УИХ-ын гишүүн Л.Гантөмөртэй ярилцлаа.

-Өнгөрөгч долоо хоногийн УИХ-ын чуулганаар эрчим хүчний асуудлыг хэлэлцэж байхад цахилгааныүнийг шөнийн цагаар 0 төгрөг болгох тухай таны санал гишүүдийн дэмжлэгийг авсан. Энэ талаар тодруулахгүй юу?

-Улаанбаатарын халаалтын системийг цахилгаан халаалтад түлхүү дайчлах чиглэлээр л гаргасан санал юм л даа. Одоо айлууд өдөр, шөнийн тоолуурт шилжчихээд байгаа. Шөнийн тоолуур хэрэглэсэн үедээ хөнгөлөлттэй тарифаар халаалт авч байгаа. Хэдийгээр хөнгөлөлттэй тарифаар цахилгаан авч байгаа ч халаагуур хэрэглэдэг айлуудын цахилгааны үнэ нь нүүрс түлдэг айлуудтай харьцуулахад арай л өндөр гараад байгаа юм. Миний гаргасан саналын нэг тал нь иргэдийн ухамсарт нөлөөлөх гэж л оролдож байгаа хэрэг л дээ. Хямдхан цахилгаан өгье, халаалтын системээ сольж, нүүрс битгий түлээч гэсэн санааг л өгөх гээд байгаа юм. Ер нь манайд цахилгаан халаагуурын хандлага тогтчихвол одоогийн хэрэглэж байгаа халаагуурын хүчин чадал, цахилгаан зарцуулалт зэрэг нь улам л шинэчлэгдээд байна шүү дээ.

Манай айл өрхүүдийн хэрэглэж байгаа одоогийн цахилгаан халаагуурууд нь Хятадад үйлдвэрлэсэн байдаг. Гэтэл Япон, Солонгос улсад үйлдвэрлэсэн эдгээрээс хамаагүй бага цахилгаан зарцуулдаг орчин үеийн халаагуур манай улсад ороод ирчихсэн, үзэсгэлэн худалдаа нь болж байх жишээтэй. Монгол Улс нүүрсний орон. Нүүрсийг хамгийн хямдханаар олборлож, хамгийн сайн технологиор боловсруулж болж байгаа улс. Тийм учраас бид том зорилт тавья. Цахилгаанаар дэлхийд өрсөлддөг улс болъё, хамгийн хямд цахилгаан-тай улс болъё гэж байгаа юм. Ийм улс болно гэдэг бол үйлдвэрлэл явуулдаг дэлхийн компаниудад нэн таатай бүс нутаг гэж ойлгогдож байгаа. Яагаад гэвэл үйлдвэрлэлийн хамгийн том зардал нь цахилгаан байдаг шүү дээ. Цахилгааны инженер, техникийн ажилтнууд. Миний гаргасан саналын нэг тал нь иргэдийн ухамсарт нөлөөлөх гэж л оролдож байгаа хэрэг л дээ. Хямдхан цахилгаан өгье, халаалтын системээ сольж, нүүрс битгий түлээч гэсэн санааг л өгөх гээд байгаа юм. Ер нь манайд цахилгаан халаагуурын хандлага тогтчихвол одоогийн хэрэглэж байгаа халаагуурын хүчин чадал, цахилгаан зарцуулалт зэрэг нь улам л шинэчлэгдээд байна шүү дээ.

