УИХ-ын гишүүн, ХАХНХ- ынсайд С.Эрдэнэтэй ярилцлаа.

-Хамтын тэтгэврийн, Гэр бүлийн тухай хууль гэх мэт таны өргөн барьсан хуулиуд олны анхаарлын төвд байна. Уг хуулиуд ямар шатандаа яваа бол?

-Гэр бүлийн тухай хууль 1999 оноос хойш өөрчлөлт ороогүй тухайн үед манай нийгмийн харилцаанд байгаагүй шинэ олон нийгмийн харилцаа бий болсон. Үүнийг эрхзүйн хүрээнд зохицуулах шаардлагатай байсан тул уг хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулж байгаа. Хамтын тэтгэврийн тухай хуулийн хувьд гэвэл хэлэлцэх эсэхийг нь Их хурал дэмжсэн.

Анхны хэлэлцүүлэгт бэлдээд ажлын хэсэг ажиллаж байна. Удахгүй байнгын хороогоор хэлэлцүүлэхээр бэлдэж байгаа юм. Мөн ойрын хугацаанд Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хуулийг өргөн барина. С.Ганбаатар гишүүн бид хоёр тус тусдаа хууль санаачлаад явж байснаа татсан. Тэгснээр бид хоёр хуулиа нэгтгээд нэг хууль болгосныг Засгийн газраас өргөн барих болно.

Энэ хууль батлагдчихвал эрүүл мэндийн салбарт маш том реформ явах эрхзүйн орчныг бүрдүүлнэ. Хүний хөгжлийг даган гарах стратегийн баримт бичгийн хүрээнд Гэр бүлийн хүчирхийллийн эсрэг хууль, Гэр бүлийн тухай хууль, Хүүхдийн эрхийн тухай хууль гэх мэт 10 гаруй хууль боловсруулагдан өргөн баригдана. Ингэснээр хүний хөгжлийн эрхзүйн шинэ орчны боломжийг бүрдүүлнэ. Хуулиудын тухай товчхон танилцуулахад ийм байна.

-Сүүлийн үед Засгийн газрын гишүүний хувьд ямар байр суурьтай байгаа вэ. Таныг огцруулах нэрсийн жагсаалтад оруулчих юм биш биз?

-Надад ямар ч айдас алга. Учир нь би өнөөдөр хийх ёстой ажлаа хийгээд явж байгаа тул намайг огцруулчих болов уу гэж бодохгүй байна. Хэрэв тэглээ гэхэд хоргодож харамсаад байх зүйл ч байхгүй. Хүн амын хөгжлийн түвшний бодлого, цогц асуудлуудад Засгийн газрын гишүүн биш байсан ч би ажиллана.

Монгол төрийг тогтворгүй болгох, үнэ цэнийг унагах, нийгмийн тайван амгалан байдлыг алдагдуулах бодлого маш хүчтэй явж байна. Тэр бүү хэл ард түмнийг дотоодод нь талцуулах янз бүрийн нэр хоч өгөх, үндэс угсаагаар гүтгэх хандлага эрчимжиж эхэлсэн. Твиттер, фэйсбүүкээр дамжуулан төрийн бодлогод нөлөөлөх гэсэн оролдлогууд маш их гарч байна.

Газрын тухай хуультай холбоотойгоор хуулийн төслийг эсэргүүцэж байна гэсэн мессэж ирсэн. Засгийн газрын хуралдаан дээр бид яриад уг хуулийг татаад дахин нягтлаад намрын чуулганд өргөн барья гэж тохирсон. Хүмүүс яасан ч их мөнгө, завтай юм.

Сүүлийн үед нэг загварын текст мессэжээр өдөрт 40-50 ирж байна.

-Ямар утгатай мессэжүүд байна вэ?

-“Нарийн царигийг эсэргүүцэж байна", “Эх орондоо хайртай юм уу, тэнэг юм уу, мангар юм уу” гээд янз бүрээр ирж байгаа. Энэ асуудлыг ийм байдлаар шийдэх юм уу. Монгол төрийн бодлогод нөлөөлөх гэсэн оролдлого газар авлаа. Засгийн газрын гишүүдийг нэг нэгээр нь сугалах ч юм уу, Засгийн газрын үйл ажиллагааг зогсонги байдалд оруулах ийм сонирхол сүүлийн үед газар аваад байгаа нь нууц биш.

