Өнгөрөгч долоо хоногт ХамтарсанЗасгийн газрын сайдад хариуцлага тооцохтухай хэвлэлийн хурлыг нэр бүхий гишүүдхийсэн. Энэ талаар нь УИХ-ын гишүүнС.Эрдэнэтэй уулзаж байр суурийг ньсонирхлоо.

-Орд газруудын ашиглалттай холбоотой хуулийн хэрэгжилт, өнөөгийн нөхцөл байдлын тухай яагаад хэвлэлийнхэнд хандах болсон бэ.Ингэж популизм хийх шаардлага байсан юм уу?

-Миний хувьд уул уурхай, ашигт малтмалын асуудлаар УИХ-д орж ирсэн цагаасаа л байр сууриа илэрхийлж байсан. Өнөөдөр байгалийн баялаг, ашигт малтмалаа ашиглах, гадны хөрөнгө оруулагчидтай байгуулсан гэрээ хэлэлцээр, иргэдэд очих баялгийн хувь хэмжээ маш их эргэлзээтэй байна шүү дээ. Ийм нөхцөл байдалд дуугүй суух эрх надад байхгүй. Үнэхээр эх орноо боддог, эх орныхоо төлөө зүтгэдэг улстөрч хэн бүхэнд санаа зовох шаардлага зайлшгүй гарч иржээ. Би энэ талаар популизм ч хийж байгаа юм биш. Оюу толгой,Таван толгой энэ бүгд болохгүй байна гэж өнгөрсөн намрын чуулганаар ярьж, УИХ-ын гишүүн, ЭБЭХ-ний сайд Д.Зоригтыг огцруулах, хариуцлага тооцох тухайд нэр бүхий гишүүдийн хамт хандаж байсан. Харамсалтай нь УИХ, Засгийн газар хамгаалаад л үлдсэн шүү дээ. Хүн хэлэхээс наашгүй, цаас чичихээс цаашгүй гэдэг үг байдаг. Ажилдаа алдаа оноо гаргаад түүнийгээ олж хараагүй байж болно. Гэтэл хүн алдаа оноог нь шүүмжлээд хариуцлага тооцох тухай асуудал яриад байхад УИХ хамгаалаад л үлдсэн. Ингээд байхад ямар ч хүн нэг зүйл бодож болно доо. Ямар ч дохио санамж авч байгаа шинж алга. Ялангуяа Д.Зоригт бол залуу хүн. Цаашдаа урт удаан амьдрал туулна. Өнөөдөр энэ хүн алдаан дээрээ суралцаж, илүү хашир туршлагатай болох ёстой. Өнөө маргаашаа аргацаасан хэвээрээ байж болохгүй. Ер нь тэгээд ганц энэ сайд ч биш шаардлагатай гэж үзвэл бусад сайд нар, Засгийн газрын бүрэлдэхүүнтэй нь хариуцлага тооцох асуудлыг гаргаж тавих болно.

-Огцруулна гэж ярьсаар байгаад улиг болж байгаа юм биш үү.Тодорхой шийдвэртэй алхам хэрэгтэй байх аа?

-Улиг болсон гэж хэлж болохгүй л дээ. Жишээ нь Оюу толгой, Таван толгой, төмөрлөгийн орд газруудтай холбоотой асуудлаар Ерөнхий сайдад хоёр удаа асуулга тавьсан. УИХ-ын гишүүний бүрэн эрхийн хүрээнд салбарын сайдад бас асуулга тавилаа. Үүнээс өөр яах билээ дээ. Хуулийн дагуу ажил чинь болохгүй байна гэдэг санал санаачилга хэлсэн. Болохгүй байгаа бол хариуцлага тооцохоос өөр аргагүй. Түүнээс өрөөндөө өлсгөлөн суулт зарлалтай нь биш.

-Огцруулна гэж асуудал тавьж байсан нэр бүхий гишүүд удалгүй чимээгүй болчихсон. МАН-ын гишүүд гэхэд намын даргаасаа сануулга авсан гэнэ лээ?

-Ямар нэг байдлаар тохиролцоонд ороод эсвэл бидний идэвх сулраад энэ асуудлыг хойшлуулсан зүйл байхгүй. Тухайн үед тавьсан нь үнэн. Энэ асуудлаас болж зарим гишүүд маш их дарамттай байсан шүү дээ. Гэхдээ надад харьцангуй бага дарамт ирсэн гэж хэлж болно.