Манай айл өрхүүдийн хэрэглэж байгаа одоогийн цахилгаан халаагуурууд нь Хятадад үйлдвэрлэсэн байдаг. Гэтэл Япон, Солонгос улсад үйлдвэрлэсэн эдгээрээс хамаагүй бага цахилгаан зарцуулдаг орчин үеийн халаагуур манай улсад ороод ирчихсэн, үзэсгэлэн худалдаа нь болж байх жишээтэй. Монгол Улс нүүрсний орон. Нүүрсийг хамгийн хямдханаар олборлож, хамгийн сайн технологиор боловсруулж болж байгаа улс. Тийм учраас бид том зорилт тавья. Цахилгаанаар дэлхийд өрсөлддөг улс болъё, хамгийн хямд цахилгаан-тай улс болъё гэж байгаа юм. Ийм улс болно гэдэг бол үйлдвэрлэл явуулдаг дэлхийн компаниудад нэн таатай бүс нутаг гэж ойлгогдож байгаа. Яагаад гэвэл үйлдвэрлэлийн хамгийн том зардал нь цахилгаан байдаг шүү дээ. Цахилгааны инженер, техникийн ажилтнууд, эрдмийн хүмүүсийг татаж оролцуулъя, шөнийн цагаар цахилгааныг 0 төгрөг болгох боломж ямар үед бүрдэх вэ, ямар цахигаан станц байх вэ, нүүрсний олборлолт ямар байх вэ, цахилгаан дамжуулах шугам сүлжээ хэдий хэр даац, хүчин чадалтай байх вэ зэрэг нарийн судалгааны асуудлыг хийе гэсэн санал юм.

-Яг ямар байдлаар шийдэх эсэх нь тодорхойгүй байгаа юм байна?

-Өнгөрөгч долоо хоногг УИХ-д өргөн барьсан эрчим хүчний тогтоолын төслийг өргөн барьсан хүмүүс ийм асуудал гар-гаагүй. Хэлэлцүүлгийн явцад л би санал гаргасан. Тодорхой шийдлүүд байна л даа. Яг үүнийг сонгож авъя гэсэн нарийн ойлголт хараахан гараагүй байна. Харин энэ чиглэлээр бодлого боловсруулъя, 2012 оны нэгдүгээр сараас хэрэгжүүлье гэж хүсч байгаа юм. Тийм учраас нэг жилийн хугацаанд энэ чиглэлээр эрдэмтдийг дайчилж ажиллая гэжбайгаа юм. Үүнд ШУА-ийн оролцоо нэлээд их байх болов уу.

-Байнгын хорооны гишүүд таны саналыг дэмжилгүй орхисон?

-Байнгын хорооны хуралдаанаар эрчим хүчний асуудлыг ярьж байх үед би энэ санаагаа гүйцэд тайлбарлаж амжаагүй. Тухайн Их хурлын тогтоол бол эрчим хүчний салбарыг бие даалгах, үнийг нь илүү чөлеөтэй болгох, борлуулалтыг урамшуулах тогтоол байсан л даа. Хэдийгээр урамшуулах, үнэ чөлөөлөх гэх мэт зах зээлийн тогтолцоонд шилжиж байгаа нь маш таатай мэтболовч нөгөө талаар тэргүүний технологитой, хамгийн хямд эх үүсвэртэй улс орон болох зорилт тавих нь буруу биш юм.

-Хэрэв таны санал бодит ажил хэрэг болсонцахилгаан станцуудад ямар хүндрэл учрах вэ?

-Хоёр санал алсуураа нийлж байгаа боловч гаргаж байгаа үедээ бол зөрөлдөөнтэй санал. Нэг нь үнэ чөлөөлөх, нөгөе нь шөнийн цагаар тэглэх.Шөнийн цагаар тэглэнэ гэдэг цахилгааны компаниудаас 0 төгрөгөөр худалдаж авна гэсэн үг биш. Зөрүү татаасыг улсын төсвөөс гаргана гэсэн үг. Улсын төсвийн зардал гурван их наядаас даваад явчихсан байгаа. Энэ их мөнгөнөөс сард 20,30тэрбум төгрөг. Нэг үгээр хэлбэл, 0.5-1 хэмжээний мөнгийг нийслэлийг утаагүй болгоход зориулаад байж болох юм гэж харж байгаа.Түүнээс бус 0 төгрөг болгочихоод, цахилгаан станцуудыг дампууруулах, шугам сүлжээндээ хүндрэл учруулъя гэсэн санаачилга биш.Өнөөдөр Завхан, Говь-Алтай аймгийн айл өрхийн цахилгааны татаас маш өндөр байдаг. Түүнийг улсын төсвөөс өт болоод байхад яагаад нийслэлийн хэрэглэгчдэдээ татаас өгч болохгүй гэж.

