УИХ-ын гишүүн, УИХ дахь МАН-ын Бүлгийн дэд дарга Д.Оюунхоролыг “Ярилцах танхим”-даа урилаа. Намын их хурлаас гаргасан зарим шийдвэр болон ирэх оны төсвийн талаар ярилцлаа.

-Танай намын их хурал болж өндөрлөсөн. Намын Бага хурал болоод Удирдах зөвлөлд эмэгтэйчүүд цөөн­гүй орсон. МАН-ын бод­лого гаргах түвшинд эмэг­тэйчүүд эрчүүдээс дутахааргүй оролцох нь гэдэг нь харагдаж байна?

-МАН-ын 27 дугаар их хурал шинэчлэлийн эв нэгдлийн, ойлголцлын их хурал болж чадсан гэж бодож байна. Их хурал нийгэм болоод манай МАН-ын гишүүд дэмжигчдийн хувьд хүлээлттэй байсан олон асуултад хариултаа өгч чадсан гэж бодож байгаа. Эмэгтэйчүүд намын дүрэмдээ маш том заалтыг оруулж чадсан.

Намын дүрэмд хариуцлагыг чан­гатгасан заалтууд орсон. Бо­ловсон хүчнийхээ бодлогод шал­гуураа чангаруулья гэдэг заалт оруулж өгсөн. Энэ бол сайн заалт. УИХ болон намын Бага хурлын гишүүнд нэр дэвшигчдийн 25 хувь нь эмэгтэйчүүд байна гэсэн заалт байсныг бид энэ удаад сонгогддог, томилогддог албан тушаалд эмэг­тэйчүүдийн эзлэх хувийг мөн 25 болгон батлуулсан.

Сум, дүүрэг, аймаг, нийслэлд ч ялгаагүй 25 хувийн квотыг барина гэж намын дүрмэндээ баталгаажуулсан. Энэ бол бидний хувьд сайн шийдвэр болж чадсан. Магадгүй МАН дүрэмдээ оруулсан, эмэгтэй­чүүдийн улс төрийн оролцоог дэмжсэн шийдвэрийг бусад улс төрийн намууд үлгэрлэж авах байх гэж найдаж байна.

-МАН-ын Удирдах зөвлөлд улс төрд танигдаагүй залуу эмэг­тэйчүүд багтсан. Өөр хүмүүс байж болоогүй юм уу гэдэг шүүмжлэл бий. Та энэ тухайд ямар байр суурьтай байна вэ?

-Шинэ залуучуудыг гаргаж ирсэн. Мэдээж үүнийг хүмүүс янз янзаар тайлбарладаг. Ирж яваа цаг, залуучуудаа хүлээж авах цаг нь болсон. Гадаадын өндөр хөгжилтэй орнуудад их дээд сур­гуульд төгсөж ирээд тодорхой түвшинд ажилласан, туршлагатай эмэгтэйчүүдийг төрийн албанд бэлтгэх шаардлагатай байна. Жи­шээлбэл манай намын удирдах зөвлөлд сонгогдсон гурван эмэгтэй бүгдээрээ 30-аас дээш насныхан.

Өндөр боловсрол эзэмшээд Дэл­хийн банкинд гурван жил ажил-ласан, төр хувийн хэвшилд олон жил зүтгэсэн Х.Булгантуяаг намын нарийн бичгийн даргаараа томилсон байгаа. Булгаагийн хувьд төрийн ажилд болоод улс төрийн туршлага хат суусан. Ер нь 100 хувь бэлтгэгдээд улс төрд орсон хүмүүс гэж байдаггүй шүү дээ. Яагаад заавал эмэгтэй хүнд өндөр босго шаардлага тавьж байгаа гэдэг нь асуудал юм. П.Анужингийн хувьд ялгаа байхгүй, нам дотор шинэ хүн биш. Намд элсээд улс төрийн ажилд идэвхтэй оролцоод явж байгаа хүн. Монголын ний­гэмд өөрийн гэсэн орон зайгаа бий болгосон, хэвлэлийн зах зээлд амжилттай явж байгаа эмэгтэй. Д.Сарангэрэл бид хоёрын хувьд УИХ-ын гишүүдийн төлөөлөл болж орсон.

Намаас УИХ-д байгаа эмэгтэй гишүүд. Хан-Уул дүүргээс их хуралд төлөөлөгчөөр сонгогдсон С.Оюунбилэг гэдэг эмэгтэй Удирдах зөвлөлд багтсан. Намын анхан шатны байгууллагуудад маш олон жил идэвхтэй ажилласан жирийн нэгэн эмэгтэйг оруулсан. Улс төрийн анхан шатны байгууллагын ажилд идэвхтэй оролцож, хар бор хатуу хүтүү ажлыг нь хийгээд энэ намын дуу хоолой болж яваа хүн намын Удирдах зөвлөлд байх ёстой. Тэгж байж бид бодитой шийдвэр гаргана. Үнэнд ойр мэдрэмжтэй бодлого шийдвэрийг гаргана гэж үзэж байгаа. Тийм учраас ийм реформ хийсэн. Мэдээж шийдвэр хүн болгонд таалагддаггүй. Эерэг ярьж байгаа хүмүүс байхад сөрөг зүйл ярих тодорхой хүмүүс байж л байдаг.