Ялангуяа манай сөрөг хүчний зүгээс сөрөг хүчин гэдэг сөрж зогсохын нэр юм шиг ойлгож бүх зүйл дээр сөрдөг. Засгийн газрын гишүүдийг ямар нэгэн байдлаар буруутгах оролдлогыг хийж байна. Эрх барьж буй намд муу бол бидэнд сайн гэсэн зарчмыг барьж байна шүү дээ. Өөрсдөө хамт унаад байгаагаа ерөөсөө ойлгохгүй байна.

МАН-ынхны өөрсдийнх нь авсан судалгаагаар намд үл итгэгсэд, намын үүргийг үгүйсгэсэн хэсэг 40 хувьд хүрсэн байна лээ. Тэр дотор өөрсдөө байгаагаа мэддэггүй юм байх даа. Тийм болтлоо улайрчихсан байна.

Аль ч улс оронд намаар дамжуулж төрийн эрхийг барьж, бодлогоо тодорхойлдог. Намгүй улс гэж дэлхий дээр байхгүй. Улс орныг намгүй болгосноор тэгээд яах гэж байгаа юм. Хэн бодлого тодорхойлж, мөрийн хөтөлбөр боловсруулах юм гээд яривал ярина.

-Чөлөөтэй ярьж болно шүү дээ?

-Улс төрийн намуудын нэр хүндийг унагаж, төлөвшлийг зориуд алдагдуулж байгаагийн горыг хэн амсах юм. Улс орон, ард түмэн л амсана. Үүнийг мэдсээр байж МАН- ынхан эрх баригчдад муу бол бидэнд сайн гэсэн зарчим барьж байгаад харамсах юм даа.

Монгол төрийн нэр хүнд унахын хэрээр улс төрийн намуудын нэр хүнд унаж байгаа. Аль нам эрх барих нь сонин биш. Тогтворгүй байдлыг өөхшүүлж байгаа нь улс оронд сөрөг зүйлийг нь авч ирнэ. Бид геополитикийн хувьд хэдэн хүн амтай билээ, ямар чадавхитай улс билээ гэдгээ үргэлж санаж явах ёстой.

Гэтэл хөрш зэргэлдээ хоёр орон руугаа дайрч үгүйсгэж янз бүрийн асуудал гаргаж тавиад байж болж байгаа юм уу. Би бол зөв гэж хэлэхгүй. Бидний өвөг дээдэс хөрш орнуудын арга ухааныг олж, тусгаар тогтнол, тайван байдлаа хадгалж ирсэн түүхтэй.

-Ингэж хэлснийхээ төлөө хятадын эрлийз гэж дуудуулах юм биш биз дээ. Хөрш орнууддаа гайгүй хандсан хүмүүсийг л эрлийз гэх боллоо?

-Би Хятадын талд ороод яах вэ дээ. Би монголоор амьсгалж, үр хүүхдүүд маань энэ сайхан оронд төрчихөөд байхад ямар шалтгаантай гэж Хятадын талд орох юм. Би үр хүүхэд, ач зээ Монголын хүүхдүүдийн ирээдүй, тусгаар тогтнолыг бодож байгаа болохоор битгий оролдооч ээ гэж байгаа юм. Ингэж хэллээ гээд намайг юу гэж цоллох нь хамаагүй.

Хуучин “Энхтайван найрамдал зэрэгцэн оршино” гэж ярьдаг байсан. Тэр чинь тэгээд тэнэг үг байсан юм уу. Ингэснээр аль нэг улсын талд орно гэсэн үг үү. Үгүй л байхгүй юу. Бид үндэсний эв нэгдлээ дээдлэхгүй юм бол өөр хэн ч биднийг хайрлахгүй.

Нэгэнт бид нутгаа аваад нүүж чадахгүйгээс хойш дуртай ч дургүй ч энэ хоёр гүрэнтэй хил залгаа ойлголцож нийгэм эдийн засаг, улс төр, соёл урлаг гээд бүхий л харилцаанд хамтын ажиллагааг эрхэмлэж, эв эеэ хичээж явах нь туйлын чухал биз дээ. Тэд зүгээр байхад бид өнөөдөр тэдний хамрыг шөргөөгөөд байх нь зөв юм уу. Бид Чингэс хааны үе шигээ асуудалд хандаж болохгүй.