-Чуулгандүг хэлжтаныгдэмжсэнгишүүдийнолонхиньтаны саналыг илүүхямдзардлаар ажилхэрэгболох санал хэмээн олзуурхаж байсан.Нийслэлийг утаагүй болгох"40000 айлын орон сууц"зэрэг хөтөлбөр нь цахилгааныг шөнийн цагаар тэглэхтэй харьцуулбал маш удаан хугацаанд их өртөг зарж хийх ажил хэмээн хэлэх гишүүд байсан?

-Гэр хорооллын газрыг бүхэлд нь орон сууц болгоно гэдэг бол өрөөсгөл ойлгодог. Нийслэлд байгаа гэр хорооллын 10 хувьд нь таван давхар орон сууц барьчихвал нийслэлд байгаа бүх айлууд байртай болчих боломжтой. Гэхдээ хичнээн олон орон сууц барьсан ч гэсэн гэр хорооллын 70-80 мянган хашаатай өрх хэзээд байх болов уу. Учир нь хашаатай орчин гэдэг маш тухтай. Нэг давхар байшинтай, хашаандаа ногоо тарьчихдаг, амьтнаа тэжээчихдэг амьдралаас монголчууд тийм ч амар салчихгүй. 100 мянган айлын орон сууц ашиглалтад орсон ч ялгаагүй ийм л байх болов уу гэж боддог.

-Халаалтын системийг нэвтрүүлснээр нэг айл сардаа хэдий хэр мөнгө цахилгааны төлбөрт өгөх бол?

-Монгол гэрийг дулаан алддаггүй давхар эсгийгээр бүрэхэд 800 мянга орчим төгрөг болох бол шалнаас халдаг халаалтын системийг нэвтрүүлснээр 100-200 мянган төгрөг болно. Сардаа гарах зардал нь 50-60 мянга, дээд тал нь 80 мянган төгрөгийн зардал гарах тооцоо бий.

Энэ зардлыг хувь хишгээр зохицуулж болно гэж харж байгаа. Таван ам бүлтэй айл нэг сая 500 мянган төгрөгөөр гэрийн иж бүрэн халаалтын систем авчих боломжтой шүү дээ. Үүнийг төр зохицуулах ёстой.

-"Нэг ардчилал" клубийнхэн ойрд ямар ажил амжуулж байгаа вэ?

-Манай клубийнхэн их завгүй байгаа. "Иргэнд суурилсан хөгжлийн яриа" цуврал арга хэмжээний дөрөв дэх нь болох гэж байна. Иргэд идэвхтэй оролцож байгаа. Ардчилсан нам дээр иргэдийнхээ үгийг сонсдог ийм арга хэмжээ тасалдаад удаж байна. Тэгэхээр манай клубээс энэ талын арга хэмжээг хөгжүүлэхэд анхаарч байна.

-Саяхан нийтлэлч А.Баатархуяг "Нэг ардчилал" клубт Увс аймгийн залуус байдаг. Л.Гантөмөр өөрийгөө Увсынхнаар тойрон хүрээлүүлж байна хэмээн бичсэн байсан. Энэ үнэн үү?

-Тэр бол ор үндэсгүй зүйл. Манай клуб 80 хүнтэй. Клубийн Зөвлөлдөх хороонд Увсын дөрвөн хүн бий л дээ. Ер нь Увс аймгаас гаралтай улстөрчдийг өөрийгөө тойрон хүрээлүүлдэг гэсэн имижээр намнадаг юм байна лээ. Энэ нь халхын том нийтлэлчдийн сурсан араншин юм шиг байгаа юм. Тийм л бодлого А.Баатархуяг очиж нөлөөлсөн болов уу. А.Баатархуяг арай ч тийм вирустчихсэн хүн биш гэж би ойлгодог. Ер нь ийм бодлого байнга л явж байдаг. Ц.Нямдорж, Н.Алтанхуягийг тойроод Увсынхан л гэнэ. Ийм байдлаар тухайн хүнийхээ хийж буй ажлыг хүчгүйдүүлдэг, оролцоог нь багасгадаг байдал ажиглагддаг. Тийм л зүйл гэж би бодож байгаа.

Л.Гантөмөр: Хамгийн хямд цахилгаантай улс болох зорилт тавих нь буруу биш