Vip76.mn сайтаас шийдлээ хүлээсэн олон асуудлыг хөндөн олон нийтэд хүргэж, иргэдийн дуу хоолойгоос эхлээд эрдэмтэн судлаач, иргэний нийгмийн байгууллага, хууль хэрэгжүүлэгчид, санаачлагчдын байр суурийг тухайн асуудалд хандуулан сайн засаглалыг хөгжүүлэхийг зорьдог билээ. Энэ ч утгаараа "Хэлэлцүүлэг" буландаа Жолоочийн хариуцлагын даатгалын хуулийн хэрэгжилтийг хөндлөө. Бид энэ удаад "Ард даатгал" ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал Д.Чулуунцэцэгтэй  ярилцлаа.

-2011 онд Жолоочийн хариуцлагын даатгалын хууль батлагдаж, албан журмаар даатгах ажил эхэлсэн. Эхлээд хүмүүс сайн ойлгохгүй байсан. Өнөөдөр байдал ямар байна вэ. Ямар дэвшил гарсан бэ?

Жолоочийн даатгалын хууль хэрэгжиж эхлэхэд иргэдийн дунд “даатгал сайн дурынх байдаг болохоос албан хүчээр даатгуулдаг гэж юу байсан юм, хүн мөргөлдөнө гэж бодоод даатгуулах юм уу, хэдэн даатгалын компаниуд өөрсөддөө ашигтай хууль батлууллаа” гэх зэргээр  сөрөг ойлголтууд асар их байсан. Харин 2013 оны хувьд иргэдийн дундах даатгалын ойлголт арай дэвшилттэй байсан.

Учир нь даатгалын компаниуд 2012 онд 9521 даатгалын тохиолдолд 4,8 тэрбум, 2013 онд 19,216 даатгалын тохиолдолд болон 8,3 тэрбум төгрөгийг тус тус нөхөн төлсөн. 28737 тохиолдол бүрийн цаана доод тал нь 2 хүн “даатгал гэдэг чинь хэрэгтэй юм байна” гэсэн бодолтой болж байна гэж үзвэл тэр чинээгээрээ иргэдийн ойлголт сайжирч байна гэсэн үг.

Даатгалын хураамжаа хэдэн төгрөг болохыг баримжаалж тооцоолсон иргэд цөөнгүй байгаагаас гадна даатгалын тохиолдол болоход жолооч нар цагдаа дуудаад дараа нь даатгалаа дууддаг болсон. Энэ бүгдээс харахад иргэд жолоочийн даатгалын талаар мэдлэг мэдээлэл сайн байгаа нь харагдаж байна.

-Даатгалын компаниудын зүгээс хураамжийн хэмжээг нэмэх саналтай байгаа юм билээ. Үгүй бол нөхөн төлбөрийн харьцаанаас алдагдал хүлээж байгаа гэдгийг даатгагчдын холбооны ерөнхийлөгч хэлж байсан. Хураамжаас болж алдагдал хүлээж байгаа гэдэг нь хэр бодитой вэ?

Даатгалын хураамжийн дүнг нөхөн төлбөрийн дүнтэй харьцуулвал мэдээж алдагдалгүй ажиллаж байгаа гэсэн тоо харагдана. Харин нөхөн төлбөр дээр зардал, нөөц санг нь нэмээд хураамжтай нь харьцуулвал алдагдал хүлээж байгааг аль ч компаний дүнгээс харж болно.

Даатгалын компаниуд бүтээгдэхүүн борлуулахын тулд мэдээж зардал гаргана. Мөн хураамжийн орлогоос тодорхой хувийг нөөцлөх хэрэгтэй. Жолоочийн даатгалын хувьд нөөц сан, нөхөн төлбөр, зардал нь нийлээд ашигтай ажиллахгүй юм аа гэхэд алдагдалгүй баланс барьж байх хэрэгтэй.

Жолоочийн даатгалын хураамжийг өөрчлөхийн тулд Жолоочийн даатгалын хууль болон холбогдох журмуудад өөрчлөлт хийх хэрэгтэй болно. Итгэлцүүрийн журамд өөрчлөлт оруулан хураамжид нөлөөлөх боломжтой. Гэхдээ судалгаа тооцоо, үндэслэлтэй байх хэрэгтэй.

- Танай компанийн хувьд байдал ямар байна вэ?

Манай компани жолоочийн хариуцлагын даатгалыг борлуулахтай холбоотой гарсан зардлыг он тус бүрээр нь гаргаж үзсэн. 2012 оны хувьд алдагдалгүй, 2013 онд бол баланс барих байдалтай байсан бол 2014 оны 03 дугаар улирлын байдлаар алдагдалтай гарахаар байна. Даатгалын компаниудын актуарчид нийлэн ажлын хэсэг болж ажиллаж байгаа.

Уг ажлын хэсгээр даатгалын компани тус бүр дээр жолоочийн даатгалын хураамжийн орлого, зардлын тооцоог хийж, итгэлцүүрийг дахин тооцоолох, өөрчлөлт хийх талаарх дүгнэлт гаргана. Ажлын хэсгээс дүгнэлт гарах хүртэл шууд ийм тийм гэж хэлэх боломжгүй.

