УИХ-ын гишүүн, Байгаль орчин, хүнс хөдөө аж ахуйн байнгын хорооны дарга Г.Баярсайхантай цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

-Таны хариуцан ажиллаж буй байнгын хорооны өчигдрийн хуралдаанаар “Төрөөс хөдөө аж ахуйн талаар баримтлах бодлого”-ын талаар хэлэлцсэн. Яагаад бас өөрчилж, шинэчлэх болчихов оо?

-Өөрчилж, шинэчлэх зайлшгүй шаардлага тулгарсан гэж хэлж болно. ҮХАА-н сайд өнгөрөгч оны тайлангаа байнгын хорооны хуралдааны үеэр мэдээллээ. Бид сонсоод, хэлэлцэж үзээд цаг уурын байдал болон төрөөс газар тариалангийн салбарт баримтлах бодлого хуучирсан тул шинэчлэхээс аргагүй гэдэгтэй саналд нэгдлээ. Өөрөөр хэлбэл мал аж, ахуй, газар тариалангийн салбарт шинэ цогц бодлого хэрэгтэй.

Тэгээд ч хөдөө аж, ахуйн салбар дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 24 хувийг бүрдүүлж байгаа. Мах, гурил, будаа бол бидний үндсэн хүнс шүү дээ. Тиймээс ч эх орныхоо хэрэгцээг хангах зорилт тавьсан. Түүгээр ч зогсохгүй үндэсний аюулгүй байдалтай холбоотой стратегийн чухал салбар төрийн дэмжлэг авах нь зөв гэж миний хувьд үзэж байгаа. Харин ямар хэмжээнд байх тухайд нь бодлого хэрэгтэй.

-Шинэчлэлийн зэрэгцээ 100 мянган тонн үрийн буудай импортоор авахыг гишүүд нэлээд эсэргүүцэж байсан шүү дээ?

-Тийм ээ. Энэ талаар ярихад буудайг гаалийн татвараас чөлөөлөх асуудал хамт яригдсан. Гэхдээ буудай бол стратегийн нөөц бүтээгдэхүүн учраас бодлогын асуудлыг нь шинэчлэх нь зүйтэй гэдэг байр суурийг ихэнх гишүүн хэлж байна. Яагаад заавал гаднаас авах шаардлагатай вэ гэдгийг гишүүд их тавьж байна. Намрын ургац хураалтын ажилд хавраас бэлтгэдэг. Тиймээс тариалалт эхлэхээс өмнө тодорхой бодлого байх ёстой.

-Бодлого гэж яриад байгаагаас бус хэрэгжиж, хөгжиж байгаа нь чухам хэр байгаа бол. Тухайлбал “Монгол мал” хөтөлбөрийн хүрээнд маш их хөрөнгө зарцууллаа гэх шүүмжлэл цөөнгүй байдаг?

“Монгол мал” хөтөлбөр

-Дээр хэлсэнчлэн стратегийн чухал салбар учраас “Монгол мал” хөтөлбөр хэрэгжүүлсэн. Энэ бол маш зөв хөтөлбөр. Үндсэн хуульд ч монгол малаа төр хамгаалах тухай заалт бий. Тиймээс монгол малаа өсгөж үржүүлэх, эрүүлжүүлэх асуудал хэзээд байх учиртай. Мэдээж үүнийг хэрэгжүүлэхэд асар их хэмжээний хөрөнгө зарж байгаа нь ч үнэн. Олон нийт болон гишүүдийн зүгээс мал хувийн өмч хэрнээ төрөөс хэт их дэмжиж байна гэсэн шүүмжлэл их ирдэг. Мал аж ахуй гэдэг маань агуулгаараа их том асуудал юм.

Тухайлбал эзэнгүй болсон хязгаар нутгийг малчид л харж, хамгаалж байна. Монгол ахуй, нүүдэлчин соёлыг малчид маань л өвлөн авч үлдэж байгаа гэх зэргээр анхаарал хандуулах нь зайлшгүй. Түүнчлэн энэ салбар эдийн засгийн маш том салбар. Малаас гарч буй ашиг шимийг тооцоод үзвэл малчид олон төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг үйлдвэрлэгчид болж байгаа юм.

Бид цаашид уламжлалт мал аж ахуйн зэрэгцээ эрчимжсэн мал аж ахуйг хөгжүүлэх шаардлагатай. Гэхдээ ямар хэлбэрээр, хаана вэ гэдэг асуудал бас гарч ирнэ. Тиймээс төрөөс үйлдвэр, хөдөө аж ахуйн салбарт баримтлах бодлогоор энэ асуудлыг улам тодорхой болгох учиртай юм.

-Гишүүдийн дэмжлэг хэр байна вэ?

-Газар тариалан, мал аж ахуйн салбарыг эрчимжүүлэх нь илүү үр өгөөжтэй учраас байнгын хороо, Засгийн газар, УИХ-аар дэмжиж байгаа. Жишээлбэл Төв, Сэлэнгэ зэрэг аймгийг зөвхөн газар тариалангийн бүс гэх үү, эсвэл мал, аж ахуй, газар тариалан хосолсон болгох уу. Эрчимжсэн мал аж ахуйг мах болон сүүний чиглэлийн гэх мэтээр хөгжүүлэх үү гэдгийг бодлогоороо тодорхойлчихвол эдийн засгийн илүү ашиг тустай шүү дээ. Тэгэхээр дэмжлэг сайтай байгаа.

