-Ажлын хэсгийнхэн Мон­гол­банкинд ажиллаад ямар асуудал олж харсан бэ?

-Монголбанкинд ажилла­сан ажлын хэсгийнхэн валю­тын ханш огцом өссөний шалт­­гаан нь юу байв. Үүнийг  зохицуулах боломж Мон­гол­­банкинд байсан уу. Валютын ханшийн өөрчлөлт нь ша­тахууны үнэ нэмэх шалт­гаан болсон уу гэдгийг тод­руу­лахаар ажилласан. Ин­гээд “Монголбанк хан­шийн тогтвортой байдлыг хан­­гах тал дээр анхаарч зах зээлд интервенц хийх замаар валютын эрэлтийг зохицуулах алхам хийсэн ч мэдрэмж муу­тай, үр ашиг багатай ажиллажээ” гэсэн дүгнэлт гаргасан. Монголбанкныхан үр ашигтай зохицуулалтыг зах зээлд тас­ралтгүй хийж чадаагүй байгаа юм л даа.

-Саяхан Монголбанк ин­тер­венц хийж арилжааны банкуудад ам.доллар худалд­сан шүү дээ?

-Оны эцэст нэмэгдсэн гэнэ­тийн ачааллыг давах зорилгоор тодорхой арга хэмжээ авсан ч үр дүн нь тааруухан гарсан учир энэ оны эхний хэд хоногт ханшийн огцом өөрчлөлт гарч байгаа юм. Өнгөрсөн оны арванхоёрдугаар сард ам.дол­ларын ханш 53 төгрөгөөр нэмэгдсэн. Энэ бүхнээс ямар дүгнэлт хийсэн бэ гэхээр ханшийн  зохицуулалтыг уян хатан, үр ашигтай хэрэгжүүлэх боломж байсан ч бүрэн дүүрэн ашиг­лаж чадаагүй гэж үзсэн.

-Монголбанкины гадаад валю­тын нөөц түүхэнд байгаагүйгээр нэмэгдэж өнгөрсөн жил хоёр тэр­­бум ам.долларт хүрсэн. Үүсээд буй нөхцөл байдлаас шалт­гаалж Монголбанкныхан га­даад валю­тынхаа нөөцийн 10 ор­чим хувийг зах зээлд гаргасан гэж байсан. Бай­гаа бүх нөөцөө гар­га­чихвал үн­дэсний аюулгүй байдлын хэм­жээнд нөлөөлөх асуудал яриг­дах болохоор энэ тал дээр нэлээд ан­­хаарал, болгоомжтой хандаж байна. Тийм үү?

-Гурав орчим тэрбум ам.долларын гадаад валютын нөөц гэдэг их мөнгө юм шиг бодогдож байгаа. Гэхдээ зах зээл дээр үүсээд байгаа асуудлыг зохицуулахдаа тооцоотой, хямгатай зарцуулахгүй бол амархан алга болчих мөнгө. Үүнээс болоод “Бид зах зээл дээр тогтвортой байдлаа хамгаалж, хадгалж чадахгүй янз бүрийн савлагаанд орж болзошгүй” хэ­мээн болгоомжилж байгааг бид ойлгож байна. Валютынхаа нөө­цийн 10 гаруй хувийг зах зээл дээр гаргасан ч ямар нэгэн үр дүнд хүрсэнгүй. Үнийн өсөлт хэвээр ажиглагдаж байна. Тиймээс үр дүнтэй зарцуулж чадаагүй гэдэг дүгнэлтэд хүрээд байгаа юм.

-Тэгээд яах ёстой байсан гэж?

-Болж өгвөл тасралтгүй үр дүнтэй зохицуулалтыг хэрэгжүүлэх ёстой байсан. Зах зээл дээр валютын эрэлт асар их байсан. Байсаар ч байна. Гэтэл өнгөрсөн сарын байдлаар Монголбанк энэ их эрэлтийн дөнгөж 30 хувийг л хангасан байгаа юм. Тэгэхээр цаана нь хангагдаагүй эрэлт үлдэж, хуримтлагдаад байсан байгаа юм.

Энэ нь хуримтлагдсаар байгаад “Валютын ханш өсөх юм байна” гэсэн дохио болж байсан.

Тиймээс л Монголбанк мэдрэмж муутай ажилласан байна гээд байгаа юм шүү дээ. Ер нь цаашид манай валютын нөөц анхаарал татсан асуудал болчихлоо. Учир нь энэ онд импорт нэлээд нэмэгдэж, экспортод гаргадаг бүтээгдэхүүний хэмжээ буурах хандлага ажиглагдаж байсан. Үүнээс болоод гадаад худалдааны тэн­цэл алдагдалтай гарах дүр зураг бий болсон. Бас валютын хомсдол үүсэж болзошгүй байгааг Монголбанкныхан сайн тооцоолж хамгаалах механизмыг хийж өгөх учиртай байсан юм.

