Улсын Их Хурлын Чуулганы өнөөдрийн /2025.04.18/-ны өдрийн хуралдаанаар Үндсэн хуулийн цэцэд хүсэлт гаргах саналын тухай хэлэлцлээ.

Хэлэлцэж байгаа асуудалтай холбогдуулан гишүүд үг хэллээ.

УИХ-ын гишүүн Б.Энхбаяр:

Монгол Улсын шинэ Үндсэн хууль батлагдсанаас хойш 33 жилийн түүхэнд УИХ-аас анх удаа Үндсэн хуулийн цэцэд хандан үндсэн хууль, тодорхой хууль зөрчсөн эсэх асуудлаар хүсэлт гаргах гэж байна. Тэр утгаараа анхны жишиг тохиолдол болж байна гэдэг нь цаашид прицитентийг эхлүүлж байна. Үүнийг зөв жишиг болох байх гэж бодож байна. Тиймээс УИХ хүсэлт гаргасан тохиолдолд ҮХЦ маргаан үүсэх эсэх асуудлыг хэлэлцдэггүй. Шууд үүсгээд цэц бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ хуралдаж энэ асуудлыг шийдвэрлэдэг онцгой горимтой. Тэр утгаараа энэ тохиолдлыг дэмжиж, Х.Тэмүүжин гишүүн үндэслэлээ сайн гаргаж орж ирсэн учраас дэмжиж байна. Энэ дараа дараагаар үргэлжлэх нь. Цаашдаа би УИХ, ҮХЦ-д олон хүсэлт гаргах байх гэж бодож байна. Тухайлбал миний хувьд Б.Пүрэвдорж, Ц.Сандаг-Очир, Д.Цогтбаатар дарга бид нар өнгөрсөн парламентын үед шүүхээс буцаадаг асуудлыг болиулсан юм. Нотол, эсвэл цагаатга гэдэг зарчмыг Эрүүгийн процесийн хуульд суулгасан. Харамсалтай нь шүүгч үзэмжээрээ зарим асуудлыг буцаагаад байгаа. Өөрөөр хэлбэл бидний баталсан хуулийг тодорхой кейс тохиолдлууд дээр хүнээс нь ялгамжтай хандаж авч үздэг тохиолдлууд гарч байна. Тухайлбал, Б.Найдалаа гишүүн, Н.Алтанхуяг гишүүдийн хэргийг шүүх шүүхээс буцаачихсан гэж ойлгоод байгаа. Энэ бол дээд шатны шүүхээс доод шатны шүүхэд чиглэл даалгавар өгч байгаа асуудал. Өөрөөр хэлбэл нотлогдохгүй бол хүнийг цагаатгах ёстой, нотлогдвол ялаа өгөх ёстой. Тэрнээс биш чи ийм ял өгөөд ир гэсэн чиглэл даалгавар өгдөг байгууллага шүүх бол биш. Мөн прокурор мөрдөн шалгах байгууллагын дутуу хийсэн ажлыг шүүх гүйцээдэг байгууллага бас биш. Тийм учраас Хууль зүйн байнгын хорооны гишүүд хамтдаа энэ асуудлаар үндсэн хуулийн цэцэд хандаж Үндсэн хуулийн шүүхийн хэмжээнд эцэслэн мухарлах санал хүсэлт гаргая гэсэн бодолтой байгаа.

Өчигдөр Х.Алтангэрэл сайд мэдэгдэл хийсэн байна. Д.Цогтбаатар гишүүний асуудлаар. УДШ-ийн эцсийн шийдвэр гараад гэм буруутай гэж үзсэн. Энэ бол хуулийн мухардалд орсон гэж. Хуульд мухардал гэж байдаггүй. Хууль мухардсан бол ҮХЦ өөрөө энэ мухардлыг арилгаж байх чиг үүрэгтэй. УИХ мухардчихаад байгаа юм бол ҮХЦ-д хүсэлтээ гаргаж энэ асуудлаа шийдвэрлүүлэх ёстой. Бид улсын Дээд шүүхийн шийдвэр эцсийн байна гэсэн Үндсэн хуультай мөртлөө УИХ нь ард иргэдээсээ хууль биелүүлээч гэж шаардах улс төр, эрх зүйн ёс суртахууны эрх байхгүй болж байна. Тийм учраас би Д.Цогтбаатар гишүүнийг хүнийх нь хувьд ярьж буй асуудал биш. Та ойлгож байгаа байх гэж бодож байна. Хөгжлийн банкны хэргийг үзэж байхад Д.Цогтбаатар гишүүнийг гэм буруутай гэж олж харж байгаагүй. Гэтэл шүүхийн шийдвэр гарчихаад байна.