Тэдний цалинг дутуу олгож, эрүүл мэндээр нь хохироож байна
Миний хувьд ажил хөдөлмөр хийгээд хөдөлмөрийн хөлс гэж сард 192.000 төгрөг авах ёстой гэж бодож байсан ч түүнээс бага цалин өгдөг. Уг нь сард 192.000 төгрөгөөр цалинжуулна гэсэн юм. Харин 3 сар ажиллаад 215.000 төгрөгийн цалин авсан. ...Өндөр буянт ХХК-д 3 сар ажилласан. Гэтэл дансанд 126.000 төгрөг байсан. Миний тооцоогоор бол 570.000 гаруй төгрөг байх ёстой юм. Би дэлгүүрээс 120 мянган төгрөгний бараа авсан гэхээр цаана нь 350.000 орчим төгрөг дутаж байгаа юм. Ер нь бол бүх ялтны хувьд ингэж цалингаа дутуу авч байна.
/Хяналт шалгалтын үед ялтнуудтай хийсэн ярилцлагаас/
Би гэрээний дагуу “Буян” ХХК-н ноолуурын самнах хэсэгт ажиллаж байсан бөгөөд 2014 оны 12 дугаар 17-ны өдөр үйлдвэрлэлийн осолд орж, зүүн гарын 2,3,4,5 хуруугаа гэмтээж, улмаар 2 хуруугаа тайруулсан. Гэвч одоог хүртэл миний хөдөлмөрийн чадвар алдалтыг тогтоогоогүй байна. Ангийн зүгээс хөдөлмөрийн чадвар алдалт тогтоолгож, нийгмийн халамжид хамруулах асуудлыг хөөцөлдөөгүй.
/Хяналт шалгалтын үеэр ялтан Б-тэй хийсэн ярилцлагаас/
Миний охин ял эдэлж байгаа бөгөөд 2012 онд хорих ангийн хашаанд ажиллаж байхдаа хөлийн шилбээ гэмтээсэн. Үүний дараа 2013 онд барилга дээр ажиллаж байхдаа дахин хөлөө гэмтээсэн юм. Иймээс хорих ангийн удирдлагын зүгээс хөнгөн ажилд хуваарилан ажиллуулж байсан боловч 2015 оны 4 дүгээр сараас ангийн удирдлагууд солигдож, барилга дээр хүнд ажил хийлгэхээр хуваарилсан бөгөөд ажилд гарсангүй гэж шагналын хоног хасах, магадланд орох хугацааг хойшлуулах зэргээр дарамталж байгаад гомдолтой байна.
/Комисст ирүүлсэн иргэн Д-ийн гомдлоос/
Манай улсад ялтны хөдөлмөр эрхлэлтийг “Ялтан ажиллуулах тухай”, “Ялтны хөдөлмөрийн норм, хөлсний үнэлгээг тогтоох” журмуудаар тус тус зохицуулж байна. Хүний эрхийн үндэсний комиссын гаргасан илтгэлд ялтны хөдөлмөр эрхлэлтийн талаар дурдахдаа, Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх тухай хуульд заасан “албадан хөдөлмөр” гэсэн нэр томьёог шууд утгаар хэрэглэж, хуулиар зөвшөөрсөн нь олон улсын гэрээний зорилго агуулгатай зөрчилдөж байна гэж дүгнэжээ.
Асуудал 1:
Хөдөлмөр, нийгмийн зөвшлийн гурван талт Үндэсний хорооны тогтоолоор ялтны ажилласан нэг цагийг 1142,85 төгрөгөөр тооцож, хөдөлмөрийн хөлсийг олгохоор байна.
Ялтныг хөлсөөр ажиллуулах тухай аж ахуйн нэгжтэй байгуулсан гэрээний дагуу хөдөлмөрийн хөлсийг хорих ангийн дансанд шилжүүлж, уг цалин хөлснөөс хуульд заасан бүх төрлийн төлбөр суутгалыг хийж, үлдэгдлийг ялтны нэрийн дансанд шилжүүлж байна.
Асуудал 2:
Хөдөлмөр эрхэлж буй ялтнуудын хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн заавар зааварчилгаа өгч, хөдөлмөр хамгааллын хувцас, хортой нөхцөлийн сүү, бусад хэрэгслийг тухай бүр олгоогүйн улмаас ялтнууд эрүүл мэндээрээ хохирох тохиолдол гарч байна.
