Хүүхдийн төлөө гэж амтай болгон нь ярьдаг боловч бодит байдал дээр хүүхэд өртөж буй бэлгийн хүчирхийллийн тоо сүүлийн таван жилийн хугацаанд өссөөр байна. Энэ бол зөвхөн нэг байгууллагын ажлын үр дүн, эцэг, эхчүүдийн хараа хяналт гэхээс илүү хүүхдийг хүчирхийлэлд өртөхөөс сэргийлэх, өртсөн хойно нь энэ асуудлыг шийдэж буй явцтай холбоотой буюу илүү тогтолцооны шинжтэй асуудал байгааг илтгэж буй дохио юм.

Монгол улсын Хүний эрхийн Үндэсний Комиссын мэдээллээр насанд хүрээгүй хүнийг хүчиндэх гэмт хэргийн нөхцөл байдал 2020 оноос хойш буураагүй.

Хүүхэд бэлгийн хүчирхийллийн хохирогч болж буй гэмт хэргийн тоо буурахгүй байгаатай холбоотойгоор ХЭҮК-ын хүүхдийн асуудал хариуцсан гишүүн Ж.Хунан "Манай улсад хүүхдийг хүчиндсэн гэмт хэрэгтнийг педофилийн эмгэгтэй эсэхийг тогтоодоггүй. Шаардлагатай сэтгэл зүйн болон эмчилгээ хийгддэггүй. Ял эдэлж дууссаны дараах хяналт буюу бүртгэл байдаггүй. Иймээс насанд хүрээгүй хүний бэлгийн эрх чөлөө, халдашгүй байдлын эсрэг гэмт хэргийн статистик мэдээллийг нарийвчлан гаргаж, энэ төрлийн гэмт хэргийн шалтгаан нөхцөл, криминологийн дэлгэрэнгүй судалгааг хэрэг хянан шийдвэрлэдэг ажиллагаанд оролцдог байгууллагуудын төлөөллүүдийг оролцуулан дэлгэрэнгүй хийх, судалгааны үр дүнг үндэслэн бэлгийн хүчирхийллийн гэмт хэрэгтэй тэмцэх, урьдчилан сэргийлэх арга хэлбэрийг шинэчлэх хэрэгтэй байна. Түүнчлэн бага насны хүүхдээс бэлгийн таашаал авах буюу педофил эмгэгийг тогтоох, шинжилгээ хийх, эмчлэх, тэдэнд хяналт тавих эрх зүйн зохицуулалтыг бий болгох шаардлагатай байна" гэлээ.

Өнөөдрийн байдлаар манай улсад Шүүх шинжилгээний ерөнхий газар бага насны хүүхдэд бэлгийн хүчирхийлэл үйлдсэн гэмт хэрэгтнээс таван төрлийн шинжилгээ авдаг байна. Гэвч энэ дотор тухайн этгээдийн педофил эсэхийг тогтоох шинжилгээ байхгүй байна.

Ийм төрлийн оношилгоо хийдэг эсэх талаар СЭМҮТ-өөс тодруулахад

СЭМҮТ-ийн захирал Г.Анхбаяр "Шүүх сэтгэцийн шинжилгээ хийлгэх нарийн процессыг олон нийтэд зарлаад явах боломж байхгүй. Манай улсад одоогийн байдлаар F65-н 4 буюу педофил гэсэн онош тогтоогдсон хүн байхгүй" гэлээ.
Мөн энэ төрлийн эмгэгтэй хүний шинж тэмдгийг олон нийтэд зарлах нь өөрөө ял завших боломж олгох эрсдэлтэй гэв. Гэхдээ ийм төрлийн оношилгоо хийдэг эсэхэд тодорхой хариултыг өгсөнгүй.

Хүүхэд бэлгийн хүчирхийллийн хохирогч болж буй гэмт хэргийн тоо буурахгүй байгааг Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ерөнхий газрын статистик ч бататгаж байгаа юм. Түүнчлэн энэ төрлийн гэмт хэргийг давтан хийж байгаа гэмт хэрэгтний тоо ч анхаарал татахуйц байна.

ШШГЕГ-аас 2021 онд Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 12.1.4-р зүйл ангиар буюу бага насны хүүхдийн бэлгийн эрх чөлөө, халдашгүй байдлын эсрэг гэмт хэрэг үйлдэж хорих ялаар шийтгүүлсэн 547 хоригдлоос зөрчлийн талаарх мэдээлэл цуглуулах, гэмт хэрэгтний темперамент, зан төлөвийн тодрол, сэтгэл зүйн үндсэн хэрэгцээний ханамжтай байдлыг судалж нэгтгэсэн байна.

Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ерөнхий газрын дэд дарга бөгөөд Шийдвэр гүйцэтгэх албаны дарга, ерөнхий шийдвэр гүйцэтгэгч, хууль зүйн доктор Б.Нямгомбо "2021 онд хорих ялаар шийтгүүлсэн 547 хүний 63.8 хувь нь 26-45 насны ид нийгэмд хийж бүтээх насны хүмүүс байна" гэв.

Мөн тэрээр "Энэ хүмүүсийн дийлэнх нь буюу 28 хувь нь Улаанбаатарт харьяалалтай. Эдгээр ял эдэлж буй хүмүүсийн 29 хувь нь бүрэн дунд, 24 хувь нь бүрэн бус дунд боловсролтой бол 18 хувь нь боловсролгүй, 16 хувь нь бага боловсролтой, , 7 хувь нь тусгай дунд боловсролтой, 6 хувь нь дээд боловсролтой байсан. Түүнчлэн 31 хувь нь огт гэрлээгүй, 30 гаруй хувь нь тогтвортой гэр бүлтэй бол 20 гаруй хувь нь салсан эсвэл ганц бие хүмүүс байгаа юм. Гэмт хэрэгтэн хохирогч хоорондын хамаарлыг авч үзвэл хувьд ердөө 15.5 хувь нь л танихгүй бөгөөд үлдсэн нь ямар нэг байдлаар хохирогчийг таньдаг, хамаатан, бүр төрсөн хүүхэд нь байх тохиолдол ч байсан" хэмээн танилцууллаа.

Түүнчлэн уг судалгаанд гэмт хэрэг үйлдэж байсан давтамжийг мөн тодорхойлжээ. Ингэхэд гэмт хэрэгт шийтгүүлсэн 547 гэмт хэрэгтний 262 буюу 47.9 хувь нь нэг удаагийн үйлдлээр гэмт хэрэгт холбогдсон бол 51 хувь нь хоёроос дээш удаа буюу удаан хугацаанд хүчирхийлэл үйлдэж гэмт хэрэгт холбогдсон байна. Нэг гэмт хэрэгтэн дөрвөн өөр насны дөрвөн хүүхдийг хүчирхийлсэн тохиолдол ч гарсан байна.

Түүнчлэн 547 гэмт хэрэгтнээс 305 буюу 56 хувь нь согтууруулах ундаа, мансууруулах бодис огт хэрэглээгүй байсан бөгөөд хэргийн үед биеэ хянах бүрэн чадвартай, нөхцөл байдлын тунгаах ухамсарлах боломжтой байжээ.

2025 оны байдлаар бэлгийн эрх чөлөөний эсрэг гэмт хэрэг үйлдэн хоригдсон хүмүүсийн хүйсийн харьцуулалтыг авч үзвэл нийт 1251 хоригдлоос 1223 нь насанд хүрсэн эрэгтэй, зургаа нь насанд хүрсэн эмэгтэй байсан бөгөөд өсвөр насны 11 эрэгтэй хүүхэд мөн байгаа юм.
Ял шийтгэл хүлээсэн давтамжийн хувьд анхаарал татахуйц тоон мэдээлэл байна.

Хүүхэд хүчирхийлж буй гэмт хэргийн тоо буурахгүй байгаа, давтан гэмт хэрэг үйлдэж буй хувь хэмжээ өндөр байгаа зэргийг харгалзаад шууд тухайн гэмт хэрэгтнийг педофил гэж үзэн, эмнэлгийн чанартай албадлагын арга хэмжээ авах нь өрөөсгөл шийдвэр болдог ажээ. Тиймээс олон улсад энэ төрлийн оношилгоо хийхдээ эрх зүйн орчныг сайтар бүрдүүлж, хүнлэг бус аргаар хэн нэгнийг хэлмэгдүүлэхээс сэргийлдэг байна.

