УИХ-ын чуулганы өнөөдрийн \2022.07.05\ нэгдсэн хуралдаанаар Монгол Улсын Их Хурлын тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслийг хэлэлцэх эсэхийг хэлэлцлээ.

УИХ-ын гишүүн Ц.Даваасүрэн:

Би Үндсэн хуулийн цэцэд 06-дугаар сарын 27-ны их суудлын хуралдаанаар дарга, цэрэггүй үндсэн хууль зөрчсөн асуудлаар хүсэлт гаргасан. Энэ хүсэлтийг хүлээж авснаас хойш 14 хоногийн дотор Хууль зүйн байнгын хороо хэлэлцэх дүгнэлт гарах ёстой. Мөн Хууль зүйн байнгын хорооны дүгнэлт гарсны дараа 7 хоногийн дотор чуулганаар оруулна. Энэ асуудлыг хэлэлцэж шийдэх ёстой юм билээ.

2016 оны 05 тоот тогтоолыг Их хурал хүлээж авсан. Их хурал хүлээж авна гэдэг үндсэндээ эцсийн шийдвэр болсон гэсэн үг. Энэ тогтоолыг гаргахдаа Үндсэн хуулийн цэц 3 зүйлийг үндэслэсэн.

Нэгдүгээрт, 1991 оны 10-р сарын 15-ны өдрийн Улсын бага хурлын хуралдаанаар холимог тогтолцоогоор санал хураалт явуулсан. Тэр үед үндсэн хуулийн төслийг хэлэлцэж байсан. Энэ дэмжигдээгүй. Юу гэхээр Үндсэн хуульд холимог тогтолцоо,  нам сонгох асуудал байхгүй гэсэн үг.

Хоёрдугаарт, Үндсэн хуулийн 21.2-т Улсын их хурлын гишүүнийг сонгоно гэснээс нам сонгоно гэсэн зүйл алга.

Гуравдугаарт, Үндсэн хуулийн 21.3-т 25 хүрсэн,  25-аас дээш насны иргэнийг сонгоно гэсэн байгаа.

Үндсэн хуулийн агуулгад анх батлахад байхгүй зүйлийг оруулсан юм шиг шийдвэрийг цэц гаргасан. Тиймээс би цэцийг Үндсэн хууль зөрчсөн учраас огцрох ёстой гэж Үндсэн хуулийн 65.4 заалтаар үндэслэж хүсэлт гаргасан. 65.4-т Монгол улсын цэцийн гишүүд, дарга нар хууль зөрчвөл Үндсэн хуулийн цэцийн дүгнэлт гарна. Мөн илгээсэн байгууллагууд нь эгүүлэн татна. Үүнийг үндэслээд Их хурал эргүүлэн татах арга хэмжээг авна гэж байгаа юм. Тиймээс Их хурал өөрөө үлгэр жишээ  болоод Үндсэн хууль зөрчиж танхайраад, иргэдийнхээ сонгох эрх, төрийн эрхийг булаагаад байгаа Үндсэн хуулийн 3 гишүүнээ татчихмаар байгаа юм. Цэц бол Үндсэн хуулийн манаач гэж өөрсдөө хэлдэг. Үндсэн хууль ч хэлдэг. Чандлан сахих газар маань өөрөө зөрчөөд байж болохгүй.

Үндсэн хууль гэдэг төрийн дээд эрх мэдлийг эрэмбэлж, тогтоож байгаа дээд эрэмбэ, хязгаар. Энд ямар нэг өөрчлөлт ороход төрийн эрх мэдэл хуваарилагдаж байдаг. Үндсэн хуулийн 3.т ард түмэн төрийн эрх мэдэл, Засгийн эрхийг гартаа байлгана. Өөрийн төлөөллийн байгууллагыг их хурлаараа. Их хурлын гишүүнийг иргэд шууд сонгоно. Гэтэл нам сонгодог болохоор төрийн эрх намд шилжинэ гэсэн үг. Төрийн эргэлт юм. Үндсэн хуульд тодорхой байна. Энийг л яриад байгаа юм.