УИХ-ынгишүүн, Ба­рилга, хот бай­гуу­лал­тын сайд Ц.Баяр­сай­хантайярилцлаа.

-Барилга, хотбайгуу­лалтынсайдаартомилогдлоо. Салба­рынхааажилтайхэртанилцав. Цаашидямарасуудалдилүүан­хаарахшаардлагатайбайгаавэ?

-Барилга, хот бай­гуу­лалтын сайдын албыг аваад хэд хонолоо. Энэ хугацаанд тухайн сал­барт мөрдөгдөж буй ба­римт бичиг бодлого үйл ажиллагаатай танилц­лаа. Мөн харьяа агент­лаг, төсөл хөтөлбөрийн явц ямар байгааг судалж үз­лээ. Ойрын үед яамны шинэ зохион бай­гуу­лалт, бүтцээ Засийн газ­раар батлуулж улмаар Зас­гийн газрын мөрийн хө­төлбөрт салбарын асууд­луудыг тусгах ажил хийг­дэх учраас үүнд ан­хаарч байна. Ер нь сал­барт ихээхэн шинэчлэл хийх шаардлага байгаа нь ха­рагдаж байгаа.

-Салбарынбайдалямартүвшиндбайнавэ. Одоохэрэгжижбайгаатөсөлхөтөлбөрүүдши­нэчлэлболж, шинэхотыгбийболгожчадахньуу?

-Яамны зүгээс энэ сал­­барт баримтлах гол бод­лого нь техникийн бод­лого байх болно. Өнөө­дөр энэ салбар маань бүхэлдээ хувийн хэвшил дээр тулгуурлаж үйл ажил­лагаагаа явуулж бай­на. Тиймээс салбарт мөрдөгдөх, норм дүрэм, стандартыг бо­ловс­ронгуй болгох хэрэг­тэй байгааг харлаа. Ялангуяа сүү­лийн үед хэрэглэгчдийн зүгээс тавьж буй аюулгүй ажил­лагаа, найдвартай байд­лыг бий болгох стан­дар­тыг оруулж ирэх асуу­далд түлхүү анхаарах ёстой юм байна.

-Хуучир­санстан­дар­туудбайгаагшинэчлэхявцудаа­ширс­ныгхэ­рэг­лэгчидшүүм­жил­сээрбайна?

-Энэ асуудлыг онцгой ан­хаарна. Мөн иргэдийн хэрэгцээний хамгийн тул­гамдсан асуудал болох орон сууцны асуудал яриг­­дана. Монголын айл өр­хүүдийг бүхэлд нь орон сууцаар хангах асуу­дал нь төрийн бодлого байх ёстой. Өнөөдрийн мөр­дөж байгаа бод­ло­гоос өмнө 1997 онд бүх орон сууцыг хувьд шил­жүүлсэн нь тодорхой үр дүнг үзүүл­сэн. Үүний үрээр орон сууц, барил­гын сал­бар хөгжиж хөл дээрээ боссон гэж болно. Мөн 40 мянган орон сууц барих хөтөлбөр, төрийн албан хаагчдад зориу­лан дөр­вөн мянган орон сууц барьж моргейжийн зээ­лээр олгох ажил хийгд­сэн. Энэ үйл хэрэг нь иргэд тодорхой хөрөнгө, ажил­тай байвал орон сууцанд хамрагдах бо­лол­цоотой гэдгийг ха­руул­сан. Тий­мээс энэ Зас­гийн газар иргэдээ ажилтай, орло­готой бол­госноор цааш­дын асууд­луу­дыг нь нэг мөр цэгцлэх үүдийг нээх юм.

-"Шинэбүтээнбай­гуулалт, дундхуга­цаа­ныхөтөл­бөр"-ийгУИХ-аасбаталжгаргасанбайдаг. Энэажилюуболсонбэ?

-Уг хө­төлбөрийн том бүрэл­дэ­хүүн хэсэг нь "100 мянган айлын орон сууц" хөтөл­бөр. Түрүүчийн Засгийн газар энэ ажлыг эхлүүлж тодорхой алх­муудыг хий­сэн байгаа. Иргэдэд зур­гаан хувийн хүүтэй зээл олгож 300 орчим иргэн хамрагджээ. Мөн одоо баригдаж бай­гаа байшин барилгуудыг бүртгэсэн нь "100 мянган айл орон сууц" хөтөлбөрт хамраг­дах хүсэлтэй иргэ­дэд ихээхэн дэм болж байна. Өнөөдрийн байд­лаар гурван мянга орчим иргэн уг хөтөлбөрт хам­рагда­хаар баримт бич­гээ албан ёсоор ирүүл­жээ. Одоо зургаан хувийн хүү­тэй зээлд хэ­рэглэгдэх то­дор­хой хө­рөн­гийг төвлө­рүү­лэх шаардлага тулга­раад байна.