-Намын дэргэдэх байгуулла­гуудын их хурал болох уу. Нийгмийн ардчилал Монголын эмэгтэйчүүдийн холбооны их хурал болох уу?

Намын их хурлаар 92 хувь нь энэ хүнийг дэмжээд гаргаад ирлээ. Энэ хүн ажлаа хийгээд хэр ажилласных нь дараа ард түмэн дүнгээ тавина.

-Одоогоор намын эмэгтэйчүүдийн их хурал хуралдах тухай шийдвэр гарсан зүйл алга байна. Намын удирдлагуудын зүгээс ярьж байж тодорхой асуудал яригдах байх. Ер нь хэсэг хүмүүс “Би удирдах зөвлөлд орсонгүй. Бага хуралд багтсангүй.

Намын их хурлыг хий­гээд, өөрчлөлт шинэчлэлийг хийх ёстой” гэж яриад явж байгаа гэж би сонссон. Гэхдээ юм болгонд хэм хэмжээ учир шалтгаан байдаг учраас цаг хугацаа нь болохоор ярина гэж бодож байна. Цаашид МАН-ын дүрмэнд төрийн бус байгууллагуудын дүрмийг өөрчлөх шинэчлэх асуудал яригдана. Намын дэргэдэх төрийн бус байгууллагууд намынхаа дүрмээр үйл ажиллагаагаа зохицуулж ажиллах ёстой. Тэр нь ч зөв юм.

-Намын даргаар М.Энхболдыг сонгосон явдалд та ямар бодолтой байгаа вэ?

-Намын их хурлаар 92 хувь нь энэ хүнийг дэмжээд гаргаад ирлээ. Энэ хүн ажлаа хийгээд хэр ажилласных нь дараа ард түмэн дүнгээ тавина.

-Намын бүтэц бүрэлдэхүүнийг шинээр сонголоо. Шинэ хүмүүсийг сонгосноороо шинэчлэл хийгдэхгүй гэдэг шүүмжлэлийг танай нам дотооддоо хэлж байсан. Намын шинэчлэл хийгдэж эхлэв үү?

-Шинэчлэл хийгдэнэ гэж бодож байна. Шинэчлэгдэж бай­гаа гэж харж байгаа. Илүү их хүчтэй ажиллаж байна гэж бодож байна. Энэ бүгд шинэчлэлийн уур амьсгалын эхлэл нь. Тийм учраас хэн нэгэн хүнд таалагдах гэж ажиллавал улс төрийн болоод төрийн ажил явахгүй шүү дээ.

-УИХ-аар төсвийн тухай хуу­лийг хэлэлцэж байна. Хуулийн төслийн зарим зүйлд МАН-ын бүлэг шүүмжлэлтэй хандаж бай­гаа?

-Ирэх 2014 оны улсын төсвийн хоёрдугаар хэлэлцүүлгийг хийж УИХ баталсан. Төсвийг дагаж орж ирсэн хуулийн төслүүдийг хэлэлцээгүй байна.

МАН-ын УИХ дахь бүлгийн зүгээс Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулж дотоодын нийт бүтээгдэхүүнд эзлэх хувь хэмжээг 60 хувьд хүргэхийг хүлээж авахгүй гэсэн байр суурьтай байгаа. Өнөөдөр ч энэ байр сууриа хамгаална.

-Төсөв алдагдалтай батлагдах нь, улс их хэмжээний өртэй болох нь гэдэг болгоомжлол бий. Иймээс төсвийг сайжруулах, үргүй зар­дал гаргахгүй байх талаас нь сайн нягталж чадсан уу?

“Чингис” бондтой дүйх хэм­жээний зээлийг аваад шингээх боломж бололцоо байна уу гэдэг нь эргэлзээтэй

-Өрийн хэмжээг нэмэгдүүлэхгүй байх шалтгаануудыг олон үндэс­лэлээр тайлбарлаж байгаа. Нэг­дүгээрт 1.5 тэрбум ам.долларын зээлийн зориулалт яг юунд зар­цуу­лагдах юм. Ямар хөрөнгө оруулалтад зарцуулав. Хуулиа зөрчсөн үү, зөрчөөгүй юм уу гэдгийг харсан. Одоогоор “Чингис” бондын мөнгийг бүрэн зарцуулаагүй бай­на. Ийм үед өр нэмэх нь дэмий юм. Тиймээс нэмж өр тавих нь боломжгүй гэж үзэж байгаа.

