УИХ-ын гишүүн, Сонгуулийн хуулийн ажлын хэсгийн гишүүн Су.Батболдтой ярилцлаа.

-Эрх барьж буй хоёр нам сонгуулийн 26/50 гэсэн хувилбарт санал нэгдсэн гэж байсан. Гэвч өөр саналтай гишүүд олон байгаа дуулдах юм. Ийм тохиолдолд яах вэ?

-Өнөөдрийн мөрдөгдөж байгаа хуулиар Сонгуулийн хуулийг сонгууль болохоос зургаан сарын өмнө баталсан байх ёстой. Тэгэхээр цаг хугацааны хувьд нэг жил байна. Гэх-дээ парламентад суудал-тай намууд энэ хуулийг 2011 оноос өмнө батлах бодолтой байгаа. Манай ажлын хэсэг ч гэсэн тийм хүсэл эрмэлзлэлтэй ажиллаж байна. УИХ-ын гишүүн Д.Лүндээжанцан нарын болон Лу.Болд нарын Сонгуулийн хуулийн төслийг нэгтгээд санал хураахад бэлэн болгосон. Хоёр намын бүлэг 26/50 буюу холимог хувилбарт санал нэгдэж байгаа ч өөр бодолтой, саналтай гишүүд бас бий. УИХ-аар санал хурааж байж асуу-дал эцэслэдэг. Мөн холимог тогтолцоогоор явлаа гэхэд намуудад санал өгөх үү, нэр дэвшигчид өгөх үү гэдэг тодорхойгүй хэвээр байна. Хамгийн гол нь энэ хоёр асуудлыг шийдчихвэл хэлэлцүүлгийн явцад бусдыг нь шийдэх боломжтой.

-Холимог тогтолцоотой болохоор нам, нэр дэвшигчдэд санал хураана. Энэ гарц нь Үндсэн хуультай харшилж байгаа гэж байсан. Үүнийг яаж шийдэх вэ?

- Үндсэн хуультай зөрчилдөөд байгаа зүйлийг нь нийцүүлэх хэрэгтэй. Хамгийн гол нь холимог тогтолцоогоо, санал хураалтаа намаар уу, нэр дэвшигчээр үү гэдгээ эцэслэж тохирсон байх ёстой.

-Өмнө нь Сонгуулийн хуулиа өөрчлөхөөр ярилцаж тохиролцоод батлах болоход АН буцаж байсан. Энэ түүхийг давтахгүйнтулд ажлын хэсгийнхнээс нэлээд зүйл шалтгаалах нь ээ?

-Сонгуулийн хууль улстөрчид, улс төрийн намуудаас хамааралтай учраас шийдвэр гаргахад маш хэцүү. Аль нэг талд ашигтай байх гэсэн хувилбар байхгүй учир голыг нь олж хийх хэрэгтэй. Гэхдээ ажлын хэсгийн барьж байгаагаар өмнөх Сонгуулийн хууль, тогтолцооноос илүү боломжтой хувилбарыг гаргах бодолтой байна.

-Сонгуулийн хуулиа шинэчлэлээ гэхэд парламентад суугаа 76 гишүүний эрх ашгийг л хамгаалсан, тэдэнд үйлчилсэн хууль болох нь гэсэншүүмжлэл байгаа?

-Олонх болоод ороод ирсэн юм чинь ямар хууль гаргахаа ярилцаж, хэлэлцэж байгаад шийднэ.Сонгуулийн хууль өөрөө тогтолцооны томоохон асуудал учраас бид маш олон удаагийн хэлэлцүүлэг хийж, бусад улс төрийн намууд, төрийн бус байгууллагаас санал авч, гадаадаас зөвлөхүүдийг урьж Монгол Улсын нөхцөлд ямар байвал тохиромжтой, дэлхийн жишиг ямар байгаа талаар зөвлөгөө авсан. Гэхдээ шийдвэр гаргах эрх нь энэ парламентад хадгалагдаж байна.

-Ногоон намын төлөөлөл болсон Д.Энхбат гишүүн эрх барьж байгаа хоёр нам яагаад сонгуулийн тогтолцоог дангаараа шийдэх ёстой юм. Одоо хэнийг ч оруулахгүй гээдхаалга хаах эрх байхгүй гэж шүүмжлэлтэй хандаж байсан?

-Олонхоороо шийдвэр гаргах шударга ёсны зарчим. Тэгвэл олуулаа болоод ороод ирэх хэрэгтэй. Энхбат гишүүн ганцаараа байгаа ч ажлын хэсэгт орж ажиллаж байгаа шүү дээ.

-Сонгуулийн хуулийг хэлэлцэхдээ Жендэрийн хуулийг хамт хэлэлцэх ёстой гэж зарим хуульчид, эмэгтэйчүүд яриад байгаа. Тэгэхгүй бол эрчүүд да-амгайлж байгаад шийдчихдэг. Тэгэхээр энэ хоёр хуулийг хамтад хэлэлцэж эмэгтэйчүүдийг шийдвэр гаргах төвшинд оруулахад дэмжлэг үзүүлэх ёстой гэж байгаа?

-Сонгуулийн хууль,Жендэрийн хуулийг хамтад нь хэлэлцэнэ гэсэн зарчим байхгүй. Сонгуулийн хуулиар хүйсийн асуудал буюу квот ярьж байгаа. Эмэгтэй хүн учраас чи заавал энд байх ёстой гэж хандаж болохгүй. Эмэгтэйчүүдэд хэдийгээр дэмжлэг хэрэгтэй ч өөрсдийнхөө чадвар, мэдлэгээр өрсөлдөх хэрэгтэй. Сонгуулийн хуулийг хэлэлцэх явцад тодорхой хэмжээний квот тогтоох ч эмэгтэйчүүдийн хүсэж байгаа шиг их хэмжээгээр өгөхгүй болов уу.

-Тэгвэл ойролцоогоор хэд байх бол?

-Хэлж мэдэхгүй байна

-Бүсгүйчүүдээ шахаад байгаа юм биш үү?

-Шахаад байгаа зүйл байхгүй. Харин ч манайд эмэгтэйчүүдийн эрх оролцоо өндөр. Эмэгтэйчүүдийн эрх, оролцоог албан тушаал дээр яриад байж болохгүй. Өнөөдөр эмэгтэйчүүд давамгайлсан эрчүүдийн эрх зөрчигдөж байгаа салбар зөндөө байна. Гэтэл зөвхөн албан тушаал авахдаа жендэр ярьдаг бусад тохиолдолд ярихгүй байж болохгүй.

-Холимог тогтолцоонд шилжихэд эмэгтэйчүүдийн парламент дахь тоо нэмэгдэх үү?

-Холимог тогтолцоо нь эмэгтэйчүүд, насны болон мэргэжлийн оролцоог сайн хангадаг. Тэгэхээр холимог тогтолцоо руу орохоор эмэгтэйчүүд нэмэгдэнэ.