-Таны хувьд энэ байнгын хороог хоёр ч жил тэргүүлэн ажиллалаа. Өнгөрсөн жил хэр үр бүтээлтэй ажилласан бэ?

-Өнгөрсөн хугацааны тухайд би дүгнэлт хэлмээргүй байна. Харин сонгогчид болон энэ салбартай холбоотой хүмүүс хэлэх байх. Ямартай ч хийх ёстой ажлуудаа цаг тухайд нь хийж, гишүүд маань хөдөө, орон нутагт томилолтоор ажиллаж, асуудлуудтай газар дээр нь танилцлаа.

Хуулиуд болон аливаа асуудлыг цаг хугацаанд нь хэлэлцэж, шийдвэрлэсээр ирлээ.

-Өнгөрсөн жил Хүнсний аюулгүй байдлын тухай хууль шинэчлэгдэж, энэ сараас бүрэн мөрдөгдөж эхэллээ. Харин хэрэгжилт хэр байгаа бол?

-Бид энэ хуулийн хэрэгжилтэд анхаарал тавин ажиллаж байгаа. Уг хуулийн хэрэгжилттэй холбоотой асуудлууд эхнээсээ үүсч байна. Тухайлбал “Импортын хүнсний түүхий эд, бүтээгдэхүүний шошгод агуулагдах мэдээлэл монгол, эсхүл англи, орос хэлний аль нэгээр бичигдсэн байна” гэсэн заалт бий. Гэтэл яг ийм шошготой бүтээгдэхүүн маш ховор байна. Өөрөөр хэлбэл хэрэгжилтийн явцад энэ хуулийг дахин боловсронгуй болгох асуудал гарч байна гэсэн үг. Аюулгүй байдалтай холбоотой учраас бид дахин ажиллах шаардлагатай болж байгаа.

-Энэ хуулийн хэрэгжилтийг хамгийн сайн хянах ёстой гааль болон мэргэжлийн хяналтын байгууллагууд хэр уялдаа холбоотой ажилладаг бол. Төрийн байгууллагын уялдаа муугаас хууль хэрэгжилтийн шатандаа замхардаг гэдэг шүү дээ?

-Миний хувьд МХЕГ, Гаалийн ерөнхий газартай холбоотой асуудалд байнга шүүмжлэлтэй ханддаг. Хилээр хориотой бараа, бүтээгдэхүүн орж ирэхэд гаалийнхан юу харж байдаг юм бэ. МХЕГ ч гэсэн “ниргэсэн хойно нь хашхирав” гэдэг шиг л ажилладаг. Тиймээс эдгээр байгууллагын бүтцийг өөрчлөх шаардлагатай гэж хардаг.

-Та бүхэн байгаль орчны салбарт ногоон хөгжлийн бодлогын тухай их ярьдаг. Энэ чиглэлээр ямар ажлууд хийв дээ?

-Монгол Улсын нийгэм, эдийн засгийн хөгжил ногоон хөгжлийн бодлогод суурилсан байх шаардлагатай гэдгийг дахин дахин хэлмээр байна. Би өмнө нь Ногоон хөгжлийн бодлогын “Үндсэн хууль”-тай болох ёстой гэж хэлж байсан. Үүнийхээ дагуу байгуулсан ажлын хэсгээ ахлаад, төлөвлөгөөний дагуу ажиллаж байгаа. Мянганы хөгжлийн зорилт болон Шинэчлэлийн Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрт ч ногоон хөгжлийн бодлогыг хөгжлийн үндэс суурь болгох талаар тодорхой заасан байгаа. Үүнийг ирэх хаврын чуулганаар батлуулна.

-Байгаль орчны салбар уул уурхайтай холбогдохоор байнга л тэрсэлдэж байдаг. Одоо тун удахгүй уул уурхайн салбарын ажил идэвхжлээ?

-Урт нэртэй хуулийн хэрэгжилтэд тодорхой хэмжээгээр хэрэгжиж байдаг. Харамсалтай нь зарим орон нутагт энэ хуулийн хэрэгжилтийг гуйвуулж, буруу ашиглах зэрэг дутагдал бол байна. Тиймээс хэрэгжилтийн талаар манай байнгын хороо холбогдох яамдад “шахалт” үзүүлдэг. Улирал бүр тайланг нь авдаг. Үнэхээр том цар хүрээтэй салбар учраас хүндрэлтэй зүйлүүд бий.

Миний хувьд бид энэ их байгалийн баялгаа хойч үедээ л өвлүүлж үлдээх ёстой гэсэн байр суурьтай байдаг. Тиймээс олборлолт болон нөхөн сэргээлт зэргээ хуулийн дагуу хийх ёстой. Миний өөрийн байр суурь, үзэл баримтлал төрийн байгаль хамгаалах жанжин шугам, стратегийн бодлоготой нэг байдаг юм шүү. Өөрөөр хэлбэл бид их алсыг харах хэрэгтэй.

-Өөрийн тань үзэл баримтлалтай зөрүүтэй хуулийн төслүүд орж ирнэ биз. Тэр тохиолдолд яах вэ?

-Мэдээж өөрийн байр суурьтаа үнэнч байна. Би цаг үетэйгээ уялдаж, “дасан зохицоод” байр сууриа өөрчилдөг хүн биш. Гэхдээ аливаа хуулийн төсөл, бодлогыг ардчилсан зарчмаар л шийдвэрлэдэг.

Г.Баярсайхан: Би цаг үетэйгээ уялдаж, “дасан зохицож” байр сууриа өөрчилдөг хүн биш