"Монгол ноолуураа Монголдоо үйлдвэрлэе" зөвлөлгөөн өнгөрсөн мягмар гарагт болсон. Энэ талаар УИХ-ын гишүүн, Монголын ноос ноолуурын холбооны тэргүүн Д.ГАНХУЯГААС цөөн зүйл тодруулав.

-Ноолуур үнэхээр анхаарал татах сэдэв болоод байна. Төрийн оновчтой бодлого гаргахгүй бол хоёр сарын дараа гэхэд манай улс ноолуураа импортоор авах болчихсон гэх юм. 19 сая ямаатай Монгол Улс шүү дээ.

-Уг нь ноолуур зөвхөн Мон гол үндэстэнд заяасан үнэт баялаг ч гэж хэлж болохоор түүхий эд. Үнэ цэн, бусад түү хий эдээр орлуулах боломж гүй зэрэг үзүүлэлтээр ноолуур мал аж ахуйн бүтээгдэхүүн дотроо онцгой байр суурь эзэл дэг. Гэтэл үндэсний энэ баялгаа ямар ч боловсруулалтгүйгээр шууд экспортолж байна. Янз бүрийн орны туршлагаас харахад түүхий эдийн экспортоор хөгжсөн улс байдаггүй. Гэтэл манайх яаж байна гээч. Ганц жишээ хэлье. Дэлхийн нийт ноолуурын 50 хувийг ма най урд хөрш, 35 хувийг Монгол улс үйлдвэрлэдэг. Манайх бол энэ ноолуурынхаа ихэнхийг шууд экспортолж байгаа. Одоо эргээд өөрсдөө түүхий эдийн хомсдолд орчихлоо. Гэтэл Хятад улс энэ онд гэхэд 10 мянган тн түүхий ноолуур үйлдвэрлэж, 30 гаруй хувийг нь самнаад үлдсэнээр нь эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэсэн байдаг. Тэд нэг кг ноолуурыг ч түүхийгээр нь экспортод гаргадаггүй. Харин нэмүү өртөг шингээсний дараа л экспортолдог.

-Манайх бол шууд экспортолж байгаа гэж та хэллээ. Ингэхдээ ноолуурын хувьд гол өрсөлдөгч Хятад руу л экспортолдог.

-Энэ онд манай улс 6700 тн түүхий ноолуур үйлдвэрлэ-сэн тооцоо бий. Үүнийхээ 70 орчим хувийг Хятад руу ямар ч татваргүйгээр экспортолжээ. Энэ нь түүхий ноолуурын экспортын татварын орлогыг монголчууд 10 гаруй сая ам.доллараар нэмсэн гэсэн үг. Гэхдээ тэдний буруу биш шүү дээ. Монгол төрийн алдаатай бодлогын нэг нь энэ л дээ.

-Уг нь манай улсад түүхий ноолуураа боловсруулах үйлдвэрийн хүчин чадал бий биз дээ?

-Байхгүй яахав, 100 хувь боловсруулах боломжтой. Бас нийт түүхий эдийн 35 хувийг ээрмэл утас болгох үйлдвэрлэлийн хүчин чадал ч бий.

-Тэгвэл түүхий ноолуурыг Монголд нь үлдээхийн тулд яах ёстой вэ?

-Нийт үйлдвэрлэж байгаа ноолуурынхаа 40 хувийг хагас боловсруулдаг болчихъё, үлдсэнээр нь бэлэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх зорилт тавъя л даа. Ингэж чадвал хамгийн багадаа 260 сая ам.доллараар төсөв нэмэгдэнэ. Иргэн бүрт 100 ам.доллар ногдох хэмжээний хөрөнгө байгаа биз. Бас ажлын байр ч нэмэгдэнэ. Одоо ноолуурыг боловсруулах үйлдвэрийн салбарт долоон мянга орчим хүн ажилладаг. Харин дээрх зорилтыг хэрэгжүүлснээр ажлын байрыг 20 мянга хүргэх боломжтой. Ингэхийн тулд түүхий ноолуурын экспортын татварыг нэн тэргүүнд сэргээх шаардлагатай. Түүнчлэн дараа нь түүхий болон угаасан ноолуур экспортлохыг бүр мөсөн хориглох хэрэгтэй л дээ.

-Тэгвэл ноолуурын үнэ унаж мэдэх юм.

-Түүхий ноолуурын үнийг 30 мянган төгрөгөөс доош оруулахгүй тогтвортой байлгах хөшүүрэг хэрэглэж болно. Түүхий эдийн бирж байгуулж, дуудлага худалдаагаар борлуулдаг ч юм уу, гарц бол байгаа. Эрхзүйн орчныг зөв бүрдүүлбэл түүхий эдийн үнэ унахгүй. Бас боловсруулах үйлдвэрийг хөгжүүлэхэд маш ихээр анхаарах ёстой. Жилийн 20-30 хувийн хүүтэй зээлээр боловсруулах үйлдвэрээ хөгжүүлсэн улс орон байдаггүй. Тэгэхээр боловсруулах үйлдвэрийг дэмжихийн тулд зээлийн хөнгөлөлт өгөх хэрэгтэй.

Д.Ганхуяг: Хятадууд нэг кг ноолуурыг ч түүхийгээр нь экспортолдоггүй