УИХ-ын чуулганы /2025.05.15/-ны өдөр “Монгол Улсын хөгжлийн 2026 оны төлөвлөгөө батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг хэлэлцлээ.

Хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан гишүүд асуулт асуулаа.

УИХ-ын гишүүн С.Эрдэнэболд:

2024-2028 онд 578 зүйл заалт бүхий мөрийн хөтөлбөр дэвшүүлсэн. Энэ мөрийн хөтөлбөрөө 11 хэмжих нэгжээр хэмжихээр тодорхойлсон байгаа. Жишээлбэл ядуурлын тэдэн хувьд хүргэнэ, авлигын индексийг, хүний хөгжлийн индексийг, өрсөлдөх чадварыг тэдэн хувьд хүргэнэ гэх маягаар 11 хэмжих нэгжийг тодорхойлсон байгаа юм. Одоогийн байдлаар 48 сараас 11 сар буюу бараг 4-ний 1 нь өнгөрч байна. 4-ний 1 нь өнгөрч байхад 4-ний 1 хэрэгжилт бий болсон байх ёстой логикийн дагуу. Тэгэхээр энэ логикоор хараад үзэхэд, өнөөдрийн байдлаар дараагийн 2026 оны хөтөлбөр орж ирж байгаатай зэрэгцээд, мониторинг үнэлгээ хэдэн хувьтай байгаа вэ? Энэ 11 хэмжих нэгжээр ЗГ-ын хөтөлбөр яаж хэрэгжиж байгаа вэ? Энэ дээр хариулт авъя аа. Хоёрдугаарт нь 2026 оны тэргүүлэх чиглэл 4 бүлэг 104 зүйл заалттайгаар орж ирж байна.

Үүнд, нэгдүгээрт бүсчилсэн хөгжил, хоёрдугаарт хүний хөгжлийн бодлого, гуравдугаарт эдийн засгийн бодлого, дөрөвдүгээрт хүний эрхийг дээдэлсэн засаглалын бодлого гэсэн ийм загварчлалтайгаар орж ирж байгаа. Энэ загварчлалыг буруу байна гэж үзэж байгаа. Үүн дээр өөрчлөх боломж байна уу? Бид нарын хамгийн чухал зүйл хүний эрхийг дээдэлсэн засаглалын бодлого нэгд байх ёстой. Үүнээс авлигыг бууруулна, засаглал ил тод, нээлттэй, цомхон, чадварлаг байх боломжууд бүрдэнэ. Ингэснээрээ нийгэмд өгөөж нь эдийн засагт өсөлт нь иргэдийн амьжиргаанд хүртээмж нь очно. Хүний эрхийг дээдэлсэн засаглалын бодлогоо нэгд оруулж байж, хоёрдугаарт нь Хүний хөгжлийн бодлогоо тавих ёстой. Энэ бүсчилсэн хөгжил юуны төлөө юм, хүний хөгжлийн төлөө. Эдийн засгийн бодлого юуны төлөө юм хүний хөгжлийн төлөө хүний эрхийг хангасан тогтолцооны төлөө байхгүй юу.

УИХ өнгөрсөн 11 сард хүн төвтэй бодлого хэрэгжүүлнэ гэж стратегиа гаргаад Их хурлаас гаргаж байгаа бодлогын шийдвэр болгон хүний эрхийн мэдрэмжтэй энэ шалгуурыг хангасан байна гэчихсэн шийдэл гарчихсан байгаа. Тэгэхээр энэ эрэмбээ зохицуулаач. Засаглалын бодлогоо нэгд нь тавиач. Өөрөөр хэлбэл логиктой байх ёстой. Эхэндээ эдийн засаг, бүсчилсэн хөгжил, баахан мега төсөл хөтөлбөр яриад байдаг. Гэтэл үүний эцсийн зориулалт нь хаашаа чиглэх ёстой юм бэ гэхлээрээ иргэний амьжиргааг сайжруулах ёстой. Тэгж байж бид нар хэдэн мянган залуучуудаа хилийн дээс алхуулж, хүний нөөцийн хохирол авч, тархины гоожилтод өртөхгүй байх ёстой юм. Тэгэхээр ЗГ-ын энэ хөтөлбөрийг харахаар процессыг нь дахин инженерчлэл гэсэн ийм үг хэллэг ашиглаад байгаа юм, ойлгож байгаа. Гэхдээ ЗГ-ын хөтөлбөр энгийн иргэдэд ойлгомжтой байх ёстой, тангад ном уншаад байгаа юм шиг сонсогдож болохгүй.Хээнцэр ганган биш яг оновчлолтой хэмжих нэгжтэй, тэр томьёолол байх ёстой. Нэхэж байгаа зүйл нь зам тээврийн ослоор зөвхөн Улаанбаатар хотод 2024 онд 131 хүн нас барж байна. 2022-2024 онд 318 хүний эрдэнэт амь нас эрсэдсэн.

Тэгвэл ЗГ үүнийг яаж байхгүй болгох юм, иргэд нь амь насаа алддаггүй, эрүүл аюулгүй орчинд амьдрах эрхтэй орчныг яаж бүрдүүлэх юм гэдэг дээр зорилго тавимаар байгаа юм. Хүчирхийллийн асуудал 2017-2024 онд 9610 хүн хүчирхийлэлд өртсөн хохирогчоор тодорхойлогдсон. Гэхдээ энэ нь Хүчирхийллийн эсрэг үндэсний төвийн хэлж байгаагаар бол дөнгөж 10-ны нэг нь л мэдэгдэж байгаа. Насанд хүрээгүй хүүхдийн хүчирхийлэл сүүлийн 4 жилд 2,5 дахин өссөн, 598 хүүхэд хохирсон зөвхөн 2024 онд сүүлийн 3 жил 2207 хүүхэд хохирчихсон байгаа. Засгийн газар энэ зүйлээ бууруулна гэдэг зорилгыг тавиач ээ.

Сэтгүүлч

. Ц.Соёлмаа