-Нөгөө талаар шатахууны үнэ ог­цом өсөөгүй байсан бол валю­­тын ханшийн өсөлт жил бү­рийн өдийд ажиглагддаг зүйл мэ­тээр өнгөрч болзошгүй байсан. Гэтэл улс төрийн зорилгоор шата­хуу­ны ханшийг огцом өсгөж, Монгол­банкны гадаад валютын нөөцийг зах зээлд гаргах үүднээс улс тө­рийн тоглолт хийгээд байна хэмээн шүүмжилж байна шүү дээ?

-Аливаа шүүмжлэлд заавал үнэний хувь байдаг гэж би боддог. Цаг хугацааны хувьд аваад үзэхэд энэ асуудал зүгээр ч нэг тохиолдлоор давхцаагүй байгаа гэж бодож байна. Шатахууны үнэ нэмэх шийдвэр гаргадаг өдөр буюу өнгөрсөн баа­сан гарагт Эрдэс баялаг, эрчим хүч­ний яамны харьяанд байдаг Газ­рын тосны бүтээгдэхүүний үнийн асуудал хариуцсан ажлын хэсгийн­хэн хуралдсан. Хуралдааны үеэр ша­тахуун импортлогчдын үнэ нэ­мэх саналыг дэмжсэн шийдвэр гар­гаад, чиглэлээ өгчихсөн. Үүнийг улс төртэй холбоогүй гэж хэлэхэд үнэмшилгүй сонсогдож байгаа биз дээ. Тиймээс улс төрийн оролцоо байгаа гэдэгт би хувьдаа эргэлзэхгүй байгаа шүү. Нөгөөтэйгүүр үнэ нэмэх шийдвэр гаргаж, шатахуун импортлогчдод чиглэл өгчихөөд эргээд булзааруулаад байгаа нь ч сонин л байна шүү дээ.

-Юу гэж булзааруулсан гэж?

-“Ажлын хэсгийнхэн хуралдаагүй ээ. Үнэ нэмэх шийдвэр гаргаагүй. Би үүнд огт хамаагүй” гээд бултаж байгаа явдал бол шатахууны үнийн өсөлтөд улс төр орсны маш тод нотолгоо.  Тэр асуудлыг нуух ямар шаардлага байв.

-Эрдэс баялаг, эрчим хүчний дэд сайд Б.Ариунсанг хэлээд байна уу?

-Тийм. Эрдэс баялаг, эрчим хүчний дэд сайд Б.Ариунсанг хэлж байна.

-Тэгвэл шатахуун импорт­лог­чид “Валютын ханшид гарсан өөрч­лөлт шатахууны үнийг огцом нэмэх шалтгаан болсон” гэж тайл­бар­­ласныг монголбанкныхан үгүйс­гэж байгаа. Та бүхэн үүнийг тод­руулахаар ажилласан. Тэд­ний хэн нь үнэн яриад байна вэ?

-Валютын ханшийн өсөлт шатахууны үнийг огцом буюу 230-260 төгрөгөөр нэмэх үндэслэл болоогүйг тогтоосон. Шатахууны үнэ эдийн засгийн агуулга гэхээсээ илүүтэй хийсвэр агуулгаар нэмэгдсэн. Шатахууны үнийг нэмэх гэж хийсэн тооцоо, үндэслэл нь ч нотлогдохгүй байна. Хамгийн гол нь Эрдэс баялаг, эрчим хүчний яамны харьяанд байдаг ажлын хэсгийнхэн үнэ нэмэх санал хүргүүлсэн шатахуун импортлогчдын саналыг  судалж үзээгүй байж үнээ өсгөх сэжүүрийг нь өгчихсөнд л асуудал байгаа юм.

Уг нь суурь үнэтэй холбоотой асуудал Засгийн газрын онцгой анхаарах зүйл. Суурь үнээс болоод орон даяар үнийн давлагаа үүсдэг.

Гэтэл ажлын хэсгийнхэн Засгийн газартаа асуудлыг танилцуулаагүй. Нууж, хааж байгаад үйл явцыг хөшигний цаана өрнүүлчихсэн байгаа юм. Энэ нь маш их хардлагыг дагуулж байгаа учир шатахуун импортлогч байгууллагуудын үйл ажиллагаанд ул суурьтай дүгнэлт хийх ёстой. Литр шатахууны үнийг 230-260 төгрөг нэмнэ гэдгийг хэн тооцоолоод гаргачихсан юм гэдгийг ч тогтоох хэрэгтэй. Шатахууны үнэ өсөх нь байж болох зүйл ч ингэж зоргоороо нэмж болохгүй.

