Нийслэлийн Боловсролын газрын дарга Ц.Отгонбаганатай боловсролын салбарт авч хэрэгжүүлж буй шинэ арга хэмжээ, хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн үр дүнгийн талаар ярилцлаа.

-Шинэчлэлийн засгийн газрын зүгээс “Хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх” бодлого барьж байгаа. Энэ хүрээнд нэг жилийн хугацаанд ямар ажлуудыг зохион байгуулсан бэ?

Өнгөрсөн жилийн найман сард ажлаа хүлээж авснаас хойш жил гаруй хугацаа өнгөрчээ. Бид Нийслэлийн засаг даргын харьяа хэрэгжүүлэгч агентлаг ч гэлээ дээрээс өгсөн тушаалыг хэрэгжүүлнэ гээд зүгээр суудаггүй. Өнгөрсөн жилийн хувьд манай газар салбарт болж байгаа, бүтэхгүй байгаа асуудлыг олж, илрүүлж, хэрхэн шийдвэрлэх талаар оношлох байдлаар ажилласан.
Шинэчлэлийн Засгийн газар, Боловсрол шинжлэх ухааны яамнаас хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх бодлогыг гол болгож буй. Энэ хүрээнд нэг ч хүүхдийг орхигдуулалгүй хөгжүүлэх талаар түлхүү анхаарч байна. Дэлхий нийтийн хандлага ч ийшээ чиглэж байгааг хэлэхэд таатай байна.
Хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх үүднээс үндсэн таван том хөтөлбөрийн хүрээнд ажиллаж байгаа.

Хөтөлбөрийн талаарх илүү их мэдээллийг http://aviyas.mn/-ээс авна уу

Авьяас, Ном, Багш хөтөлбөрүүд нь боловсролын салбарт үнэхээр хүсэн хүлээгдэж байсан нь өнгөрсөн нэг жилийн хугацаанд харагдлаа. Авьяас гэхээр манайхан заавал дуулж хуурддаг, бүжиглэдэг гэж ойлгодог. Гэхдээ энэ хөтөлбөрийн хүрээнд хүүхэд өөрөө юу чадах вэ, ямар зүйлд илүү сонирхолтой юм бэ гэдгийг багш нь олж илрүүлэх, цаашид авьяасыг нь хөгжүүлэх зорилготой. Өнгөрсөн хавар, бүх сургууль цэцэрлэг тайлангаа тавьсанаас харахад маш олон бүтээл, ном гарын авлагыг хийсэн байсан нь том амжилт.

-Хичээлийн хөтөлбөрийг уян хатан болгохоор ажиллаж байгаа гэсэн. Яг яаж өөрчилнө гэсэн үг. Зарим талаар ерөнхий боловсролын сургуулийн хичээлийн хөтөлбөрийн хэтэрхий шинжлэх ухаанч гэж шүүмжлэх хүмүүс байдаг?

Одоогийн сургалтын хөтөлбөр төлөвлөгөө нь жилийн турш юу хийхийг ягштал зааж, чиглүүлсэн хатуу хөтөлбөр байдаг. Багш, сургуульд ямар ч боломж олгодоггүй. Есөн сарын нэгэнд сурагчид нарийнхан кордори луу ороод түүнээсээ гажихгүйгээр явсаар байгаад ирэх оны зургаан сартай золгодог. Энд сургууль, багш өөрөө хичээлийн хөтөлбөрөө уян хатан болгож, хоцрогдож байгаа хүүхдүүдтэйгээ ажиллаад явах боломжтой болно.
Мэргэжлийн хяналтын байгууллага ирээд хөтөлбөрөөрөө заасан эсэхийг нь л шалгадаг. Түүнээс биш хүүхдүүд тэр хичээлийг үнэхээр ойлгосон байна уу, хоцрогдсон эсэхийг нь үздэггүй.
Сурсан уу, ойлгосон уу, ахисан уу гэдгийг дүгнэж чаддаггүй. Ингээд ирэхээр тухайн үед хичээлээ ойлгоод, эсвэл шүлгээ дуржигнатал цээжилсэн хүүхэд л онц аваад, ойлгоогүй хүүхдүүд нь нэг хичээл, сэдэв, томьёо ойлгоогүй үлдсэнээс болоод муу сурлагатны тоонд ороод эхэлдэг.

-Тааруухан сурдгаасаа болж өөртөө итгэлгүй болж амиа хорлох гэж байсан охины жишээ байдаг?

