УИХ-ын гишүүн Ж.Энхбаяртай цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

-УИХ-ын намрын чуулганаар Монгол Улсын 2014 оны төсвийн тухай хуулийг баталсан. Ерөнхий сайд хэлэхдээ “Авлигажсан төсвийг халлаа” гэсэн. Үнэхээр халж чадсан юм уу. Таны байр суурь ямар байна вэ?

-Тойрог тойрог дээр хөрөнгө оруулалтыг нэлээд сайн суулгаж өгөх шиг боллоо. Тэр утгаараа  төсөв маань нэг талын алдаатай гэх юм уу сонин байдалд орчихлоо. Үндсэн зорилтоо биелүүлж чадахгүй. Ирэх онд дахиад л урсгал зардал нэмэгдэх, нийгмийн чиглэлтэй олон барилга баригдах, орон тоо нэмэгдэж, урсгал зардал өсөх төсвийн суурийг бүрдүүлчихлээ.

Хоёрдугаарт, ханшны томоохон бодлогын алдаа гарсантай холбоотойгоор гадаад төлбөрийн үйл ажиллагаан дээр 130 тэрбум орчим төгрөгийн зөрүү гарах тооцоо гарсан. Ийм зүйлүүдийг хараад байхад төсөв маань хагас жилийн насгүй болчихлоо доо гэж харагдахаар байна.

Өнгөрсөн жил төсвөө их хариуцлагагүй баталсан. Үр дүнд нь 1.5 их наядын хөрөнгө оруулалт хийхээс зөвхөн 400-г нь хийсэн. Тэгээд тодотгол хийсэн. Орлогоо 1.5-аар тасалсан. Ирэх жил төсвийн гүйцэтгэл муу гарах нь тодорхой. Ялангуяа голлох түүхий эдийн ханш дээр дахиад л алдаа гарсан.

-“Чингис бонд”-ын хоёр дахь шатны хүүг энэ ондоо багтааж төлж чадахгүй гэдэг яриа гараад байна л даа. Та үүн дээр ямар байр суурьтай байна вэ?  

-Энэ бол өр шүү дээ. 2014 оны төсөвт бид  гадаад өр төлбөрт 400 гаруй тэрбум төгрөгийг зарцуулна гээд тусгачихсан. Хүүгээ төлөөд л явна.

-“Шинэчлэлийн” хэмээх тодотголтой Засгийн газар байгуулагдаад жил гаруйн хугацааг үдэж байна. Энэ Засгийн газар үнэхээр шинэчлэл хийж чадсан уу?

-Монгол Улсын өрсөлдөх чадвар, зээлжих зэрэглэл унасан. Монгол Улстай холбоотой бүхий л үнэт цааснууд гадны зах зээл дээр хамгийн их уналт үзүүлсэн. Хөрөнгө оруулалт уналттай гарснаар “Шинэчлэлийн” Засгийн газар нэг жилийг үдэж байна шүү дээ. Арай хийж олсон ард түмний маань хуримтлал өдөр ирэх тусам үнэгүйдэж байна.

Дэлхийн хамгийн хүчтэй суларсан валютын нэг нь монгол төгрөг боллоо шүү дээ. Хамгийн их хөрөнгө оруулалтыг татаж байсан улс Монгол байсан. Монгол Улсын зээлжих зэрэглэл, ретинг огцом дээшилж байсан. Нэг жилийн дотор бүгд эсрэгээрээ эргэлээ шүү дээ. Шинэчлэлийн ажил бол энэ л байна даа.

-Талбай болон аймгийн нэрийг өөрчилж “Чингис” хааны нэрийг өгч байгаа нь шинэчлэл мөн үү?  