Энэ талаар ХЭҮК-ын гишүүн Б.Энхболд "Хүүхэд хохирогч болж байгаа бэлгийн хүчирхийллийн гэмт хэргийн тоо өсөх тусам нийгмийн дунд, зарим судлаач, хуульчдын дунд энэ хүмүүст эмчилгээ хийх ёстой, гадаад улсад авдаг эмнэлгийн албадан эмчилгээнд хамруулах ёстой гэх саналыг гаргаж байгаа харагддаг. Үүнийг судлахгүйгээр шууд хуулиар зохицуулах боломжгүй. Олон асуудлыг шийдсэний дараа хийх ёстой. Дэлхийн улс оронд бэлгийн хүчирхийлэлтэй тэмцэж байгаа аргын хувьд нэгдүгээрт хорих ял оноохын зэрэгцээ сэтгэцийн эмгэгтэй байх юм бол албадан эмчилгээ хийх арга туршлага хэрэгжүүлдэг. Ингээд хорих ангиас суллагдсаны дараа эмнэлгийн болон хууль, хяналтын байгууллагын хяналтад орж, давтан гэмт хэрэг гарахаас урьдчилан сэргийлдэг. Өнөөдөр манай улсад энэ төрлийн гэмт хэргийг шүүхээр маш их шийдэж байна. Гэхдээ яг сэтгэцийн байдлыг нь тогтоогоод, энэ хүн ямар нэг бэлгийн гаж зан үйлтэй гэдгийг тогтоогоод эмчилгээ хийж байгаа эрх зүйн орчин байхгүй. Энэ юуг өгүүлж байна вэ гэхээр бид энэ төрлийн гэмт хэрэг үйлдсэн хүмүүсийг барьж хорьж чадаж байна. Зарим хүнийг бүх насаар нь ч хорьж байгаа. Гэвч энэ хорих ял чинь тодорхой хугацааны дараа суллагдана. Тийм учраас хорих ял эдлэхийн зэрэгцээ эмчилгээ хийх, сэтгэл зүйн засал үйлчилгээ хийх, сэтгэцийн эмгэгтэй байдаг бол засагдах уу, хүний эрхийг зөрчихгүйгээр хэрхэн яаж, ямар албадлагын эмчилгээ хийх вэ гэдгийг тодорхой болгох шаардлагатай байгаа юм" гэлээ.

Мөн тэрээр "Өнөөдөр бид хатуу чанга ялын бодлогоор хэдэн ч жил хорьж болно. Гэвч өнөөдөр нэг хүн, маргааш нэг хүн, дараа жил нэг хүн суллагдана. Тэгэхээр өнөөдөр ШШГБ бол ерөнхий хоригдолтой ажиллах нийгэмшүүлэх, сэтгэл зүйн засал үйлчилгээ үзүүлж байгаа. Гэвч яг ийм эмгэгтэй хүнд зориулсан, шинжлэх ухааны үндэслэлтэй эмчилгээ, албадлагын сэтгэл зүйн засал, эмчилгээ хийж чадаж байна уу гэдэг нь эргэлзээтэй. Тиймээс бид хууль эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгох замаар шүүхээс хорих ял оногдуулахын зэрэгцээ ийм төрлийн эмчилгээг, ийм хугацаагаар үргэлжлүүлнэ гэдэг албан ёсны шийдвэр гаргаж, ШШГБ болон бусад эмнэлгийн байгууллагын хяналтад шилжүүлж байхгүй бол хориод л дуусдаг буюу түр зуурын л арга хэмжээ аваад байгаа юм" гэлээ.

Хүүхдийн эсрэг бэлгийн хүчирхийллийн гэмт хэрэг үйлдсэн хүний сэтгэцийн байдлыг (педофили) тодорхойлж, хорих ял оногдуулахын зэрэгцээ эмнэлгийн чанартай албадлагын арга хэмжээ хэрэглэх, суллагдсаны дараа хяналт тавих эрх зүйн зохицуулалт, үйл ажиллагааг боловсронгуй болгох зорилготой хэлэлцүүлэг болж өнгөрлөө. Уг хэлэлцүүлэгт ХЭҮК, УИХ-ын гишүүд, ХЗДХЯ, УДШ, УЕП, ЦЕГ, ШШГЕГ, Шүүх шинжилгээний ерөнхий газар, Хүүхэд, гэр бүлийн хөгжил хамгааллын газар, Сэтгэцийн эрүүл мэндийн үндэсний төв болон хуульч, өмгөөлөгч, эрдэмтэн, судлаачид, төрийн болон төрийн бус байгууллага, их, дээд сургуулийн төлөөлөл оролцлоо.