Дэлхийн банкнаас Монгол Улсын сургуулийн өмнөх боловсролын талаар хийсэн судалгааны тайлангаа танилцууллаа. Судалгаанд Монгол хүүхдүүдийн сургуульд бэлтгэгдсэн байдал ихээхэн зөрүүтэй гарсан төдийгүй малчин өрхийн хүүхдүүдийн сургуулийн өмнөх боловсролын хүртээмж муу байгааг тогтоожээ.

Малчид болон ядуу өрхийн хүүхдүүд цэцэрлэгт бага хамрагддаг

Монгол Улсад 2005-2015 оны хооронд сургуулийн өмнөх боловсролд хамрагдсан хүүхдийн тоо хоёр дахин өссөн дүн мэдээ байна. Гэсэн хэдий ч бага насны хүүхдийн боловсролд хамгийн их хамрагдах хэрэгцээтэй байгаа бүлэг буюу хөдөөгийн малчид болон амьдралын боломж доогуур өрхийн хүүхдүүд харьцангуй бага хамрагдаж байгаа аж.

Сүүлийн 10 жилд СӨБ-ын хамран сургалт тогтвортой өссөөр ирсэн байна. 2005-2016 оны хугацаанд СӨБ-д хамрагдсан хүүхдийн тоо маш хурдацтай буюу 84 хувиар өсч, цэцэрлэгт хамрагдсан хүүхдийн тоо 12 мянгаас 22 мянга болон өсчээ. Үүнээс харахад Монгол улсын СӨБ-ын хамран сургалт нь бусад дундаж хөгжилтэй орнуудынхтай харьцуулахад адил түвшинд байгааг судалгаанд дурьдсан байна.

Гэвч хот хөдөөд цэцэрлэгт хамрагдалтын зөрүү байсаар байна. Тухайлбал хөдөөд цэцэрлэгийн насны хүүхдүүдийн дөнгөж 46 хувь нь сургуулийн өмнөх боловсролд хамрагдсан байна. Мөн малчдын хүүхдүүд 2000 оны эхээр цэцэрлэгт идэвхитэй хамрагдсан боловч сүүлийн жилүүдэд зогсонги байдалтай болжээ. 2014-2015 онд СӨБ-д хамрагдаж байгаа хүүхдийн 14 хувь нь малчдын хүүхдүүд байжээ. Гэвч Монгол Улсын нийт хүн амын дөрөвний нэгийг малчид эзэлж байгаа атал тэдний хүүхдүүдийн СӨБ-д хамрагдалт доогуур үзүүлэлттэй байна.

Түүнчлэн нийслэл хотод ч зарим хүүхдүүд СӨБ-д хамрагдаж чадахгүй байгаа аж. СӨБ-д хамрагдаж чадахгүй байгаа хот суурин газрын хүүхдүүдийг цэцэрлэгт хамруулах, хотын цэцэрлэгүүдийн ачааллыг багасгах үүднээс хот суурин газруудад цэцэрлэгийн хүртээмжийг нэмэгдүүлэх шаардлагатай байгааг тайланд онцолсон байна.

Тайланд үндэслэн судалгааны багийнхан гэр бүлийн гишүүд гэртээ ном унших, дуу дуулах, хүүхэдтэйгээ хамт тоглох зэргээр цагийг хамт өнгөрүүлэх нь хүүхдийн сэтгэн бодох чадварт ихээхэн үр нөлөө үзүүлдэг гэдгийг хэлж байна.

Энэ талаар Дэлхийн банкны эдийн засагч, судалгааны багийн ахлагч Рабия Али “Монгол улс гэр бүлийн орчинд сургуулийн өмнөх боловсролыг олгох тал дээр анхаарах нь зүйтэй. Энэ нь  цэцэрлэгт хамрагдалтын хувь хэмжээ болоод цэцэрлэгийн ачааллыг бууруулах нэг хувилбар байж болно. Японы хүүхдийн ивээх сангаас хийсэн судалгаанд хамрагдсан хүүхдүүд гэр бүлийн орчинд СӨБ-ыг олгох үйл ажиллагааны үр дүнд хүүхдийн ур чадвар илүү сайжирсан нь судалгаагаар ажиглагдсан” хэмээв.

