УИХ-ын гишүүн, Байгаль орчин, хүнс хөдөө аж ахуйн байнгын хорооны дарга Г.Баярсайхантай цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

-Таны хариуцан ажиллаж буй байнгын хорооны өчигдрийн хуралдаанаар “Төрөөс хөдөө аж ахуйн талаар баримтлах бодлого”-ын талаар хэлэлцсэн. Яагаад бас өөрчилж, шинэчлэх болчихов оо?

-Өөрчилж, шинэчлэх зайлш­гүй шаардлага тулгарсан гэж хэлж болно. ҮХАА-н сайд өнгөрөгч оны тайлангаа байн­гын хорооны хуралдааны үеэр мэдээллээ. Бид сонсоод, хэ­лэлцэж үзээд цаг уурын байдал болон төрөөс газар тариалангийн салбарт баримтлах бодлого хуучирсан тул шинэчлэхээс ар­гагүй гэдэгтэй саналд нэгдлээ. Өөрөөр хэлбэл мал аж, ахуй, газар тариалангийн салбарт шинэ цогц бодлого хэрэгтэй.

Тэгээд ч хөдөө аж, ахуйн салбар дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 24 хувийг бүрдүүлж байгаа. Мах, гурил, будаа бол бидний үндсэн хүнс шүү дээ. Тиймээс ч эх орныхоо хэрэгцээг хангах зорилт тавьсан. Түүгээр ч зогсохгүй үндэсний аюулгүй байдалтай холбоотой стратегийн чухал салбар төрийн дэмжлэг авах нь зөв гэж миний хувьд үзэж байгаа. Харин ямар хэмжээнд байх тухайд нь бодлого хэрэгтэй.

-Шинэчлэлийн зэрэгцээ 100 мянган тонн үрийн буудай им­портоор авахыг гишүүд нэлээд эсэргүүцэж байсан шүү дээ?

-Тийм ээ. Энэ талаар ярихад буудайг гаалийн татвараас чө­лөөлөх асуудал хамт яригд­сан. Гэхдээ буудай бол стра­тегийн нөөц бүтээгдэхүүн уч­раас бодлогын асуудлыг нь ши­нэч­лэх нь зүйтэй гэдэг байр суурийг ихэнх гишүүн хэлж байна. Яагаад заавал гаднаас авах шаардлагатай вэ гэдгийг гишүүд их тавьж байна. Нам­рын ургац хураалтын ажилд хавраас бэлтгэдэг. Тиймээс та­риалалт эхлэхээс өмнө тодор­хой бодлого байх ёстой.

-Бодлого гэж яриад бай­гаагаас бус хэрэгжиж, хөгжиж байгаа нь чухам хэр байгаа бол. Тухайлбал “Монгол мал” хөтөлбөрийн хүрээнд маш их хөрөнгө зарцууллаа гэх шүүмжлэл цөөнгүй байдаг?

“Монгол мал” хөтөлбөр

-Дээр хэлсэнчлэн стратегийн чухал салбар учраас “Монгол мал” хөтөлбөр хэрэгжүүлсэн. Энэ бол маш зөв хөтөлбөр. Үндсэн хуульд ч монгол малаа төр хамгаалах тухай заалт бий. Тиймээс монгол малаа өсгөж үржүүлэх, эрүүлжүүлэх асуудал хэзээд байх учиртай. Мэдээж үүнийг хэрэгжүүлэхэд асар их хэмжээний хөрөнгө зарж байгаа нь ч үнэн. Олон нийт болон гишүүдийн зүгээс мал хувийн өмч хэрнээ төрөөс хэт их дэмжиж байна гэсэн шүүмжлэл их ирдэг. Мал аж ахуй гэдэг маань агуулгаараа их том асуудал юм.

Тухайлбал эзэнгүй болсон хязгаар нутгийг малчид л харж, хамгаалж байна. Монгол ахуй, нүүдэлчин соёлыг малчид маань л өвлөн авч үлдэж байгаа гэх зэргээр анхаарал хандуулах нь зайлшгүй. Түүнчлэн энэ салбар эдийн засгийн маш том салбар. Малаас гарч буй ашиг шимийг тооцоод үзвэл малчид олон төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг үйлдвэрлэгчид болж байгаа юм.

Бид цаашид уламжлалт мал аж ахуйн зэрэгцээ эрчимжсэн мал аж ахуйг хөгжүүлэх шаард­­­­лагатай. Гэхдээ ямар хэл­­бэрээр, хаана вэ гэдэг асуу­дал бас гарч ирнэ. Тиймээс тө­рөөс үйлдвэр, хөдөө аж ахуйн сал­барт ба­римтлах бодлогоор энэ асуудлыг улам тодорхой болгох учиртай юм.

-Гишүүдийн дэмжлэг хэр байна вэ?

-Газар тариалан, мал аж ахуйн салбарыг эрчимжүүлэх нь илүү үр өгөөжтэй учраас байнгын хороо, Засгийн газар, УИХ-аар дэмжиж байгаа. Жи­­шээлбэл Төв, Сэлэнгэ зэ­рэг аймгийг зөвхөн газар тариалангийн бүс гэх үү, эсвэл мал, аж ахуй, газар та­риа­лан хо­солсон болгох уу. Эрчимж­сэн мал аж ахуйг мах болон сүүний чиглэлийн гэх мэтээр хөгжүүлэх үү гэдгийг бодлогоороо тодор­хойлчихвол эдийн засгийн илүү ашиг тустай шүү дээ. Тэгэхээр дэмжлэг сайтай байгаа.