-Ингэхийнтулдяахёстойвэ?

-Бага орлоготой иргэ­дийн түвшинд таа­руул­сан шинэ бодлого гаргах хэрэгтэйг ч харлаа. Энэ бүхнийг Засгийн газ­рын мөрийн хөтөлбөрт тусгах болно.

-Яамныбодлогоньнийтийноронсууцаариргэдийгхангах. Гэтэлхотынудирдлагууд "Аминыоронсууцтайбай. Газраабитгийөг" гээдбайгаа. Энэхоёрбодлого, амлалтынуял­даагяажхангахёстойюмбол?

-Мэдээж Улаанбаа­тар хотын газар олголт, орон сууц, барилга барьж байгаа байдал ихээхэн замбараагүй байгаа. Ерөнхий төлөвлөгөө, дэд бүтэцдээ тулгуурлаагүй гээд асар их бэрх­шээ­лийн дунд байна. Дээр нь нийс­лэ­лийн багагүй хэс­гийг гэр хороолол эзэлж байна. Тэгэхээр нэг та­лаа­саа дэд бүтцийг нь гэр хороолол руу татаж, тэнд нь олон иргэдийг хан­галуун амьд­руулах шаард­лага бай­на. Нөгөө талаас орон сууц барьж тэндээ сур­гууль цэцэрлэг, худалдаа үйлчилгээ гэх мэт цог­цолбор байгуулах нь гар­цаагүй асуудал. Энэ хоёр асуудал өөр хоорондоо нарийн уял­даатай, нягт холбогдож явах ёстой. Үүнийг гол болгон нийс­лэл хотыг хөгжүүлэх ерөн­хий тө­лөвлөгөөг УИХ-аар бат­лах ёстой. 2020-2030 оны хооронд ч гэдэг юм уу, урт хуга­цааны туршид хөг­жүүлэх бодлого гаргаж ажиллах шаардлага бий болжээ. Мөн айм­гуудад энэ асуудлыг на­рийвч­лан ярьж, тодорхой хэм­жээнд орон сууцны хо­роолол барьж иргэдэд зээлээр олгох асуудлыг дэмжих шаардлага бай­на.

-Хоттөлөвлөлтийгдахинхийхээрболжбай­на. Үүндтанынэ­мэр­лэхсанал, санаа­чилгаюубайхвэ?

-Хүн амын нутагшил, суурьшлийн төлөвлөгөө гэж дээр үеэс гаргаж ир­сэн. Энэ төлөвлөгөөг бо­ловсруулахдаа нийгэм, эдийн засаг, үйлдвэр­жилтийн бодлого гэх мэтийг үндэслэн хийсээр ирсэн байдаг. Өнгөрсөн 1998 онд бид энэ схемийг шинэчилж батлахаар УИХ-аар хэлэлцэж эх­лэхэд "Бүсчлэн хөгжүүлэх хэрэгтэй"  гэдэг үзэл гарч ирсэн. Энэ хоёр асуудал хамт яригдаж байсан ч өөр хоорондын уялдаа холбоог нь гаргаж шийдэж чадалгүй өнгөрсөн. Тэгэ­хээр миний одоогийн тө­сөөлөл бол төв тэнх­лэ­гийн замыг түшиглэн Улаанбаатар, түүний да­гуул хот, шинэ үйлдвэр аж ахуйн газрын төвүүдийг дагаж шинэ хот бий бол­гох ёстой. Жишээлбэл, Алтанбулаг, Замын-Үүдийг холбосон өндөр хурдны зам, мянган зам дагуу иргэдийн суурш­лийн бүс бий болгох хэ­рэг­тэй гэж үзэж байгаа. Мөн Дархан-Уул, Эр­дэ­нэт хот, аймгийн төвүү­дийг түшиглэсэн үйлдвэр эдийн засгийг төвлө­рүүлж хөгжүүлэх бод­ло­гоор ажиллах нь зүйтэй байна. Эндээ тээвэр, ло­жистикийн төвийг бий болгох хэрэгтэй. Ийм за­маар цог­цолбор бод­ло­гыг төлөв­лөж гаргах байх. Энэ нь зах зээлийн жам ёсны дагуу байх ёстой. Тиймдээ ч Эдийн засгийн хөгж­лийн яам гэж байгуу­лагд­сан. Эдийн засгийн хөгж­лийн яам, Зам, тээв­рийн яам, манай яамны хам­тарсан бодлогын хү­рээнд ажил хийгдэх учир­тай. Энэ хүрээнд барил­гын салбарт тулгамдсан ба­римт бичгийн хийгээд, санхүүгийн хүндрэлийг сааруулах шаардлага байгааг нэн тэргүүнд Зас­гийн газрын анхааралд авна.

