УИХ-ын чуулганы /2025.05.01/-ний өдрийн хуралдаанаар Монгол Улс дахь хүний эрх, эрх чөлөөний байдлын талаарх 24 дэх илтгэлийг сонслоо.

Уг илтгэлтэй холбогдуулан гишүүд үг хэлж, асуулт асуулаа.

УИХ-ын гишүүн Б.Мөнхсоёл:

Хүний эрх гэдэг бол маш өргөн хүрээтэй, маш олон талыг хамруулсан олон хүчин зүйл шалтгаантай ийм гүн гүнзгий асуудал. Нөгөө талдаа хүн бүрд хамаатай. Гишүүд өөр, өөрийн байр суурийг илэрхийлж байна. Энэ тайлан дээр гүнзгийрүүлж харж, анализ хийх ёстой нэг асуудал нь орлогын ялгаа хэрхэн нөлөөлж байна. Мөн газар зүйн байршил, хөдөө, хотын ялгаа хэрхэн нөлөөлж байна гэдгийг бас гүнзгий харах хэрэгтэй юм шиг санагдсан. Өмнөх гишүүний хэлсэн, шалтгаан үндэслэлийг нь олж харахгүйгээр шийдэхэд хэцүү гэдэг нь үнэн. Монгол Улсад хүний эрх хангалтгүй, хангаж чадахгүй байгаа гэдгийг манай ХЭҮК хэлснээс гадна, энэ тайлангаас харж болно. Мөн олон улсын түвшинд маш олон зэрэглэл индексүүд байдаг.

Заримаас нь товч дурдахад, Дэлхийн хэвлэлийн эрх чөлөөний индексээр жишээлбэл Монгол улс 180 орноос 109-т эрэмбэлэгдсэн буюу 21 оноос даруй нэлээн олон байраар ухарчихсан. 2021 онд Монгол улс 68 дугаар байранд орж байсан. Мөн Дэлхийн шударга ёсны төслөөс гаргадаг ийм индекс байдаг. Үүндээр Монгол Улс 142 улсаас, 69 дүгээр байранд орчихсон. Энд тухайн улсын ЗГ-ын ил тод байдал, Авлигын төсөөллийн индекс, хүний эрх чөлөөний индекс гээд 8 төрлийн шалгуур үзүүлэлтийг үндэслэж гаргадаг. Баснэг чухал индекс бол жендерийн тэгш бус байдлын индексээр Монгол Улс 146 орноос 85 жагссан 2024 оны байдлаар. Энэ мэтчилэн маш олон индексүүдийг дурдаад байвал Монгол Улс бусад улсуудтай харьцуулж зэрэгцүүлэхэд хангалтгүй дүн аваад байгаа юм. Энэ тайлангаас ч олон статистик тоо харж болно. 

Удахгүй Хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөний тухай хуулийн төслийг авч хэлэлцэнэ. Нөгөө талдаа маргааш /2025,05,02/-нд миний хувьд үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх чөлөөний форум хэлэлцүүлэгт НҮБ-ын байран дээр сэтгүүлчидтэй бусад иргэний нийгмийн хүмүүстээ хамтраад панелистаар орох гэж байгаа. Үүнтэй холбогдуулаад тодорхой хариулт авмаар байгаа юм. Жишээлбэл ХЭҮК-ын гаргасан энэ тайлангийн 135 дугаар хуудсанд байгаа,Монгол Улсад нэр бүхий сэтгүүлчдийг баривчилж, цагдан хорьж, хорих ялаар шийтгэж буй явдал нь сэтгүүлч, хэвлэл мэдээллийн ажилтан болон иргэний нийгмийн идэвхтнүүд ямарваа шийтгэл хүлээхээс айж эмээх, зүйлгүйгээр үйл ажиллагаагаа, олон улсын хэм хэмжээнд нийцүүлэн чөлөөтэй үйл ажиллагаа явуулах нөхцөлийг нэн даруй хангах шаардлагатай байгааг Хил хязгааргүй сэтгүүлчид болон олон улсын сэтгүүлчдийн холбоо зэрэг олон байгууллагууд сануулж шаардсан.

Энэ 2023 оноос өмнө гарсан шаардлага. Халдашгүй чөлөөтэй байх эрхийг зөрчсөн иргэдийн үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх чөлөөг хөндөж, Монгол Улсын иргэд үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх эрмэлзэл, зоригийг мохоох үр дагаварт хүрсэн гээд маш олон тоо баримтаас гадна ийм кэйсүүд их байна.

Сэтгүүлч

. Ц.Соёлмаа