УИХ-ын гишүүн Ж.Энхбаяртай ярилцлаа. Тэрбээр УИХ-ын Сонгуулийн хуулийн холимог систем 40 гаруй хүнд давуу эрх олгосон явдал гэж үзэж байна.
-Улс төрийн намууд зөвшилцөөд Сонгуулийн хуулиа эцэслэн батлах түвшинд хүрсэн. Энэ хууль хоёр онцлогтой. Нэг нь хуучин Сонгуулийн хуулийн гэдэс бөөрөн дээр нь сайн ажилласан. Сонгуулийн үеэр санал хулгайлдаг хөндлөнгийн нөлөөллөөс сайн хамгаалдаг. Нөгөө онцлог нь холимог систем. Холимог систем цаашдаа эрх зүйн том маргаан дагуулах байх гэж бодож байна. Өөрөөр хэлбэл, Үндсэн хуультай холбож онолын маргаан гарах байх.
-Пропорциональ буюу 28 дээр жагсах нэр дэвшигчид иргэдээс санал авахгүй болж байна. Ийм зарчим нь Үндсэн хуулийн агуулгатай зөрчилдөнө. Гэхдээ нэг хэсэг нөхөд маань 76 нэр дэвшигчээ нэр заачихсан болохоор УИХ-ын гишүүнийг шууд сонгоно гэсэн Үндсэн хуулийн заалтыг хангана гэж тайлбарлаад байгаа. Энэ нь маргаан үүсгэнэ.
-Энэ удаа улс төрийн дотоод зөрчил харьцангуй бага гарч байна. Ардчилсан намын 25, манай намын 45 гишүүн байгаа. Тэдний тухайд мажоритар 48 болон пропорциональ 28 мандатын алинд нь ч орох магадлалтай. Тийм болохоор тэр талаас нь ямар нэгэн зөрчил харагдахгүй байна.
-Тийм. Систем нь өөрөө 40 гаруй хүнд давуу эрх олгож байгаа. Энэ нь бас л маргаан дагуулна.
-УИХ-ын сонгуульд ердөө таван хүний саналаар ялж, ялагдаж байсан тохиолдол бий. Олон тойрогт үндсэндээ гурван функтын дотор л сонгуулийн хувь заяа шийдэгддэг. Ялангуяа Улаанбаатар хотод олон нэр дэвшигч сонгуулийн саналыг хуваадаг. Бүхэл хувь гэдэг бол том тоо. Гэхдээ зарчмын хувь 28, 30 хоёрын дунд ялгаа байхгүй. Сонгуулийн хуулийн асуудал босгын хувьдаа биш гэж би ойлгож байна.
-Миний итгэл үнэмшлээр сонгуулийн хууль одоо яригдаж байгаа холимог системээр явахгүй болов уу гэж бодож байна.
-Систем нь хуучнаараа явах байх. Би тэр талд нь байгаа.
-Тэгэлгүй яахав. МАН дүрмээсээ эхлээд анхан шат, удирдах түвшиндээ эмэгтэйчүүдийн квотыг дэмжиж байгаа. Бусад улс төрийн намуудаас илүү эмэгтэйчүүдийн оролцоог дэмжиж байгаа.
-Асуудлыг нам өөрөөсөө эхэлнэ гэж байгаа юм. Намын томилгоо, дэмжлэгээр улс төрийн болон төрийн өндөр албан тушаалд очсон гишүүд дэмжигчдийнхээ сахилга хариуцлагыг сайжруулъя гэж байна. Тухайн хүмүүсээс намын нэр хүнд хамаарах учраас эгүүлэн татдаг, хариуцлага тооцож чаддаг ёс зүйн дүрмээ баталж гаргасан. Үүнийг намын хяналтын байгууллага улс төрийн удирдлагаас үл хамааран хөндлөнгөөс шууд хэрэгжүүлэх эрхтэй.
-Тодорхой хэмжээнд нөлөө үзүүлнэ. Гэхдээ энэ нь намыг шинэчлэх процесст зайлшгүй байсан том сорилт. Бид тэр сорилтыг давж байна. Давж гарна гэдэгт итгэлтэй байгаа. Сонгуулийн үр дүн л харуулна даа.
-Аймгуудын хувьд дээд тал нь хоёр мандаттай болж байгаа. Иргэдийн төлөөлөл болох мандат цөөрч байгаад би таатай хандахгүй байна. Монголчуудад нэг онцлог байдаг. Хүнийг нь харж, таньж байж өөрийнхөө төлөөллийг сонгодог.
Өөрөөр хэлбэл, ард түмнийг төртэй холбох сэжим нарийсаж байна л даа. Энэ нь цагаа олсон асуудал биш. Тиймээс холимог тогтолцоонд сэтгэл ханамжгүй байна. бүс нутгийн хөгжлийн түвшин жигдрээд, нийгмийн амьдрал тогтворжсон үед улс төрийн намууд асуудал аваад явж болно. Монгол улс хөгжих үү, ухрах уу гэдэг түүхэн цаг үед ард түмэн төрд таньж мэдсэн, шигшсэн хүмүүсээ л оруулах ёстой.
-Хоёр байснаас нэг мандаттай болж байна. Говь-Алтай Монголын хоёр дахь том аймаг. Тэр дотор гурван Баян-Өлгий, хоёр Ховд, дөрөв таван Сэлэнгэ багтаж байгаа. Энэ газар нутагт нэг хүн төлөөлнө гэдэг хэцүү. Хоёр хүн завсар зайгүй яваад ард түмэндээ хүрч чадахгүй байна. Гол нь ард түмэндээ хүрэх шүү дээ. Яг өнөөдөр УИХ-ын гишүүдээс өөр орон нутгаар явж ард түмний дунд орж байгаа хүн энэ төрд байна уу. Түүнийг бодож Үндсэн хуульд төлөөллөө шууд сонгоно гэж оруулсан байх. Тэгэхээр их л том онолын маргаан үүснэ. Энэ чиглэлээр номын дуу сонссон хүний хувьд систем нь явахгүй байх гэж бодож байна.
-Манай сургуулийн багш, таньж мэддэг хуульчид гээд олон хүн энэ асуудлаар Үндсэн хуулийн цэцэд маргаан үүсгэхээр бэлтгэж байгаа. Энэ бол улс төрөөс илүү онолын асуудал.
-Би биш Алтайн ард түмэн л мэднэ. Алтайчуудын саналыг МАН хэр харж үзэхийг мэдэхгүй. Намууд судалгаа хийх байх. Түүн дээрээ өрсөлдөөд гарцаагүй амжилт үзүүлнэ гэсэн шилдэг хүмүүсээ л тойрог руу илгээнэ.