Эзэн Чингэс хааны үед хүчирхэг байсан тул аль ч улсыг тодорхой хэмжээнд өөрсдийнхөө бодлогод нийцүүлж чаддаг байсан. Тэгвэл одоо бид хэн билээ гэдгээ бодох хэрэгтэй. Арабын хувьсгалын дүнд баян цатгалан байсан улс одоо юу болов. Сири, Ливи, Иран, Иракийг хар л даа.

Тэнд хүний зовлон үер шиг л урсаж байна. Хэдэн зуун мянгаараа ард түмэн нь дүрвэж байгаа нь гоё юм уу. Улстөрчид, улс төрийн намууд нь дотроо эв түнжингүй байснаас болж Украин ямар байдалд оров. Иргэний дайн тухайн улс оронд юу авч ирэв. Сүйрэл л дагуулсан. Одоо газар нутаг, ард түмнийхээ нэг хэсгийг алдаж байна. Ийм үр дүн хүсээд байгаа юм уу, юу хүсээд байгаа юм.

Цөөхөн монголчууд ийм замаар явах ёстой гэж үү. Өнөөдөр янз бүрийн уриа лоозон дэвшүүлээд цахимаар “Жагсая, тэмцье" гээд байгааг хараад гайхлаа. Өөрөө өөртэйгээ тэмцэх гээд байгаа юм уу. Хэнтэй тэмцэх гээд байгаа юм. Яагаад үүнийг яриа хэлцэл, ойлголцлын замаар шийдэж болдоггүй юм бэ. Монголд ахадсан олон улс төрийн намууд байна. Яагаад тэр намууд, иргэний нийгмийн байгууллага, улстөрчид, иргздийнхээ дунд энэ асуудлыг ярьж болдоггүй юм. Яагаад заавал тэмцэх гээд байгааг ойлгохгүй л байна.

-Наймдугаар сард БНХАУ-ын удирдагч Си Жиньпиний айлчлал болох гэж байна. Түүнээс өмнө ийм зүйлсийг зориудаар газар авахуулаад байгаа юм биш үү. Энэ хэнд ашигтай юм бэ?

-Лав л монголчуудад ашиггүй. Монгол Улс газрын баялгаа зөв ашиглаж чадвал маш богино хугацаанд хөгжлийн ямарч шатандхүрэх боломжтой. Монгол хэчнээн Их баялагтай байлаа гээд хойд хөрш манайхаас хэд дахин илүү баялагтай.

Сибирь тэр чигээрээ баялаг. Манайхаас гуйх ямар ч шаардлагагүй. Бид нүүрсээ экспортолъё гэсэн ч авахгүй. Харин бидэнд экспортлох л сонирхолтой байгаа. Манай баялгийг авдаг ганцхан зах зээл байгаа нь өмнөд хөрш. Дуртай, дургүй ч тэнд л борлуулна.

Ийм цаг үед зах зээлийн эзэн болсон улсын төрийн удирдлагууд манайд айлчлах гэж байна. Манайхаас хэд дахин илүү баялагтай хэрнээ манайхыг тоогоод удирдагчид нь айлчлах гэж байна шүү дээ. Ийм тааламжтай, боломжит нөхцөл бий болж байгааг эсэргүүцэж байгаа хүн Монголын дайсан. Өөр юу ч гэхэвдээ.

Монголыг арчаагүй хэвээр нь үлдээх гээд байгаа юм уу. Хэн айлчлах нь хамаагүй үр ашигтай гэрээ хийж наймаа хийсний дүнд эдийн засгийн нааштай орчин бий болох нь хэнд ашигтай юм. Хэний захиалгаар хэн үүнийг эсэргүүцээд байгаа юм бэ. Гадны төрийн тэргүүнүүдийн энэ айлчлалыг тэнгэрээс бидэнд өгсөн боломж гэж харж байгаа. Тэрбум гаруй хүнтэй улсын тэргүүн, дэлхийн хамгийн хүчирхэг улсын Ерөнхийлөгч зориод ирж байна. Боломжийг чулуу болгох эсэх нь бидний асуудал.