-Итгэлцүүрийн хэмжээг нэмэх шаардлагатай юу. Жолоочийн хариуцлагын даатгалын хуулийн бусад улс орны туршлагаар итгэлцүүр их нарийн бөгөөд компаниуд  өөрсдөө хураамжийн хэмжээг тогтоодог гэсэн. Харин манайд хуулинд шууд зааж өгсөн. Энэ хуулийн үр дагавар юу байна?

Манайд мөн адил хураамжийг хэмжээ тооцох итгэлцүүр журмаар зохицуулагдаж байгаа. Хуулинд бол зөвхөн суурь хураамж, даатгалын үнэлгээ л тусгагдсан. Хураамжийг нэмэхийн тулд зайлшгүй итгэлцүүрт өөрчлөлт оруулахаас өөр аргагүй.

Гэхдээ бүх юмыг нэмнэ гээд байлгүй даатгалын тохиолдол огт гаргадаггүй, олон тээврийн хэрэгсэл өмчилдөг даатгуулагчдийг бас урамшуулах хэрэгтэй. Хууль хэрэгжээд 3 жил болчихсон учраас бидэнд дүгнэлт гаргаж тооцоолол хийх мэдээллийн бааз бүрдлээ гэсэн үг. Уг мэдээлэлд үндэслэн итгэлцүүр нэг бүрийг дүгнэх хэрэгтэй гэж бодож байна.

-Зарим талаар энэ хууль албан журмын заавал даатгаж байгаа учир ямар ч тохиолдолд нөхөн төлбөр өгдөг байх ёстой гэдгийг хэлж байсан. Заримдаа өгөхгүй байгаа тохиолдолд байгаа гэсэн. Тухайлбал согтуугаар тээврийн хэрэгсэл жолоодсон бол өгөхгүй гэх байдал компаниудын дунд байдаг. Танай компани үүн дээр хэрхэн ажилладаг вэ?

Хуулинд даатгалын компани олгохгүй байх тохиолдол бол байхгүй. Харин буцаан нэхэмжлэх заалтууд байдаг. (хуулийн 20.1.1 - 20.1.5-д 5-н заалт байгаа). Жолоочийн даатгалын хуулийн 20.1.4-д “даатгуулагч нь согтууруулах ундаа, мансууруулах бодис хэрэглэсэн үедээ даатгалын тохиодол гаргасан бол даатгуулагчаас” буцаан нэхэмжлэнэ гэсэн байдаг. Манай компаний хувьд энэ заалтын дагуу олгосон нөхөн төлбөр цөөнгүй байгаа ба олгоогүй тохиолдол ч байгааг үгүйсгэхгүй.

Даатгуулагчаас буцаан нэхэмжлэхийн тулд хэлцэл хийж, гэрээ байгуулах шаардлагатай болно. Гэтэл даатгуулагч дуудахад ирэхгүй, залгаад утсаа авахгүй байхад даатгалын компани буцаан нэхэмжлэхтэй холбоотой ямарч баримт материалгүйгээр нөхөн төлбөр олгох боломжгүй. Иймд татгалзахаас өөр аргагүй болдог тал бий.

-Хуулийн хүрээнд зөвхөн эд хөрөнгөтэй холбоотой зүйлийг сайн хамгаалж байгаа. Амь нас эрсэдвэл яах вэ гэдэгт асуултын тэмдэгтэй байна. Солонгос зэрэг улсын туршлагаас үзэхэд амь нас, эрүүл мэндийг хамгийн их хамгаалж, нөхөн төлбөр олгодог гэсэн. Үүнийг сайжруулахын тулд яах ёстой вэ?

Хуулинд амь нас эрүүл мэндтэй холбоотой хохирлыг хэрхэн нөхөн төлөх тухай тодорхой зааж өгсөн байгаа. Үнэлгээндээ багтсан бол эд хөрөнгийн хохирол нөхөн төлж байгаагаас ямар ч ялгаагүй олгоно.

Харин тухайн даатгалын тохиолдолоос болж хөрөнгө, амь нас эрүүл мэнд 2 –уулаа хохирч хохирлын дүн нь үнэлгээнээс давсан тохиолдолд амь нас эрүүл мэндтэй холбоотой хохиролд 80%-ийг, 20%-ийг эд хөрөнгөд учирсан хохиролд нөхөн төлнө гэж заасан.

Эндээс харахад эрүүл мэндийг илүү хамгаалж байна гэж хэлж болохоор байна. Жишээ нь B ангилалын тээврийн хэрэгслийн үнэлгээ 5 сая. Үүнээс 4 сая-г эрүүл мэндэд учирсан хохиролд, 1 сая-г хөрөнгөд учирсан хохиролд нөхөн төлнө гэсэн үг.