Тухайн хүүхдийг багш, эцэг эхчүүд тааруухан дүн авсных нь төлөө, үүнийг нь хүлээн зөвшөөрсөнөөр хүүхэд өөртөө итгэлгүй болж, цаашид илүү зүйлийг сурах эрмэлзлэл нь сулардаг. Тиймээс энэ хэвшмэл хандлагыг халж, хүүхэд бүрийг хөгжүүлэхэд анхаарч байгаа нь манай хөтөлбөрийн гол зорилго. Хүүхэд гэдэг авьяасын далд уурхай. Түүнийг нь нээж олох хэрэгтэй. Хүүхэд бүрд нэг сайн зүйл байж л таараа. Тэр хүүхэд сайн мужаан, сайн дуучин, бизнесмен ч болж болно шүү дээ. Нэг хичээл дээр муу авлаа гээд хүүхэд тэр чигээрээ ямар ч авьяасгүй биш гэдгийг л хаа хаанаа ойлгох хэрэгтэй.

Өнөөдрийг хүртэл хэтэрхий академик, шинжлэх ухааны мэдлэгийг бага ангиас нь өгч, элдэв олимпиад, уралдаанаар дарж хооронд нь уралдуулж, өрсөлдүүлэх нь зохисгүй.

Энэ хичээлийн жилд 54 мянган хүүхэд нэгдүгээр ангид оржээ.

Бүр сарын дотор уншиж сургах гээд зүтгэчихдэг. Гэтэл дунд нь хүүхэд маань монгол хүн болж төлөвших, амьдрах чадварт суралцах, сурах арга барилд суралцах зүйл нь хаягдчихдаг. Тиймээс л энэ байдлыг өөрчлөхөөр бид ажиллаж байна. Хүүхдийг бага ангид нь монгол хүн болгон төлөвшүүлж, зан заншлаа мэддэг, цаашид дунд, ахлах ангид ороод аливаа шинэ зүйлийг хэрхэн сурах арга барилыг эзэмшүүлэхэд түлхүү анхаарч байгаа юм.
Энэ жилээс бага ангид олимпиад зохион байгуулахыг хориглосон. Энэ хичээлийн жилээс эхлээд мөн бага ангийн хүүхдүүдийг А, В, С, D, F гэж дүгнэхийг болиулж, сайн, анхаарах шаардлагатай хүүхэд гэх мэтээр арга зүйн зөвлөгөө өгсөн, ахиц, сайжруулалтад тулгуурласан үнэлгээг барина. Түүнчлэн бага насны хүүхдүүдийг тоглоомон дунд сургах ажлуудыг зохиож байна. Аль болохоор хөтөлбөрийг нь чөлөөлнө. Нэг шүлгийг заавал ганцхан өдөр үзээд, маргааш нь цээжилсэн нь онц аваад явах нь хэнд тус нэмэргүй. Тиймээс нэг шүлгийг арав хоног үзээд ч хамаагүй агуулга, үг хэллэг, утга санааг ягштал сайн ойлгож, уран яруу уншдаг болно.

Гэх мэтээр дараагийн шүлгэн дээр бие дааж ажиллах сурах арга барилыг төлөвшүүлэх нь хамгийн чухал. Өмнөх хөтөлбөрийг цөмийг дээрээс баталчихдаг байсан учир багш нарт буруу байхгүй. Тэд маань гэхдээ бүх сэтгэл зүрхээ зориулан ажиллаж байгаа.

-Бага ангидаа монгол хүн болж төлөвшөөд, ёс заншлаа мэдчихсэн хүүхдүүд дунд болон ахлах ангидаа ямар арга барилаар суралцах вэ?

Бага ангидаа сурах арга барилд сурсан учир шинжлэх ухаан, тэр академик чиглэлийн мэдлэгийг нь түлхүү өгч болно. Харин ахлах ангид хичээлийн хөтөлбөрөө өөрөө сонгодог байх маягаар кредит системд шилжүүлэх төлөвлөгөөтэй байгаа.
Инженер болохоор зорьж байгаа бол тоогоо илүү гүнзгий түвшинд, гүнзгийрүүлсэн программаар үзэх боломжтой гэсэн үг. Хэрвээ чи дуучин болох гэж байгаа бол заавал хүнд математикийн бодлого бодох шаардлагагүй. Энгийн хэрэглээний түвшингийн тоо бодоод явах боломжтой болно. Харин тухайн хүүхдийг ирээдүйн мэргэжлээ чиглүүлж сонгоход нь эцэг эх, багш нар нь туслах хэрэгтэй. Одоогийн байлаар ахлах сургуулийн кредит систем рүү шилжүүлэх чиглэлээр бодлого тавиад явж байна.