-Тэгвэл шатахууны үнэ чухам юунаас болж өссөнийг судалж үзсэн үү?

-Шатахууны үнэ огцом өсөхөд ямар хүчин зүйлс нөлөөлсөн бэ гэдгийг судалж үзсэн. Судалгааны явцад шатахууны жижиглэнгийн үнэ тогтвортой байсан уу, байсан. Эрэлт хэрэгцээний тал дээр ямар нэгэн гачигдал, дутагдал гараагүй байхад Газрын тосны бүтээгдэхүүний үнэ ханшийн асуудал хариуцсан ажлын хэсгийнхний аман шийдвэр дээрээс үндэслэж зарим компани шатахууны үнийг хөөрөгджээ гэсэн дүгнэлт хийж болохоор байна. Тиймээс Засгийн газар шатахууны үнэ огцом нэмэгдсэн шалтгааныг судалж ажиллахаар болсон. Үнийн хөөрөгдлийг газар авахуулахгүйн тулд Засгийн газраас Монголбанктай хамтран цогц арга хэмжээ авах нь зүйтэй гэсэн саналыг сая /өчигдөр/ болсон бүлгийн хуралдааны үеэр тохиролцсон байгаа.

-МАН-ын бүлгийн ху­рал­дааны үеэр Монголбанкны удирд­лагууд тайлбар хийсэн. Үүний үр дүнд Засгийн газар Монголбанктай хамтарч цогц бодлого явуулахаар боллоо гэлээ. Тэгэхээр саяхан ба­тал­сан Мөнгөний бодлогод өөрч­лөлт оруулж болзошгүй гэсэн үг үү?

-Үгүй. Мөнгөний бодлогод ямар нэгэн өөрчлөлт оруулахгүй. Харин мөнгөний бодлогыг хэрэгжүүлэх явцдаа Монголбанк Засгийн газар хоёр ажлын харилцан уялдаатай бодлого явуулах ёстой. Тэгэхгүй хоёр тийшээ харсан, зохицуулалт муутай бодлого явуулбал энэ онд зах зээлд нэлээд хэдэн доргио үүсэж болзошгүй байна.

-Тухайлбал ямар?

-Засгийн газрын зарлага энэ онд их өсөж байгаа. Бэлэн мөнгөний нийлүүлэлт ихээхэн нэмэгдэх зэргээс хамаараад үнийн савлагаа гаргаад байхгүйн тулд маш нарийн уялдаатай бодлого, зохицуулалтыг явуулах ёстой болж таараад байна. Адаглаад гүйлгээнд байгаа мөнгөнийхөө урсгалыг түргэтгэх ёстой. Мөнгөнийхөө эргэлтийн хурдтай уялдуулж шийдвэр гаргаж, үе шат, цаг хугацааг нь оновчтой тогтоох зэрэг асуудлууд дээр Монголбанк, Засгийн газар нягт хамтарч ажиллах ёстой. Ер нь Сангийн сайд бол Монголбанктай хамтарч ажиллах энэ бодлогыг бүхэлд нь харж, уялдуулах үүргийг хүлээж байх ёстой. Урьд нь ч тийм л байсан.

-Яг ийм эгзэгтэй үед Сангийн сайдын суудал эзгүйрсэн байдаг. Тэгэхээр энэ асуудал гацаанд орох бололтой?

-Эдийн засгийн амаргүй сорилтууд тулгарсан энэ үед Засгийн газар цаг, нартай уралдаж ажиллах ёстой. Бага хугацаа үлдэж байна. Тиймээс мэргэжлийн, шуурхай удирдлага зайлшгүй шаардлагатай.

-Та Сангийн сайдын албыг авахад бэлэн гэдгээ хэлсэн байсан. Энэ албыг танд хариуцуулбал та хэлж дээр хэлсэн шигээ чадах уу?

-Энэ бүхнийг харгалзаж үзээд надад даалгавар өгвөл би бүрэн хэрэгжүүлж чадна гэж бодож байгаа. Яагаад гэвэл энэ талаар мэдээлэл надад бий. Ажлын туршлага ч байна. Өмнө нь надтай хамт ажиллаж байсан хамт олон маань Сангийн яаманд байж байна. Тиймээс энэ бол миний хувьд огтоос шинэ асуудал биш. Албатайгаа танилцах гээд танин мэдэхүйн цаг хугацаа зарцуулаад байх шаардлага ч байхгүй шүү дээ.
-Ярилцсанд баярлалаа. Танд амжилт хүсье.