-Таны хувьд энэ байнгын хороог хоёр ч жил тэргүүлэн ажиллалаа. Өнгөрсөн жил хэр үр бүтээлтэй ажилласан бэ?

-Өнгөрсөн хугацааны тухайд би дүгнэлт хэлмээргүй байна. Харин сонгогчид болон энэ салбартай холбоотой хүмүүс хэлэх байх. Ямартай ч хийх ёстой ажлуудаа цаг тухайд нь хийж, гишүүд маань хөдөө, орон нутагт томилолтоор ажиллаж, асуудлуудтай газар дээр нь танилцлаа.

Хуулиуд болон аливаа асууд­лыг цаг хугацаанд нь хэлэл­цэж, шийдвэрлэсээр ирлээ.

-Өнгөрсөн жил Хүнсний аюулгүй байдлын тухай хууль шинэчлэгдэж, энэ сараас бүрэн мөрдөгдөж эхэллээ. Харин хэ­рэгжилт хэр байгаа бол?

-Бид энэ хуулийн хэрэг­жилтэд анхаарал тавин ажил­лаж байгаа. Уг хуулийн хэрэг­жилттэй холбоотой асуудлууд эхнээсээ үүсч байна. Тухайлбал “Импортын хүнсний түүхий эд, бүтээгдэхүүний шошгод агуулагдах мэдээлэл монгол, эсхүл англи, орос хэлний аль нэгээр бичигдсэн байна” гэсэн заалт бий. Гэтэл яг ийм шошготой бүтээгдэхүүн маш ховор байна. Өөрөөр хэлбэл хэрэгжилтийн явцад энэ хуулийг дахин бо­ловс­ронгуй болгох асуудал гарч байна гэсэн үг. Аюулгүй бай­далтай холбоотой учраас бид дахин ажиллах шаардлагатай болж байгаа.

-Энэ хуулийн хэрэгжилтийг хамгийн сайн хянах ёстой гааль болон мэргэжлийн хя­налтын байгууллагууд хэр уял­даа хол­боотой ажилладаг бол. Төрийн байгууллагын уял­даа муугаас хууль хэрэг­жил­тийн шатандаа замхардаг гэдэг шүү дээ?

-Миний хувьд МХЕГ, Гаалийн ерөнхий газартай холбоотой асуудалд байнга шүүмжлэлтэй ханддаг. Хилээр хориотой бараа, бүтээгдэхүүн орж ирэхэд гаалийнхан юу харж байдаг юм бэ. МХЕГ ч гэсэн “ниргэсэн хойно нь хашхирав” гэдэг шиг л ажилладаг. Тиймээс эдгээр байгууллагын бүтцийг өөрчлөх шаардлагатай гэж хардаг.

-Та бүхэн байгаль орчны сал­барт ногоон хөгжлийн бод­логын тухай их ярьдаг. Энэ чиг­лэлээр ямар ажлууд хийв дээ?

-Монгол Улсын нийгэм, эдийн засгийн хөгжил ногоон хөгжлийн бодлогод суурилсан байх шаардлагатай гэдгийг дахин дахин хэлмээр байна. Би өмнө нь Ногоон хөгжлийн бодлогын “Үндсэн хууль”-тай болох ёстой гэж хэлж байсан. Үүнийхээ дагуу байгуулсан ажлын хэсгээ ахлаад, төлөв­лөгөөний дагуу ажиллаж байгаа. Мянганы хөгжлийн зорилт болон Шинэчлэлийн Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрт ч ногоон хөгжлийн бодлогыг хөгжлийн үндэс суурь болгох талаар тодорхой заасан байгаа. Үүнийг ирэх хаврын чуулганаар батлуулна.

-Байгаль орчны салбар уул уурхайтай холбогдохоор байнга л тэрсэлдэж байдаг. Одоо тун удахгүй уул уурхайн сал­барын ажил идэвхжлээ?

-Урт нэртэй хуулийн хэрэг­жилтэд тодорхой хэмжээгээр хэрэгжиж байдаг. Харамсалтай нь зарим орон нутагт энэ хуулийн хэрэгжилтийг гуй­вуулж, буруу ашиглах зэрэг дутагдал бол байна. Тиймээс хэрэгжилтийн та­лаар манай байнгын хороо хол­богдох яамдад “шахалт” үзүүлдэг. Улирал бүр тайланг нь авдаг. Үнэхээр том цар хүрээтэй салбар учраас хүнд­рэлтэй зүй­лүүд бий.

Миний хувьд бид энэ их байгалийн баялгаа хойч үедээ л өвлүүлж үлдээх ёстой гэсэн байр суурьтай байдаг. Тиймээс олборлолт болон нөхөн сэргээлт зэргээ хуулийн дагуу хийх ёс­той. Миний өөрийн байр суурь, үзэл баримтлал төрийн байгаль хамгаалах жанжин шугам, стратегийн бодлоготой нэг байдаг юм шүү. Өөрөөр хэлбэл бид их алсыг харах хэрэгтэй.

-Өөрийн тань үзэл ба­римтлалтай зөрүүтэй хуулийн төслүүд орж ирнэ биз. Тэр то­хиолдолд яах вэ?

-Мэдээж өөрийн байр суурь­таа үнэнч байна. Би цаг үетэйгээ уялдаж, “дасан зо­хицоод” байр сууриа өөрчилдөг хүн биш. Гэхдээ аливаа хуулийн төсөл, бодлогыг ардчилсан зарч­маар л шийдвэрлэдэг.