-Хүн бүр математикч болох албагүй ч бүгд аав ээж болдог. Тэгэхээр ерөнхий боловсролын сургуульд амьдрах ур чадварыг эзэмшүүлж, хүн болгож төлөвшүүлэх нь хамгийн чухал хэмээн нэртэй багш, эрдэмтэд хэлдэг. Тэгэхээр энэ чиглэлд нь хандсан ямар ажлууд хийгдэх вэ?

Амьдрах чадвартай болгохоор зорьж байгаа. Мужаан, оёдолчин гээд ямар нэгэн амьдралын арга ухаан сураад, хүссэн ажлаа хийдэг болгоход чиглэгдэж байна. Боловсролын чанарын шинэчлэлийн асуудлыг яамнаас цогц байдлаар тавьж байгаа. Ний нуугүй хэлэхэд өнөөдөр багшийн дээд сургууль төгсч буй хүүхдүүд ажлын байран дээр гараад үнэхээр хангалтгүй байгаа учраас их дээд сургуулиудыг чанаржуулах, сургалтын хөтөлбөрийг нь шинэчлэх талаар тодорхой ажлуудыг дэс дараатай хийнэ. Гэхдээ өнөөдөр багш нар өндөр ачаалалтай ажиллаж, 45 минутыг турш доод тал нь 45-50 гаруй хүүхэдтэй ажиллаж байгаа юм.
Ихэнх сургууль хоёр ээлжээр хичээллэж байгаа бөгөөд нийслэлийн хэмжээнд 20 гаруй сургууль гурван ээлжээр хичээллэдэг. Уг стандартын дагуу нэг ангид 35 хүүхэд сурах ёстой.

-ЕБС-иудад эрүүл мэндийн хичээлийг мэргэшсэн багш заадаггүй. Цонхтой цагаар хэн нэг математикийн багш, биеийн тамирын багш ордог талаарх асуудлыг хэрхэн шийдэх вэ. Хөдөө орон нутгаар явж байхад сургуулийнхаа эмчийг багшлах сургалтад суулгаад эрүүл мэндийн хичээлийг нь заалгая гэсэн санал гарч байсан.

Эрүүл мэндийн хичээл чухал. Өнгөрсөн хичээлийн жилээс багш нарын ажлыг үнэлэх журмыг баталсан. Үүнийг ирэх оны нэг сарын нэгнээс эхлэн мөрдөж эхлэнэ.
Багш ажлаа төлөвлөхдөө хүүхдийнхээ амжилт, эрүүл мэндийн асуудлыг хэрхэн хариуцаж, хандаж ажилласнаар дүгнэхээр үнэлгээний журам гарсан. Гэхдээ энэ нь бүх хүүхдээ дагуулаад эмнэлэг яв гэсэн үг биш. Эцэг эхтэй нь хамтарч, өвчтэй шүд байвал тэрийг нь эрүүлжүүлэх талаар хэлж байна гэсэн үг. Ганц багшид ч гэлтгүй, сургуулийн бүх ажилтнуудад энэ асуудал хамаарч байгаа.

-Нийслэл хотын хэт төвлөрлөөс үүдэж олон асуудал тулгарч байгаагийн нэг нь сургууль, цэцэрлэгийн хүртээмжийн асуудал. Цаашид хүртээмжийг хэрхэн нэмэгдүүлэх вэ?

Өнгөрсөн жилийн төсвөөр бага сургууль, цэцэрлэгийн 89 байршлын асуудлыг шийдсэн. Одоо хөрөнгийн асуудал шийдвэл бариад эхэлнэ. Маш холоос уулан дээрээс өвөл сургууль руу алхаж ирдэг олон хүүхэд

НИТХ-аас Улаанбаатар хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөтэй уялдуулан 3500 м2 газраас багагүй эдэлбэр газарт 280 хүүхдийн суудалтай бага сургууль барих байршил, газрын хэмжээг тогтоосон