-Үнэлгээний компаниуд хэт доогуур, эсвэл хэт дээгүүр үнэлэх байдал гарч байгааг шүүмжилж байсан. Гэхдээ Хохирол үнэлгээчдийн холбооны зүгээс үүнийг тайлбарлахдаа гомдлын дагуу холбооноос шинжээч томилж асуудлыг шийдэж байгаа гэсэн. Гэхдээ монголдоо л таарсан үнэлгээг хийж байгаа гэдгийг хэлсэн. Энэ үнэн үү. Компаниуд үнэлгээг хэр бодитой хийдэг вэ?

Өнөөдөр хохирол үнэлгээний 17 компани СЗХ-с үйл ажиллагаа явуулах эрх аваад зах зээл дээр ажиллаж байна. Гэтэл нэгдсэн үнэлгээний систем байдаггүй, өөр өөрсдөө дурын үнэлгээ тавьдаг зэрэг нь даатгагч даатгуулагчийн дунд маргаан гарах үндэс болж байна.

Баримтаар дурдахад бид 1 машины үнэлгээг 4 өөр үнэлгээний компаниар хийлгэхэд хоорондоо өдөр шөнө шиг ялгаатай 4 өөр үнэлгээ гаргаж ирж байна. Үүнийг цэгцлэх зайлшгүй шаардлагатай байна. Цаашид тэдэнд тавьдаг хяналтыг сайжруулан, даатгалын компаниуд хураамжийг нэг ижил системээр бодож байгаатай ижил даатгалын үнэлгээг мөн адил нэгдсэн системд оруулах хэрэгтэй.

-Зөрчил гаргадаггүй, олон жил жолоо барьсан сайн жолоочийг урамшуулах тогтолцоог компаниуд хэрэгжүүлж болох уу. Иргэд үүнийг хүсч байгаа юм аа?

Энэ тогтолцоо нь одоо ч гэсэн хэрэгжиж байгаа. Жолоочийн даатгалын хураамжийг тооцох, итгэлцүүр хэрэглэх журмын 2,3,1-д энэ талаар тодорхой зааж өгсөн. Даатгуулагч осол аваар гаргаагүй бол дараагийн гэрээнд хураамжийн дүн нь 0,05%-р буурч байгаа. Энэ мэтчилэн буурсаар 50% хүртэл буурах бүрэн боломжтой.

-Даатгалын компаниудыг нөхөн төлбөрөө удааж байж өгдөг, үнэлсэн үнэлгээнээс хорогдуулж өгч байна гэж иргэд хэлэлцүүлэгт сэтгэгдэл бичсэн байсан.  Та энэ дээр ямар тайлбар хэлэх вэ?

 Жолоочийн даатгалын хуулинд амь нас эрүүл мэндтэй холбоотой хохирлыг ажлын 10 хоногт, эд хөрөнгөтэй холбоотой учирсан хохирлыг 1 сарын дотор хохирогчид олгоно гэж заасан байдаг. Манай компани хуулийн хугацаандаа багтаан нөхөн төлбөр олгож байгаа.

Ихэнх нөхөн төлбөрөө 14 хоногийн дотор шийддэг. Даатгуулагчид өнөөдөр материалаа өгөөд маргааш нөхөн төлбөрөө авах юм шиг боддог гэтэл жолоочийн даатгалаар нөхөн төлбөр их гардаг, халтиргаа гулгаа ихэсвэл нөхөн төлбөр улам ихсэж ачаалал үүсдэг.

Хуулинд ийм хугацаанд нөхөн төлбөр олгоно гэж заасан манайх хуулийн хугацаандаа багтааж таны нөхөн төлбөрийн олгоно оо  гэж хэлэхэд ойлгохгүй бухимдаад байдаг хүмүүс их байдаг.

Иргэд хэдэн төгрөгийн нөхөн төлбөр авах талаара хангалттай мэдээлэлтэй болсон шүү дээ. Иймээс иргэдэд та заавал нөхөн төлбөрөө аваарай, та ийм хэмжээний мөнгө нөхөн төлбөрт авна шүү гэхээсээ илүү нөхөн төлбөр чинь хэр хугацаанд шийдэгдэх ёстой, та юу юу бүрдүүлэх вэ зэрэг мэдээллийг өгөх шаардлагатай байна.

Даатгуулагчид ослоос өмнөх эвдрэл гэмтлээ ослын үед эвдэрсэн мэтээр даатгалын үнэлгээнд оруулж үнэлүүлэн даатгалын компаниас нэмж авах сонирхолтой байдаг. Хуучин гэмтлийн үнэлгээг хасаж тухайн осолд хамаарах хохиролд нөхөн төлбөр олгоход иргэд үнэлгээний компаний дүнг хасаж олгоод байна зэргээр сөрөг ойлголтуудыг гаргадаг. Даатгуулагч анхнаасаа энэ хуучин байсан гэмтэл гэдэгээ үнэлгээний компанидаа хэлж тухайн осолд хамаарах хохирлын үнэлгээг хийлгэвэл дээрх асуудал гарахгүй ба аль аль талдаа явдал чирэгдэл бага байх болно. Нөгөө талдаа хохирол үнэлгээний компаниуд үнэлгээ хийхдээ хуучин гэмтлийг оруулахгүй байх хэрэгтэй.

-Цаг зав гарган ярилцсанд баярлалаа.