Одоо “Чингис” бондтой дүйх хэм­жээний зээлийг аваад шингээх боломж бололцоо байна уу гэдэг нь эргэлзээтэй байгаа. Тиймээс асуудалд МАН-ын бүлэг эсрэг байр суурьтай байгаа гэж ойлгож болно. Ер нь энэ удаагийн төсвийг хэлэлцэх явцад улс төрийн намууд хамтарч зөвшилцөж ажлын хэсгүүд гарч зарлагыг бууруулах, орлогыг нэмэгдүүлэх, нөгөө талаар танах боломжтой зардлуудыг хасах ажлыг хийсэн. Төсвийг сайжруулах, нягтруулах талаар намын бүлгүүдээс гарсан ажлын хэсгүүд хамтарч ажиллаад тодорхой үр дүнд хүрч төсвийн хоёрдугаар хэлэлцүүлэг батлагдсан.

-Засгийн газраас ирэх онд оюутнуудад сар бүр 70 мянган төгрөгийн тэтгэлэг олгох хуулийн төслийг УИХ-д оруулж ирсэн. Ирэх оны төсөвт тусгуулах гэж байна. Та дэмжиж байгаа юу?

-Намайг “Эрх ашиг сонирхлын зөрчилтэй. Та энэ асуудалд оролцож болохгүй” гээд УИХ-ын дарга албан ёсоор мэдэгдсэн шүү дээ. Гэхдээ би бол оюутнуудад мөнгийг олгох ёстой л гэж бодож байгаа. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн барьсан энэ хуулийг батлахад би ажлын хэсгийг ахалж байсан.

Хуулийг батлах, үндэслэл нь зөв байсан гэж боддог. Өнөөдөр Монголын их дээд сургуульд 160 мянга гаруй оюутан суралцаж байна. Залуу насандаа дөрвөн жил дотоодын их дээд сургуульдаа боловсрол эзэмшиж байгаа энэ залуучуудад сурах, нийгмийн баталгааг хангаж өгөх үүргийг төр хүлээсэн байх нь зөв гэж боддог. Хөдөө орон нутгаас олон хүүхэд ирж суралцаж байна.

Энэ хүүхдүүд бүгдээрээ боломжийн амьдралтай, эсвэл эцэг эх нь байнга мөнгө өгөөд байхгүй. Ядаж сурч байх дөрвөн жилийн хугацаандаа хэнээс ч хараат бусаар хоол болон дэвтэр номынхоо зардлыг төрөөс аваад эдийн засгийн хувьд бие даагаад амьдрах боломжийг хангаж өгч байгаа байхгүй юу. Энэ бол өрх гэр бүлийн зардлыг төр хуваалцаж байгаа хамгийн том механизм.Тийм учраас энэ төслийг хэрэгжүүлэх, оюутнуудад өгөх нь зүйтэй гэж бодож байгаа.

-Оюутнуудын сурлагын чанарын үзүүлэлтээс нь хамаарч тэтгэлэг олгоё гэдэг санал явж байгаа юм билээ?

-Ялгавартай хандах, чанартай чанаргүйгээр нь ялгах нь боловсролын байгууллагын тусдаа хийж ажил. Сургууль нь байргүй, багшгүй, номын сангүй байгаа, сургалтын байгууллагын наад захын шаардлагыг хангахгүй бай­гаа сургуулиудаа төр өөрөө шал­гуур шаардлагаа тавиад зохицуулалтаа хийгээд явах ёстой. Тэгэхээр оюутнуудын тэтгэлэг өгөх асуудлыг чанартай нь хол­богдуулах хэрэгтэй. Муу сурдаг оюутанд бол тэтгэлэг өгөхгүй шүү дээ.

Онц сурч байгаад нь Дээд боловсролын санхүүжилтын тухай хуулиар хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээгээр олгох боломж байгаа. Сайн суралцсан оюутнууд 194 мянган төгрөг авах боломжтой. Биднийг их дээд сургуульд сурч байхад төрөөс 260 төгрөг өгдөг байсан. Энэ мөнгөөр амьдрахдаа ээж, ааваасаа нэг ч төгрөг авч байгаагүй.

260 төгрөгөөрөө сайн сураад төгсдөг байсан. Дөрвөн жил оюутан байхдаа сэтгэл зовохгүйгээр сурах боломжийг бүрдүүлэх ёстой. Үнэхээр сайн сэхээтэн болчихоод 21 дүгээр зууныг авч явахад гар бие оролцоод төрийн төлөө ажлаад явбал сайн байна. Тиймээс энэ оюуны хөрөнгө оруулалтад хийж байгаа хамгийн зөв хувилбар гэж боддог.