Татварын зөвлөх, Тод такс ХХК-ийн ерөнхий захирал У.Оюунаатай НӨАТ-ын татвар нь аж ахуй нэгжүүдэд ямар үр нөлөөтэй талаар ярилцлаа.

-НӨАТ төлөгчөөр нэгэнт бүртгүүлчихвэл их хүнд байдалд очдог нь бүх субьектууд хуулийг нэг мөр ойлгож, нэг янзаар тайлбарлахгүй байгаатай холбоотой гэсэн та үүнтэй санал нийлэх үү. Компаниудад яг ямар дарамт ирээд байгаа юм бэ? /жишээ хэлнэ үү/

 НӨАТ төлөгчөөр бүртгүүлэх асуудал дээр бол хуулийн зөрүүтэй ойлголт байхгүй.Хуулинд тодорхой ойлгомжтой байгаа.НӨАТ төлөгчөөр бүртгүүлснээр хүнд байдалд орно гэсэн ойлголт байхгүй. НӨАТ төлөгчөөр бүртгэгдэх хуулийн шалгуурыг хангасан л бол  бүртгүүлж НӨАТ төлөгч болохгүй бол харин өндөр эрсдэлд орно.

 НӨАТ-ын хувьд хуулийн зөвөлгөө, aудит, программ хангамж гэх  мэт оюуны бизнесийн байгууллагууд  буцаан хасалт хийх худалдан авалт хийдэггүй үндсэн  зардал нь цалингийн зардал учир   татварын ачаалал  болж  байна. Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар бол зөвхөн нэмүү өртөг үүссэн тэр хэсэгт ногдуулдаг татвар.

-Хууль санаачлагчдын зүгээс НӨАТ-ын босго 10 сая байхад Татварын газар ажлаа дийлэхээ больсон учир 50 сая болгох хэрэгтэй гэж байсан. Энэ шинэчлэл мөн үү?

Энэ бол шинэчлэл  биш. НӨАТ-ын босгыг 50 сая болгосон,200 сая болгосон ч мөн чанар нь адилхан. НӨАТ-ын босгыг  тодорхой хэмжээгээр багасгаад байгууллага хувь хүн бүгд НӨАТ төлөгч болбол тэгш шударга болно.

НӨАТ эцсийн хэрэглэгчдэд оногддог татвар учир хувь  хүн өдөр тутам талх худалдан авах бүрдээ НӨАТ төлдөг мөртлөө буцаан авалт хийдэггүй биз дээ.  

-Нөгөө талдаа татварын албаны ажлыг татвар төлөгч нар хүндрүүлдэг гэсэн. Өөрсдөө гаргах гэж зүтгэдэг. Уг нь мэргэжлийн зөвлөх авбал дээр байх. Энэ тал дээр ямар бодолтой явдаг вэ?

 Хааяа санхүү татварын тайланг татвар төлөгч өөрсдөө хийсэн тохиолдол байдаг. Энэ бол өөрийнхөө бизнесийг өөрөө эрсдэлд оруулж байгаа хэлбэр. Татвар төлөгч мэргэжлийн нягтлан бодогч, эсвэл мэргэжлийн байгууллагаар хийлгэх тэр багахан төлбөрийг тухайн үедээ хэмнэж байгаа боловч ирээдүйд их хэмжээний эрсдэл хүлээж байгааг мэддэггүй.

Одоо үед  татварын байгууллага татварын шалгалт хийхдээ анхан шатны баримт төдийхөн дээр төвлөрөхөө больсон хуулийн хэрэглээ тал  дээр их анхаарч байна. Манай үндэсний томоохон компаниуд ч гэсэн  өөрсдөө бүхэл бүтэн санхүүгийн алба  ажиллуулж  байгаа мөртлөө татварын мэргэшсэн зөвлөхийн үйлчилгээ эрхэлдэг байгууллагуудаас үйлчилгээ авч байна.

Хуулийн хэрэглээ талдаа  алдаа гарах явдал цөөнгүй ажиглагдаж байна

Манай бизнесменүүд санхүүгийн тайлангаа үнэн зөв гаргах тал дээр төдийлөн ач холбогдол өгдөггүйгээс татварын эрсдэлд орох нь их байна. Татварын байцаагчийн мэргэжлийн мэдлэг, ур чадвар өндөр болсон өнөө үед  татвар төлөгчид мэргэжлийн байгууллага түшсэн дээр байх гэж бодож байна. Яагаад гэвэл татвар төлөгч санхүү бүртгэлээ сайн хөтөлдөг, татвараа шударгаар төлдөг байсан ч хуулийн хэрэглээ талдаа  алдаа гарах явдал цөөнгүй ажиглагдаж байна.

-НӨАТ-ын хуулийн нэг дутагдалтай тал нь хөнгөлөлт чөлөөлөлт хэт их. Дэмий чөлөөлөлтүүд ихтэй гэж Сангийн сайд хүртэл ярьж байсан. Та үүнтэй санал нийлэх үү. Гол нь практик дээр ямар асуудал үүсдэг вэ.

Харин тийм. Хөнгөлөлт чөлөөлөлт их  байгаа боловч тэр нь эцсийн хэрэглэгчид  ач тус болдоггүй тохиолдол их ажиглагддаг. Жишээлбэл: НӨАТ-ийн тухай хуулийн 13.1.18,19,20-д дотооддоо үйлдвэрлэсэн сүү, мах, гурилыг чөлөөлсөн энэ нь зөвхөн үйлдвэрлэгчид хамааралтай  эцсийн хэрэглэгчдэд НӨАТ-тэй үнээрээ л очдог.  

-НӨАТ-ын хууль ямар байх ёстой вэ. 2007 онд батлагдсан хууль дажгүй мөртлөө хуулийг хэрэгжүүлэх процесст алдаа гарсан гэж экспертүүд ярьж байсан. Тийм үү?

 Багахан хувь хэмжээтэй мөртлөө нийтээрээ төлдөг, иргэн хүн ч гэсэн буцаан авалтаа хийдэг татварын тэгш шударга зарчимд нийцсэн байвал зохино.

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийг зөрчсөн  гэмт хэрэгт холбогдсон аж ахуйн нэгжүүд 2000 гаруй байгаа гэж би сонссон. Энэ нь хуулийг хэрэгжүүлэх процессийн алдаа гэхээсээ илүү тухайн байгууллагын нягтлан бодогчдын мэдлэг чадвар, удирдлагуудын татвар төлөх ухамсараас шалтгаалсан гэж би үзэж байгаа.

Ярилцсанд баярлалаа.