-Телевизээр “100 чухал сэдэв” гээд нэвтрүүлэг үзсэн байх. Уг нэвтрүүлгийг Х.Баттулга гишүүний захиалгат нэвтрүүлэг гээд байгаа. Ард түмэн Засгийн газар, УИХ-ынхаа эсрэг байр суурьтай болоод эхэллээ. Үүнд ямар бодолтой байгаа вэ?

-Би бүтэн үзэж амжаагүй л дээ. Хэн энэ нэвтрүүлгийг хийлгэж цацаад байгааг дүгнэхэд эрт байна. Хэн хийлгэсэн нь тодорхой болоогүй байхад би яриад байх нь тийм ч зохимжтой биш. Энэ нэвтрүүлгийг хэн ч хийж, цацаж, санхүүжүүлсэн бай хамаагүй цаана нь улс орон, үндэстний эв нэгдэл, улсын эрх ашиг, үндэсний аюулгүй байдал яагаад алдагдах ёстой юм. Бид тэмцэлдэж, муудалцаж болно. Гэхдээ...

-Гэхдээ юу гэж?

-Манай Санжаасүрэнгийн Зоригийн хэлсэн үг байдаг. “Юманд эрх ашгийн дараалал гэж байдаг юм. Нэгдүгээрт улс орны, хоёрдугаарт улс төрийн намуудын эрх ашиг, гуравдугаарт хэсэг бүлэг хүмүүсийн эрх ашиг, дөрөвдүгээрт хувь хүний эрх ашиг байдаг” гэж хэлсэн. Энэ эрэмбийг бид ямар ч цаг үед барьж байх ёстой.

Хувийн болон хэсэг бүлэг хүнийхээ эрх ашгийг бүгдийн түрүүнд тавьж болохгүй. Гэтэл өнөөдөр бүх зүйлийг эсрэгээр нь тавьчихаад байна. Үүнд л эмзэглэж байна. Хятадын ч байна уу, Оросын-ч байна уу төрийн тэргүүнүүдтэй учраа олж чадахгүй байна, тоогдож чадахгүй байна гэдгийг саяхан шүүмжилж байсан.

Ерөнхийлөгч маань тухайн орны төрийн тэргүүнүүдтэй уулзаад, Ерөнхий сайд гэрээ хэлцэл хийгээд аливаа зүйлс сайхан болоод ирж байгаад ямар учраас бухимдаад байгаа юм бэ. Сөрөг хүчин маань хөрш орнуудтай эерэг дулаан уур амьсгал бий болж эхэлснийг бусниулах гэж байна шүү дээ.

Нийгэм эдийн засаг хүндэрлээ гээд цус урсгаж тэмцэлдэх хэмжээнд хүртэл эдийг засаг уначихаагүй байна. Амьдрах ямар ч аргагүй болтлоо туйлдсан зүйл алга. Яагаад үүнийг нийгэмд ийм уур амьсгал бий болгох гээд хөөргөдөөд байгаа юм. Манайхан эртнээс өөдөө шидсэн чулуу өөрийн толгой дээр унадаг гэж хэлсээр ирсэн. Махны машин ажиллаад эхэлбэл кноп дарсан эзнээ заавал машинддаг түүхтэй.

-Пүрэв гаригийн чуулганаар Н.Батбаяр сайдыг огцруулах тухай хэлэлцэх байсан ч танай нам завсарлага авсан. Танай нам дотроос ч гэсэн явуулах гишүүд байгаа болохоор ингэж цаг аваад байгаа юм уу?

-Эсрэг кнопыг тэр дарна гэж мэдэхгүй байгаа болохоор би энэ талаар сайн хэлж мэдэхгүй байна. Ардын нам энэ засгийн үйл ажиллагааг сааруулахын тулд ажиллаж байна. Тэгснээрээ тэд дараагийн сонгуульд ялалт байгуулна гэж бодоод байх шиг байгаа юм.

Үгүй ээ. Бид хамтдаа л унаж байна. Ажлыг нь хийлгэхгүй байх, таслан зогсоох, нэг нэгээр нь сугалж огцруулах арга барилаар ажиллаж байгаа нь сөрөг хүчний үйл ажиллагаа биш. Бид сөрөг хүчин байж байсан. Тэр үед хэзээ ч тогтворгүй байдлыг бий болгохын тулд явж байгаагүй.

С.Эрдэнэ: Махны машин ажиллаад эхэлбэл кноп дарсан эзнээ заавал машинддаг