-ЯгУлаанбаатархотынхувьд?

-Гадны төслүүдтэй хамтраад боловсруулж буй асуудлууд бий. Үүнийгээ дахин нарийн нягталж үзээд, хотын удирд­лагуудтай зөвшил­цөж төрийн бодлогын бичиг баримт гаргах ажил үргэлжилнэ.

-Дэдбүтцийггэрхороололруутатнагээдбайгаа. Санхүү­гээсэхлээдолонбэрхшээлтул­га­рахньойлгомжтой. Үүнийгхэрхэншийдэхвэ?

-Дэд бүтцийг татахад ахуйн бэрхшээлээс гадна хөрөнгө сан­хүүгийн шаардлага их тулгарна. Тэгэхээр эхний ээлжинд бид гэр хороололд юуг хүргэж чадах вэ гэдгийг судлах хэрэгтэй. Нийслэлд өнөөдөр амьдарч байгаа иргэдийн нэг хэсэг нь эрчим хүчээ бүрэн авч чадахгүй байна. Нийгмийн үйлчил­гээ авч чадахгүй айл өрхүүд байна. Тиймээс хот төлөвлөлт, гэр хорооллыг барилгажуулах төсөл­дөө дэд бүтцийн санхүүг сайн тооцоолж тусгаж өгөх хэрэгтэй. Нэг үгээр хэлбэл энэ мэт ажлууд нэг зэрэг хийгдэх учиртай. 100 мянган айлын орон сууц хөтөлбөрийн хү­рээнд барилга баригдах газарт дэд бүтцийг нь хүргэх ажлууд явагдаж байна. Үүнийг төрийн хөрөнгөөр хийх хэрэгтэй. Барилгын үнийг хямдруулахын тулд дэд бүтцийг төрөөс хийх нь зүйн хэрэг. Дээр нь барилгын материалын үнийг зохис­той болгох шаардлага байна. Ингэхийн тулд дотоодын түүхий эдийг ашиглан дотооддоо барил­гын бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэх ажлыг дэмжих чиглэл рүү нэг ч болов алхам урагшлах ёстой. Дэд бүтцийг гэр хороолол руу татахдаа эхлээд эрчим хүч, хоёрт нь цэвэр ус, бохирын шугам татах асуудлыг нэн тэргүүнд хийх шаардлага бай­на. Харин халаалтын асуудлыг инженерийн хэсэгчилсэн байдлаар юм уу төвлөрсөн олон өөр эх үүсвэрээс хийх нь төсөв зардалдаа болоод олон зүйлд ашигтай. Ийм л шаардлага тулгарсан байгааг өнөөдөр надад ирсэн мэдээллийн хүрээнд аваад байна.

-ӨнгөрсөнхавариргэдийггазраачөлөөлөхгүйбайхыгЗа­сагдаргаЭ.Бат-Үүлуриалжбай­сан. Гэхдээнэгэнтэхэлчихсэнажлуудхийгдээдлявахюмбайнагэжойлгожболохуу?

-Их хэмжээний хөрөнгө зарла­га­даад эхлүүлсэн ажлуудыг үргэлж­­лүүлээд л явна.

-Ягэнэсалбарттулгамдсан, ойрынүедшийдэхшаард­ла­гатайажилгэвэлюубайна?

-Бид энэ салбарын бүхий л шат дамжлагуудтай ажлуудыг илүү боловсронгуй болгох тэр чиглэл рүү хөдөлгөөн хийсэн байх ёстой. Мөн зарим төрлийн хууль, дүрмүүд батлагдаад нэлээд удчихсан бай­даг. Үүнийг энэ цагийн нөхцөлд тохируулж өөрчлөх шаардлага байна. Ингээд иргэдийн хүсэн хүлээж байгаа асуудал руу ажиллах механизм, хөшүүргээр явах шаардлагатай байна.

-Таэнэалбанаасбуухдаасалбарааямархэмжээндхүргэжхөгжүүлнэгэжамлахвэ?

-Би өөрийнхөө ажиллах цаг хугацаагаар явуулах үйл ажил­лагаа, бодлогоо хязгаарлахгүй. Засгийн газарт уламжлал, шинэч­лэл байдаг учраас өмнө нь хийгдэж байсан ажлуудыг эрчимжүүлж, алдааг нь засч иргэдэд нээлттэй, түргэн шуурхай салбар болгох ёстой байна. Энэ нийслэлийг жинхэнэ эрх чөлөөт, амгалан тай­ван, хот болгоё. Аймгуудыг ч мөн энэ хэмжээнд хүргэе гэсэн зорилтыг өмнөө тавьж ажиллана.