Төсвийн зарцуулалт чинээлэг өрхүүдэд ногддог

Бага насны хүүхдийн боловсролд зарцуулж буй төсвийн зарцуулалтын ихэнх хувь нь чинээлэг өрхүүдэд ногдож байгааг судалгаанд тодотгосон байна. Улсын хэмжээнд амьжиргааны түвшин доогуур бөгөөд нийгэм, эдийн засгийн тааламжгүй нөхцөлд байгаа өрхүүдийн хүүхдийн СӨБ-ын хамрагдалт хамгийн бага байгааг судалгаагаар тогтоосон тухай дээр дурьдсан. Эдгээр хүмүүс нь ихэвчлэн хөдөө орон нутагт оршин сууж байгаа аж. Тиймээс төрөөс СӨБ-д  үзүүлж байгаа дэмжлэгийн ихээхэн хэсэг нь боломжийн амьдралтай айлуудын хүүхдэд хүрч байгаа нь харагдаж байна хэмээн Дэлхийн банкнаас гаргасан тайлан судалгаанд тодотгожээ.

Судалгаанд Монгол улс нь ижил төстэй орнуудтай харьцуулахад боловсролын салбарын төсвийн харьцангуй их хэсгийг СӨБ-д зарцуулж байна. Гэвч зарцуулалтын бүтцийг судлаад үзэхээр төсөв тун хязгаарлагдмал байгаа нь илт харагдана. Тухайлбал СӨБ-ын байгууллагуудын багш нарын цалин хөлс болон бусад урсгал зардалд төсвийг зарцуулсны дараа сургалтын материал, хэрэглэгдэхүүнд тун бага төсөв мөнгө төлөвлөж байна. Тиймээс цэцэрлэгүүд нь сургалтын материалын хэрэгцээгээ өөрсдөө зохицуулж, эцэг эхчүүдээс цуглуулах сан үүсгэх, эсвэл хөдөө орон нутгаасаа дэмжлэг авах зэрэг байдлаар хангаж байна хэмээжээ.

Судалгааны багийнхан цэцэрлэгийн санхүүжилтийг сайжруулах, илүү сайн сургалтын материалуудаар хангах нь зүйтэйг тайланд зөвлөмж болгосон бйна.

Энэ талаар Дэлхийн банкны монгол дахь суурин төлөөлөгчийн газрын мэргэжилтэн Г.Пагма “Манай улсын хувьд орлогын түвшин ижил орнуудтай харьцуулахад сургуулийн өмнөх боловсролын хамрагдалт харьцангуй дээгүүр байгаа. Энэ судалгааны үр дүн нь СӨБ-оос илүү энэ боловсролыг олгож байгаа байгууллагын үйл ажиллагаа, хөтөлбөрийг сайжруулах чанартай сургалтын хэрэглэгдэхүүнийг сайжруулахад чиглэсэн. Улаанбаатар хотын цэцэрлэгийн нэг ангид 50 хүүхэд суралцаж байна. Хүүхдийн тоглох наадах талбай хомс тул энэ нь шаардлага хангахгүй байгаа юм.

Мөн хөдөө орон нутгийн цэцэрлэгийн насны хүүхдүүд гэр цэцэрлэгээр дамжин СӨБ-д хамрагдаж байна. Гэвч гэр цэцэрлэгийн ажиллах хугацаа маш бага. Зуны улиралд 2-3 долоо хоног  л ажилладаг. Энэ хугацаанд хүүхэд сургуульд ороход бүрэн бэлтгэгдэж чаддаггүй. Тиймээс гэр бүлийн орчинд цэцэрлэгийн боловсрол олгох нь үр дүнтэй юм. Малчдын хүүхдийг цэцэрлэгт авчирч суулгахаас илүүтэй гэр бүлд суурилсан СӨБ-г хөгжүүлэх зөвлөмжийг хүргүүлсэн” хэмээв.