-Танд намын даргын зүгээс сануулга ирсэн үү?

-Би тэгж хэн нэгэнд дарамтлуулдаг хүн биш л дээ. Ямар ч дарамт ирсэн би хүлээж авахгүй. Ер нь УИХ-ын гишүүн хүн хэн нэгэнд дарамтлуулна гэдэг асуудал байж болохгүй.Тэгэхээр УИХ гишүүн хэн нэгэнд дарлуулаад сууж байна гэвэл зайгаа тавьж өгөх хэрэгтэй.

-Та хамтарсан Засгийн газарт шүүмжлэлтэй ханддаг гишүүдийн нэг. Энэ Засгийн газар хэтэрхий их шоудаж байна гэдэгтэй санал нийлэх үү?

-Санал нэг байна. Хамтарсан Засгийн газар эхнээсээ баахан шоудсан. Оюу толгойн гэрээ байгуулчих юм бол маргаашаас нь монголчууд мөнгөтэй болно гэсэн. Эдийн засаг өсөөд амьдрал сайхан болчих юм шиг зүйл ярьсан. тодруулбал Оюу толгойн гэрээ батлагдаад бүтээн байгуулалт эхэлчих юм бол 70 мянган хүн ажлын байртай болно гэж байсан. Яг өнөөдрийн бодит байдал дээр 585 хүн л ажиллаж байна шүү дээ. Оюу толгойг дагасан ямар бүтээн байгуулалт хаана байна вэ. Хэдэн кемп маягаар барьсан гэрээс өөр зүйл алга. Орон нутгийн хөгжилд хийж гүйцэтгэсэн зүйл ч байхгүй. Хоёрдугаарт тэнд үнэхээр гүний усны нөөц хангалтгүй байна. Ус байхгүйгээс 45 сая тонн зэсийн нөөцийн зөвхөн 20 гаран сая тонныг ашиглахаар болсон. 1800 тонн алтны нөөц байгаагийн 600 орчим тонныг нь ашиглах техник эдийн засгийн үндэслэл гаргасан байна шүү дээ. Хамгийн бага зардал гаргаад өрмийг нь авчхаад, өндөр зардлаар ашиг багатай олборлох хэсгийг нь үлдээгээд хаяад явна гэсэн үг. Ийм л тооцоо хийсэн хүмүүс шүү дээ. Гэтэл манайхан 30 жилийн тогтвортой байдлын гэрээ хийчхээд 50-100 жил ашиглана гэдэг үлгэр яриад сууж байна. Бороо гоулдын 50 тонн алтыг 15 жил ашиглана гэж тогтвортой байдлын гэрээ хийгээд юу боллоо доо. Тавхан жилийн дотор 50 тонн алтыг минь ухаж аваад явчихсан. Нэг ч татвар түрээс Монголын төрд төлөөгүй. Баахан байгаль экологи сүйтгэсэн. Тэгвэл тэр гэрээг хэн хийлээ. Өнөөдрийн Ерөнхий сайд С.Батболд. Дахиад юу хийх гээд байгаа нь ойлгомжгүй байгаа байхгүй юу. Энд л ашиг сонирхлын зөрчил байна гэдгийг хэлээд байна. Тиймээс ийм ашиг сонирхлын зөрчилтэй Ерөнхий сайд огцрох ёстой. Хоёр танхимтай парламентын шинэ тогтолцоог бий болгоно гээд шоу хийж байна. Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулаад энэ тогтолцоо руу явах хуулийн ямар ч хугацаа байхгүй. 12 сарын 31-нээс цааш Сонгуулийн хуулийг хэлэлцэх хууль эрхзүйн орчин байдаггүй. Бас намууд мөнгөн амлалт өгөхгүй гээд гарын үсэг зурах үйл явдал боллоо. Дандаа нийгэм рүү хандсан шоу хийгээд олон түмний анхаарлыг өөр юм руу чиглүүлээд байна.Үүний ард хөшигний цаана юу болж байна вэ. Ард түмний анхаарлыг өөр зүйл рүү хандуулж булхай луйвраа хийх гэсэн санаархал л байхгүй юу.

-Таны ажигласнаар өөр юун дээр Ерөнхий сайдын ашиг сонирхлынзөрчил илэрч байна вэ?