Тэд үйлдвэрлэл, үйлчилгээний салбарт хөдөлмөр эрхэлж байна
Шүүхийн Шийдвэр Гүйцэтгэх Ерөнхий Газрын Шийдвэр гүйцэтгэх газрын даргын тушаалаар баталсан “Төлбөртэй ялтны бүртгэл хөтлөх, төлбөр төлөлтөд хяналт тавих журам” байдаг.
...Энэ журмын дагуу 2015 онд нийт хорих ангид ял эдэлж буй 898 ялтны хөдөлмөрийн хөлснөөс 124,6 сая төгрөгийг гэмт хэргийн улмаас бусдад учруулсан хохирлыг нөхөн төлүүлжээ...
Ялтнуудын хувьд хорих ангийн аж ахуйн үйлчилгээ, үйлдвэрлэлийн бүсэд ажиллахаас гадна аж ахуйн нэгж, байгууллагатай байгуулсан гэрээний үндсэн дээр нүүрсний уурхай, хэвлэх үйлдвэр, оёдлын үйлдвэр, тоосгоны үйлдвэр, модон эдлэл, вакум цонхны болон хөнгөн блокны үйлдвэрт ажиллах буюу хүнсний ногоо тарих, замаск, шохой, чулуу бутлах, гар урлал хийх зэрэг ажлуудыг хийж байна.
Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх тухай хуульд “Жирийн дэглэмтэй хорих ангийн ялтныг хорих байгууллага өөрийн болон хувь нийлүүлсэн, хамтарсан аж ахуйн нэгжид, эсхүл бусад аж ахуйн нэгжтэй гэрээ байгуулан зохих хяналттайгаар хөдөлмөрлүүлж болно” гэж заасан байна.
...Чанга, онцгой дэглэмтэй хорих ангийн ялтныг хөдөлмөр эрхлүүлэх боломж бололцоо хомс, үйлдвэрлэл эрхэлдэггүй чанга дэглэмтэй хорих ангийн ялтны хувьд хөдөлмөр эрхлэх боломж нь хязгаарлагдмал байна...
Жишээлбэл, Хорих 407 дугаар ангийн хувьд ялтны ажлын дадлага, сонирхлыг харгалзан ажлын байраар хангахад анхаардаг. Жирийн, чанга дэглэмд оёдол, хэрээсэн хатгамал, гар урлал, зүү ороох, эсгий болон арьсан улавч хийх, аж ахуйн үйлчилгээ, гадны гэрээт байгууллага, ангийн тохижилт үйлчилгээний ажлыг тэднээр хийлгэж байна.
Ингэснээр нийт ялтны 83 хувийг ажлын байраар хангаж, 225 ялтныг 12 аж ахуйн нэгжтэй байгуулсан гэрээний дагуу ажиллуулж, цалин хөлсийг олгож байгаа нь үр дүнтэй хэдий ч ялтны амьдралын бүсэд ажиллаж буй 50 ялтанд цалин олгохгүй, зөвхөн шагналын хоног тооцож олгож байна.
Нийслэлийн Баянзүрх дүүргийн Амгалан дахь Хорих 421 дүгээр анги нийт 329 ялтан ял эдэлж байгаагийн 87 ялтан хорих ангийн амьдралын бүсэд, 23 ялтан амьдралын бүсээс гадна хорих ангийн аж ахуй дээр, 100 гаруй ялтан аж ахуйн нэгжүүдтэй байгуулсан гэрээний үндсэн дээр барилга, арьс ширний үйлдвэр, тоосгоны үйлдвэр, жоншны үйлдвэр болон замын ажилд туслах ажилтнаар тус тус ажиллаж байна.
...Ажил эрхэлж буй 23 ялтанд цалин хөлс олгодоггүй, зөвхөн шагналын хоног олгож, цалин хөлсийг дутуу олгодог, цалин хөлсний оронд хүнс, бараа бүтээгдэхүүн өгдөг байна...
Бусад хорих ангиудын хувьд ч аж ахуйн ажил, амьдралын бүсийн цэвэрлэгээ үйлчилгээнд ажиллаж байгаа ялтнуудад цалин, хөлс олгодоггүй явдал түгээмэл байгаа нь Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх тухай хуулийн 121 дүгээр зүйлийн 121.1 дэх хэсэгт “ялтанд хийсэн хөдөлмөрийн тоо, чанарт тохирсон хөлс олгоно.” гэж заасныг зөрчиж байна.