байгаа учраас боловсролын үйлчилгээг иргэд дунд нь ойртуулахын тулд гэр хороолол дунд нь бага сургуулийг барина. Ингэснээр хот руу зүглэх ачаалал буурна.
Хоёрдугаарт багш нарын асуудал. Нийслэлээс урсгал цалинг нэмэх боломж байдаггүй. Тиймээс тэдэнд урам зориг нэмэхийн тулд өнгөрсөн жил ажлыг нь индексээр дүгнэж, нэг тэрбумын хөрөнгөөр тодорхой үе шаттайгаар урамшуулж байна. Энэ мөнгийг гурван чиглэлээр олгох бөгөөд хамгийн түрүүн өнгөрсөн хавар тавдугаар ангийн багш нарыг шагнасан. Сурагчдаас нь монгол, хэл, математикийн хичээлээр шалгалт авч, тухайн сурагчдын таван жилийн турш ямар түвшинд хүргэж сургасан гэдгийг нь харгалзаад, таван сая төгрөгөөр зургаан багшийг шагнасан. Тэд их урамшсан.

-Цэцэрлэг хүртээмж муутай учир зарим УИХ-ын гишүүд хүүхэд харах үйлчилгээний тухай хуулийн төсөл санаачлаад их хуралд өргөн барьсан. Энэ талаар ажлын хэсэг гарч, хэрхэн зохион байгуулах талаарх судалгааг хийсэн болов уу?

Олон мянган хүүхэд гэртээ байна. Хуулинд одоогоор яамнаас санал оруулсан. Хуулийг дэмжиж байгаа, өнөөдрийн нөхцөлд маш их хэргэтэй. Хууль жаахан удаашралтай байна. Нийслэлд 25 мянган хүүхэд цэцэрлэгт явж чаддаггүй. Хэрвээ хууль батлагдвал маш олон асуудлыг шийднэ. Хүүхдээ гэртээ харж байсан эцэг эх нь ажлын байртай болж, бүтээмж, ашиг орлого дээшилнэ.

-Цэцэрлэгт оройн таралтын асуудал их хүнд байдаг. Энэ асуудлыг шийдэхээр туршилтын ажил зохион байгуулж байгаа гэсэн. Энэ талаар ярина уу?

Цэцэрлэгүүд оройн 17 цагт тардаг байхад хувийн хэвшлийн компаниуд 18, 19 цаг гэж тардаг. Тэгээд түгжирсээр байгаад 20 цаг болгож хүүхдээ авдаг. Энэ хооронд эцэг эх, багш нарын хооронд мөнгө төгрөгний асуудал үүсдэг. Илүү цагийн мөнгө авах гэж, өгөх гэж хэцүү зүйл болдог. Тиймээс энэ асуудлыг шийдэх үүднээс 10 сарын 15-наас эхлэн есөн цэцэрлэг дээр уртасгасан бүлэгт ээлжийн багшийг ажиллуулж байна. Хэрвээ үр дүнгээ өгвөл бусад цэцэрлэгүүдэд авч хэрэгжүүлнэ.
Өмнө нь цаг хоцроход дунджаар 3000 төгрөг авдаг байсан бол уртасгасан бүлэгт 2000 төгрөг болсон. Энэ бол эцэг эхчүүдийн ажлын цаг хугацаа, бизнесийн байгууллагын ашиг орлогыг бодолцсон хувилбар.

-Боловсролын салбарт ирээдүйд хийгдэх өөрчлөлтын талаар бидэнтэй хуваалцаач. Та ирээдүйг хэрхэн төсөөлж байна вэ?

Ирээдүй сайхан болно гэдэгт бүрэн итгэлтэй байна. Боловсролын салбар сайн байж чадвал монгол улсын ирээдүй сайхан. Монгол улсын ирээдүй боловсролтой монгол хүн.
Ойрын ирээдүйд боловсролын чанарын шинэчлэл хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх хөтөлбөрүүд үргэлжилнэ. Түүнээс гадна ардчиллын боловсролыг нэвтрүүлж, түгээх шаардлагатай.
Манай сурууль цэцэрлэгийн дотоод үйл ажиллагаа, төсвийн мэдээлэл хаалттай байсныг нээлттэй болгосон. Эцэг эхчүүд хүүхдийн сургууль дээр очоод мэдээллийн самбараас төсвийн талаарх мэдээллийг нь харж болно.

Ц.Отгонбагана: Боловсролын хатуу хөтөлбөрийг уян хатан болгож, чөлөөлнө