-Таван толгойн ордын 3 асуудал дээр тодорхой илэрч байна.Үнэхээр Таван толгойн ордын нөөцийн 20 хувьтай тэнцэх Ухаа худгийн ордыг эдэлбэр газрын дөрөвхөн хувь болгочихсон.Тэгээд түрүүчийн Ерөнхий сайдын үед лицензийн 1 төлбөр гээд 851 мянган долларыг өрөнд өгсөн гэж тайлбарласан.Өнөөдрийн Ерөнхий сайд тэр хууль бусад үйлдлийг таслан зогсоохгүй байгаа. Ашиг сонирхлын зөрчилтэй гэдэг нь харагдажбайна.Бас энэ хүн өөрөө Таван толгойн ордод лиценз эзэмшигч байсан. Гэвч ямар санаа зорилготой өнөөдрийг хүртэл хууль бус үйлдлийг таслан зогсоохгүй байна вэ. Нэг үгээр хэлбэл 851 мянган долларыг 4.5 тэрбум долларын хөрөнгөөр төлж болдог юм уу. Дөрвөн хувь гэж олон түмний тархийг угаагаад байгаа тэр эдэлбэр газар дээр чинь Таван толгойн эрчим хүчний нөөцийн 18, коксжих нүүрсний 20 хувь нь бий. Нийт Таван толгойн нүүрсийг 100 хувь гэж үзэх юм бол тэрний 20 хувийг нэг компанид өгсөн гэсэн үг. Тэгээд үлдсэн 80 хувийг 100 хувь гэж үзээд олон нийтэд зарлаж,10 хувийг нь ард түмэнд, 10 үндэсний аж ахуйн нэгжид, 30 хувийг гадаадад хөрөнгийн биржид гаргаж хөрөнгө босгоно, үлдсэн 50 хувь нь төрийн өмчийн мэдэлд байна гэж хэллээ. 80 хувийн 10 хувийг ард түмэнд өгнө гэсэн чинь юу гэсэн үг вэ. Ард түмэнд өгсөн шиг 10 хувийг ганцхан компанид өгчихсөн байгаа л байхгүй юу. Тэр компанийн хөрөнгө Хонгконгийн хөрөнгийн бирж дээр 4.5 тэрбум доллараар үнэлэгдэж байна. Хэний хөрөнгөөр түүнийг босгож байгаа юм бэ. Тэгэхээр үнэхээр шударга байя гэж үзэж байгаа бол 20 хувийг буцааж Таван толгойн бүрэлдэхүүн авах ёстой. 20 хувийг одоогийн Таван толгойн нөөцийг бүрэн болгож бүтэн 100 хувиас ард түмэнд өгөх хэрэгтэй. УИХ-ын 27 дугаар тогтоолын хавсралтын нэг дээр Ухаа худгийн ордыг Таван толгойн нийт салбарт хамруулж стратегийн ордод хамруулан ойлгоно гэж баталсан. Энэ 27 дугаар тогтоолд хэн ч өөрчлөлт оруулаагүй. Засгийн газар УИХ-аас баталсан стратегийн ордод өөрчлөлт оруулах эрх байхгүй. Энэ бол хууль бус үйлдэл. Бүгд УИХ-ын шийдвэргүй олборлолт хийж байна. Үүнийг хэн хянаж, манах ёстой юм бэ. Өнөөдөр бүгд хууль зөрчиж байна.

-Мөнгөний амлалт өгөхгүй гэж улстөрийн намын удирдлагууд гарын үсэг зурлаа. Энэ бас л шоу болчихлоо?

-Миний ажигласнаар гарын үсэг зурах үйл ажиллагаа дуусаад л Ерөнхий сайд С.Батболд мөнгөний амлалтад нийгмийн халамжийн асуудал орохгүй гэсэн утгатай үг хэлж байсан. Мөнгөний асуудалд нийгмийн халамжийн асуудлыг багтааж ойлгохгүй гэж байсан биз дээ. Бөөрөнхийлсөн, хоёр үзүүртэй юм яриад л өнгөрсөн. Нийгмийн халамжийн чиглэлээр мөнгө амлах л юм байна л даа. Ер нь хамтарсан Засгийн газар Монголын ард түмэнд хэрэгтэй нэг ч юм хийсэнгүй.

-Ордгазруудыгашиглалтад оруулж эхэллээ гээд өөрсдийгөө өмгөөлдөг шүү дээ?