-Өнгө, шоу. Хэлбэр их хөөдөг. Агуулга алга. Бид их цөөхөн. Боловсон хүчин дутмаг байдаг. Ийм байхад төрийн албыг нааш цааш нь хөдөлгөж байгаа нь Монголд хортой. Төрийн оролцоо хэр хэмжээнээс хэтэрч байна. Өнөөдөр 530 гаруй аж ахуйн нэгжид эрүү үүсгэчихсэн шалгалтад ороод байж байна. Тэгэхээр Монголд ажиллах орчин байхгүй болчихсон гэсэн үг. Үүнийг гадаадынхан мэдрээд үргээд алга болчихсон.

Одоо дотоодын баялаг бүтээч нар хөрөнгөө татаж байгаа байдал анзаарагдаж байна. Энэ жил хоёр гаруй тэрбум ам.доллар гараад явчихлаа. Орлого,зарлага алдагдсаар байна. Энэ маягаараа хэдэн сар болвол хүнд үе ирнэ. Одоо аргаа бараад зээлээрээ амь торгоож байна. Хэлбэрийн хувьд шинэчилж байна гэж сайхан яриад байгаа боловч агуулгын хувьд цаанаа ужгираад байна шүү дээ.

-Р.Амаржаргал гишүүн бүрэн эрхээсээ татгалзах хүсэлтээ УИХ-ын даргад өгсөн. Түүний энэ шийдвэрийг шүүмжлэх хүн олон байна. Та ямар бодолтой байна?

-Өнөөдөр Монголын төр мэргэжилтэй боловсон хүчин, судлаачдын үгийг сонсохоо больсон. Нэн тэргүүнд тухайн салбартаа мэргэшсэн боловсон хүчнийг тоохоо байсан. Ялангуяа Монгол Улс маань боловсон хүчний чадавхи багатай орон. Цөөн хүн амтай.

Дэлхийн хамгийн хүчтэй суларсан валютын нэг нь монгол төгрөг боллоо.

Ийм байхад улстөрчид байгаа хэдэн боловсон хүчнээ хооронд нь хувааж сөргөлдүүлээд мэргэжлийн боловсон хүчнийхээ үгийг сонсохоо больсон. Ингээд дур зоргоороо хуулийг өөрсдийнхөөрөө тайлбарладаг, өөрчилдөг. Хуулийн үндсэн зарчмыг гажуудуулдаг болоод байна шүү дээ. Тэр утгаараа мэргэжлийн хүн дур гутаж байгаа байдал ажиглагдаж байна.

Р.Амаржаргал гишүүний үгийг нь сонсохгүй, саналыг нь авахгүй, болохгүй гэсэн зүйлийг нь эсрэгээр хийгээд байхад тэр хүн яах юм бэ. Мэргэжилтэй хүний сэтгэл нь өвдөж байгаа эцсийн арга шүү дээ. Тэр хүнд өөр арга үлдээгүй. Тиймээс олонхи дотор суугаад явахаас татгалзаж байна гэж ойлгож байгаа.

-Хилийн боомтын үйл ажиллагааг Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газар хариуцахаар боллоо. Харин та Шадар сайдад хариуцуулах нь зөв гэсэн эсрэг байр суурьтай байсан. Гэвч таны санал дэмжигдсэнгүй?

-Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газар гэдэг бол тамгын газар гэсэн үг шүү дээ. Засгийн газрын орон нутгийн болон яам агентлагийн хоорондын уялдаа холбоог сайжруулах үүрэгтэй байгууллага. Мэргэжлийн үйл ажиллагаатай байгууллагын дотоод асуудал руу эрээ цээргүй хутгалдан орж байгаа нь хэр хэмжээнээс хэтэрч байна л даа.

Ялангуяа хоёр хөрштэйгөө хилийн боомтоор харилцаж байгаа, улс төр болоод эдийн засгийн чухал ач холбогдолтой асуудлыг Шадар сайдынхаа төвшинд авч явах нь зүйтэй. Түүнээс биш Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газрын дарга асуудалд орооцолдоод байгаа нь сайн зүйл биш. Бас л нөгөө АН-ынхан эрх мэдэл, бялуу хувааж байгаа арчаагүй явдал шүү дээ.