-УИХ-ын ёс зүйн дэд хорооны дүрмийг боловсруулах тухай яриад удаж байна. Танай ажлын хэсэг ойрын үед дүрмийн тєслийг УИХ-аар хэлэлцүүлэхээр бэлтгэж байгаа гэсэн. Чухам ямар єєрчлєлтүүд орох бол?

-ЁС зүйн дүрмийн асуудлыг яриад удаж байгаа нь үнэн. УИХ-ын Ёс зүйн дэд хороо энэ талаар гурван удаа хуралдаж хэлэлцсэн. Одоогоор УИХ-д суудалтай гурван намын тєлєєлєл, бие даагчийг оролцуулан ажлын хэсэг байгуулаад эрчимтэй ажиллаж байна. Гол єєрчлєлт гэвэл ашиг сонирхлын зєрчилтэй холбоотой тодорхой заалтууд урьд нь єргєн барьсан хуульд байсан. Үүнийг улам дэлгэрүүлэх шаардлагатай гэж үзээд энэ талаар санал солилцлоо. Ажлын хэсгийнхэн дээрх асуудлыг намрын чуулганаар хэлэлцүүлэхээр санал нэгдсэн.

-Ашиг сонирхлын зєрчил гэж ямар тохиолдолд үзэх вэ гэдгийг илүү тодорхой болгох хэрэгтэй. Ямар тохиолдолд ашиг сонирхлын зєрчил гаргалаа гэж үзэх вэ?

-Єєрт ашигтай салбарт илүү анхаарал хандуулж шийдвэр гаргахыг хичээхийг энд хэлж болно. Тухайлбал одоогийн УИХ-д бизнесмэн цєєнгүй. Уул уурхайн салбарт, хүнс, хєдєє аж ахуй гэхчлэн. Тэд энэ талаар бодлого боловсруулан шийдвэр гаргахдаа хувиасаа ашиг сонирхлын үүднээс хандан зєрчил гаргах, эсвэл ийм сэтгэгдэл олон нийтэд тєрүүлж болохоор байвал энэ тухайгаа ёс зүйн дэд хороонд мэдэгдэн тухайн асуудлыг хэлэлцэхэд оролцох эсэх талаар дүгнэлт гаргуулах ёстой.

-Ёс зүйн дэд хороо зєвхєн УИХ-ын гишүүдэд л хамаатай юу?

-Энэ талаар хоёр єєр санал гарсан. Єнєєдєр тєрийн єндєр албан тушаалтан 250 гаруй байна. Тэднийг бүгдийг нь Ёс зүйн хороонд хамруулах уу. Эсвэл зєвхєн УИХ-ын гишүүд УИХ-аас хамааралтай албан тушаалтнуудад хамаатай юу. Миний хувьд " УИХ тєрийн эрх барих дээд байгууллагын хувьд УИХ-аас томилдог тєрийн єндєр албан тушаалтнуудыг Ёс зүйн дэд хороонд хамруулах нь зүйтэй" гэсэн байр суурьтай байдаг. Шүүх, цагдаа, прокурорын байгууллага нь єєрийн ёс зүйн дүрэмтэй.

-Наадмаар морь уях сонирхолтой гишүүдэд морь уяхыг нь болиулах тухай хүртэл ярьж байсан удаатай. Энэ талаар дүрэмд тусгасан уу?

-Бид хувьдаа гишүүдийг морь уяж болохгүй, нум сум харваж болохгүй гэсэн заалт орсныг буруу гэж үзэж байна. Монгол хүнийг эрийн гурван наадмаараа наадах, ямар хоббитой байх нь хувийн хэрэг. Хүний эрхэд хэтэрхий бүдүүлгээр халдах нь ёс зүйн дүрмийн зорилго биш.

-Тэгвэл ёс зүйн дүрэмд хамаарах асуудлын гол агуулга нь юу байх вэ?

- Ёс зүй гэхээр асар єндєр шаардлага тавих нь гэж ойлгож болохгүй. Гол нь шударга, ёс жудагтай, ноён нуруутай байхыг л шаардаж байгаа хэрэг. УИХ-д энэ зүйлүүд үгүйлэгдэж байна. Иргэд ёс жудагийг тєрийн эрх барих дээд байгууллагаасаа харж үлгэрлэдэг байх хэрэгтэй. Єнєєдєр нийгэмд хамгийн их үгүйлэгдэж байгаа зүйл шударга ёс. Цагаан захтнуудын хуульд үл хамрагддаг, дураараа аашилдаг, авлигад нэр холбогддог явдлыг ард түмэн хүлээн зєвшєєрєхгүйгээр барахгүй бухимдаж байна. Ёс зүйн дэд хороог дүрэмтэй болгохтой холбогдуулан ємнєх УИХ-д энэ талаар хамтарч ажиллаж байсан байгууллагуудын тєлєєлєл бидэнтэй уулзсан. Энэ дүрмийг сайн гаргаасай гэсэндээ багагүй хєрєнгє зарцуулан ёс зүйн кодекстой улсуудын үйл ажиллагаатай дүрэм журамтай танилцуулж, хэлэлцүүлж байсан юм билээ. Тэд "үнэхээр УИХ энэ дүрмээ баталж чадахгүй юм бол ёс зүйн дэд хороогоо тараачих. Ингэж ард түмнийг хуурах хэрэггүй" гэж хэлж байсан. Би ч үүнтэй санал нэг байна.

-Таны хувьд бусад орны ёс зүйн хороодын ажилтай танилцаж судалсан уу?

-Парламентын засаглалтай бүх улс гүрний ёс зүйн дүрмүүд миний ширээн дээр байна. Монголд тохирох санаануудыг нь єєрийн дүрэмдээ хэлэлцэж суулгасан. Монгол хүний хувьд парламентын гишүүний ёс жудаг, сэтгэлгээ єєрийн онцлогтой. Мэдээж 200 гаруй жилийн түүхтэй АНУ-ын конгрессын гишүүнтэй харьцуулж болохгүй. Үүнийг хуулбарлаж "монголчилно" гэвэл єрєєсгєл болно.

-УИХ-ын гишүүн авлигын асуудалд холбогдоод, түүнийг нь хуулийн байгууллага тогтоож, эгүүлэн татахыг хүссэн тохиолдолд ёс зүйн хороо дуугүй єнгєрч болохгүй нь тодорхой. Энэ тохиолдолд танай хороо юу хийж чадах вэ?

-УИХ-ын гишүүнд холбогдох ёс зүйн зєрчил нь тухайн гишүүнийг ощрохыг шаардах хууль зүйн үндэслэл байна гэж үзвэл уг асуудлыг Улсын Их Хурлын нэгдсэн хуралдаанд оруулахаар заасан.

Г.Баярсайхан: Ёс зүйн дүрэм УИХ-ыг улам нээлттэй болгоно