-Наад яриад байгаа асуудлыг чинь хамтарсандаа хийчихсэн ч юм биш. Угаасаа хийх л ёстой зүйл, УИХ л хийсэн. Тэгвэл өнгөтэй өөдтэй болгоныг өөрсдөдөө наагаад өнгөгүй муухай болгоныг өөрөөсөө түлхдэг. Өнөөдөр ядуурлаа яах гээд байгаа юм бэ. Статистикийн мэдээллээр Монголын ард түмний 38 хувь нь ядууралд өртсөн гэж гарсан. Хөдөө орон нутаг, хотын захын хорооллоор яваад үз л дээ. Үнэндээ амьдрал ямар байгаа билээ. Иргэд амьдралаа алдчихсан. Яг гал алддагийн даваан дээр байна. Монгол Улсын иргэн мөртлөө засаг захиргааны харъяалалгүй хэдэн мянган хүн байна гээд бодоод үз дээ. Монголд төр гэж байна уу. Энэ иргэдээ яах гээд байгаа юм бэ. Малаа тоолж чаддаг мөртлөө иргэдээ тоолж чадахгүй байна шүү дээ.

-Хоёр танхимтай парламентын асуудал дээр ямар байр суурьтай байгаа вэ?

-Энэ асуудал өмнө нь Монголд байсан. Дээд танхим нь 40, доод танхим 108 гишүүнтэй байна гэж УИХ-ын гишүүн С.Батболд ярилцлага өгсөн байна лээ. Өнөөдрийн улстөрчдөд ичих нүүр байгаасай гэж хэлмээр байна. 76 нь цөөдөөд 148 болгож нэг дахин үржүүлэх гээд ард түмний толгойг хөөрхөн эргүүлж байгаа хэлбэр юм даа. Шууд 148 болгохоор ард түмэн дургүйцнэ. Доод танхим нь 108 гишүүнтэй байна гэнэ. Бодвол шашны 108 эрхийг билэгдэж байгаа юм байлгүй. Ингээд юу сайжрах юм бэ. Одоо байгаа урсгал зардал, нүсэр бүтэц чинь нэг дахин нэмэгдэж байна гэсэн үг. 148 болохоор гаргаж байгаа шийдвэр нь мэргэн болох юм уу. Ганц парламенттай байхад хяналтаа тавьж чадахгүй байгаа юм чинь хоёр болоод яах ч хэрэг вэ дээ.

-Жижиг тодотголтой намуудад ашигтай хувилбар гэж тайлбарлаад байгаа?

-Жижиг намууд парламентад суудалтай болохын тулд хоёр танхим гэж яриад дэмжиж байна. Гэхдээ Монголын төр хариуцлагатай цомхон байх ёстой. Бодлого шийдвэр гаргадаг байх ёстой. Чадалтай нам л юм бол тэр 76 дотор багтаад ороод ирэх л байсан байхгүй юу. Яагаадасуудал дээр Ерөнхий сайд гол тоглолт хийгээд байна вэ. Шоугаа болих хэрэгтэй.Төрийн хариуцлага гэдэг юм ялангуяа эрх баригч намын дарга нь өөрөө парламентын тогтолцооны талаар хариуцлагагүй зүйл ярьсан.Тэгсэн мөртлөө Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах тухай асуудлыг ярьж болохгүй. Парламентыг тогтолцооны талаар ярьж байна гэдэг парламентад олонх үүргээ гүйцэтгэж чадаагүйг хүлээн зөвшөөрч байгаатай агаар нэг. Олонх мөртлөө энэ парламентын тогтолцоог өөрчлөх нь зүйтэй гэж эрх баригч намын дарга ярьж байна гэдэг байж болохгүй зүйл.Тэгвэл өнгөрсөн сонгуулийн хугацаанд энэ нам үүрэг хариуцлагаа хангалттай ухамсарлаагүй байна гэдгээ хүлээн зөвшөөрч байна.

-Хамтарсан Засгийн газар учраас танай нам ч хариуцлага хүлээнэ шүү дээ?

-Үгүй. Өнөөдөр хамтарсан гэдэг нэр зүүсэн болохоос биш Засгийн газарт таван сайдаас өөр эрх мэдэл манай намд алга. Манай нам таван сайдтай болохын тулд энэ Засгийн газарт орсон.

С.Эрдэнэ: Ашиг сонирхлын зөрчилтэй Ерөнхий сайд огцрох ёстой