Хуучин Эрүүгийн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулж ирж байна гэж ойлгох нь зөв үү? Хууль санаачлагчид нь буцаадаг хуулийн төсөлд компанид эрүү үүсгэх асуудлыг тусгасан байсан. Энэ бол маш ноцтой асуудал. Мөнгө, эрх мэдэлтэй хүмүүс хуулийн хариуцлагаас мултарч мэдэхээр заал байсан юм. Орлогоо нуун дарагдуулж, татвараас зайлсхийсэн, хууль бусаар хөрөнгөжсөн гэдэгт оффшортонгууд ч гэсэн орно шүү дээ. Энэ заалтыг хэвээр үлдээсэн үү, эсвэл?
Өмнөх хуульд хүнийг хүн амины хэрэг үйлдсэн ч эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхгүй, энэ бол зөрчил гэсэн агуулга явж байсан шүү дээ. Онц, ноцтойгоор хүний амь хөнөөсөн гэм буруутанг цаазаар авахгүй байгааг юу гэж үзэж байна?
Эрүүгийн болон Зөрчлийн тухай шинэчилсэн хуулиуд 2017 оны долдугаар сарын 1-ний өдрөөс хэрэгжиж эхэлнэ. Хуулийн хэрэгжилтийг нэг мөр хангах үүднээс уг хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах нь зүйтэй гэж үзсэн. Өөрөөр хэлбэл, 2002 онд батлагдсан хуучин Эрүүгийн хуульд биш 2015 онд батлагдсан Эрүүгийн шинэчилсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах шаардлагатай болсон.
Уг шинэчилсэн найруулгад зөвхөн хуулийн этгээдэд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхээр байсан. Гэвч маш олон төрлийн гэмт хэрэгт хуулийн этгээдэд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхээр байсан учраас хуулийн этгээдэд хүлээлгэх хариуцлагыг цөөлж, холбогдох албан тушаалтанд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэдэг байхаар нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан юм.
Татвараас зайлсхийсэн тохиолдолд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэнэ гэж шинэчилсэн хуульд заасан. Уг заалтыг нарийвчилсан өгсөн. Шинэчилсэн хуульд энэ агуулгыг ерөнхий байдлаар оруулснаас болж хуулийн хийдэл үүсэх, ял завших боломжтой гэж үзсэн учраас ийнхүү өөрчилсөн.
“Гүтгэх” нь Зөрчлийн тухай хуульд гэмт хэрэг биш, гэмт хэрэг тооцогдохгүй байхаар оруулж өгсөн байдаг. Зөвхөн Сонгуулийн үеэр хүнийг гүтгэх нь эрүүгийн гэмт хэрэгт тооцогдоно гэж заасан байна.
Монгол Улс цаазаар авах ялгүй орон болоод нилээдгүй хугацаа өнгөрсөн байна. Үүнтэй холбоотой олон улсын гэрээ, конвенцид нэгдсэн.
“Гүтгэх” нь 2015 оноос Зөрчлийн тухай хуулиар зохицуулагдахаар болсон. Сонгуулийн үеэр илт худал мэдээлэл тараах, нэр дэвшигчдийг гүтгэхийг эрүүгийн хэрэгт тооцож, шинэчилсэн хуулийн 13,8 дахь хэсгээр зохицуулагдсан.
Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад бусдыг гэмт хэрэгт гүтгэсэн үйлдэл бол Эрүүгийн хуулийн 21,2 дахь хэсэгт заасны тухай Худал мэдүүлэг өгөх гээд Гэрч, хохирогч нь мөрдөн байцаах ажиллагааны үед тодорхой гэмт хэрэг үйлдсэн гэж худал мэдүүлэг өгсөн, гүтгэсэн үйлдэлд 1-5 жилийн хорих ял шийтгэх хариуцлагын тогтолцоо хэвээрээ бий.
Татвараас зайлсхийсэн гэмт хэргийн хувьд 2015 онд батлагдсан Эрүүгийн шинэчилсэн хуульд учир дутагдалтай томьёологдсон байсан. Өөрөөр хэлбэл, 50 сая төгрөгөөс дээш төгрөгийн татвар төлөөгүй бол эрүүгийн хариуцлага ногдуулна гэж заасан байсан.
Энэ нь Үндсэн хуулийн зарчимтай нийцэхгүй байгаа бөгөөд жижиг аж ахуйн нэгжид эрүүгийн хариуцлага тооцохгүй, томоохон аж ахуйн нэгжид эрүүгийн хариуцлага тооцно гэж хөрөнгө чинээгээр нь ялгавартай зохицуулалт байсан.
Татвараа төлөөгүй үйлдэл нь гэмт хэрэг биш. Татвараа төлөхөөс зайлсхийж буй, орлогоо нуун дарагдуулж, хуурамч бичиг баримт бүрдүүлж байгаа зэрэг тодорхой гэмт үйлдэл гаргаж буй бол гэмт хэрэгт тооцож зохицуулдаг. Тиймээс Эрүүгийн хуулийн шинэчилсэн хуульд гэм буруутай үйлдлийн шинжүүдийг тодотгож оруулж өгсөн.
Хэлэлцүүлгийн явцад хуулийн этгээд ял завшдаг байдлыг анхааралдаа аваарай. Мөнгө, эрх мэдэлтэй нь хуулийн гадна нь үлдчих вий гэж болгоомжилж байна. Онц, ноцтойгоор гүтгэхийг зөрчилд тооцож болохгүй. Энэ бол маш ноцтой гэмт хэрэг.
Онц, ноцтойгоор гүтгэхийг олон улсад эрүүгийн гэмт хэрэгт тооцдог шалтгаан нь нийгмийн эмх замбараагүй байдал, үзэн ядалт бий болгодог учраас гүтгэх нь Эрүүгийн хуульд хамаарах ёстой. Неолиберализм буюу жижиг орны хүч чадлыг сулруулах, хүчгүйдүүлэх, хооронд нь зөрчилдүүлэхийн нэг зэвсэг бол гүтгэх учраас үүнд нилээд нухацтай хандах нь зүйтэй.
