"Гурван Дэлгэр" ХХК-ийн захирал С.Шагдарсүрэнтэй барилгын асуудлаар ярилцлаа.

-Таньд энэ өдрийн мэнд хүргэе. Та анх барилгын салбарт яагаад ажиллах болсон бэ? Туршлагаасаа хуваалцахгүй юу?

Анх 1976 онд цэргээс халагдаад барилгын салбартай холбогдсон.  Би уг нь цахилгааны мэргэжилтэй хүн л дээ. Дундговь аймагт анх байгуулагдаж байсан барилгын техникум, одоогоор бол мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн төв шүү дээ. Бүх сурагчид барилгаар амьсгалсан тийм л сургуульд сурч байсан. Гэхдээ цахилгаанаар суралцаж цахилгааны багш болсон. Дөрвөл жил ажиллаад өөрийн хүслээр тэр үеийн политехникийн дээд сургуульд барилгын инженерээр элсэн суралцсан. Мэргэжил сургалт үйлдвэрлэл бол барилгын салбарт холбогдоход гарц минь болж цаашдын ажилд сэтгэл шулуудсан.

Цахилгаанчин мэргэжилтэй хүн яагаад барилгыг сонгох болов?

Мэргэжил сургалтын үйлдвэрлэлд багшлах хугацаандаа барилгын салбарыг сонирхож, тус мэргэжил олонд илүү хүртээмжтэй гэж бодогдсон.

-Иргэд мэдээлэлтэй байж барилга байгууламжийн материалын чанарыг сайн  мэддэг болжээ. Гэхдээ орон сууцны үнийн өсөлт иргэдэд их хүндээр нөлөөлж байна энэ талаар таны бодол?

Одоо бол барилгыг мэддэггүй хүн гэж байхгүй болчихсон. Бас мэддэг хүн цөөхөн. Барилга барих маш хялбар болсон. Барилгын салбарын материалын сонголт өргөн, санхүү мөнгө нь байвал хүссэн загвараараа орон сууц хаус бариулах боломжтой болсон. Гэхдээ юм бүр хоёр талтай. Барилгын материалын фатетын дагуу хуурамч материал орж ирэх магадлал өндөр.  Тиймээс сонголтоо зөв хийх ёстой. Орон сууцны өсөлт гэдэг бол нэг талын эдийн засаг дахь үнийн хөөрөгдөл гэж ойлгодог. Долларын ханш өссөнтэй холбоотой ченжүүд бөөн бөөнөөр нь материал авч байгаатай уялдаатай. Барилгын материал нь 300, 500 гэх зэрэг маркаасаа хамаарч үнэ харилцан адилгүй байдаг. Өндөр марктай бол өндөр үнэтэй бүтээгдэхүүн гарна. Одоо чанартай барилга барихын тулд үнэтэй материал авдаг болсон. Барилга барихад хаалга, цонх мэт энгийн зүйлсээс үнэ хамаардаг.  Орчин үед вакуум цонх хийдэг болсон бол одоо металл вакум цонх хийж байна. Өнөөдөр аль нь илүү өндөр ур чадвартай байна тэр компани л ажлаа хүлээж  авдаг болсон.

-Барилга ихээр баригдах боллоо. Иргэд шинэ орон сууцанд төлбөрөө төлөөд ордог. Орсны дараа барилгын дулаанаа алддаг,  чанаргүй нь илэрдэг.  Бас ажилгүй иргэдийг ажиллууллж байгаа компаниас шалтгаалан хүний амь эрсдэх гэх хүндрэлүүд гарсаар байна. Энэ талаар та юу хэлэх вэ?

Станциас шалтгаалаагүй бол тухай орон сууцыг барьсан компани халуун  хүйтнийг тусгаарлаж өгөх үүрэгтэй. Хэрвээ хана таазаар дулаан алдвал хуурамч материалаар баригдсан байх магадлал их.

Өмнө нь хуримтлуулсан муу материалаар барилга барих тохиолдол байдаг.

Хүнийамь нас эрсдэх үед хөдөлмөр хамгааллын хуулийг бүрэн биелүүлээгүйтэй холбоотой асуудал маш хурцаар яригдаж байгаа. Барилгын компаниуд хөдөлмөр хамгаалалд тусгай зардал гаргах ёстой. Талбай дээр ажиллах инженер бүх зүйлээ байнга шалгаж байх ёстой. Зайлшгүй зааварчилгааг өгөх хэрэгтэй. Хэрвээ ажлын хариуцлага алдан хүний амь эрсдвэл хуулийн дагуу компанийн үйл ажиллагааг зогсоох учиртай.

-Тус салбарын дүрэм норм, стандарт ямар байх ёстой вэ?

Өмнө бол барилгын норм стандартыг оросын школын дагуу хийдэг байсан. Орчин үед олон улсын стандартыг даган шинэчлэгдэж байгаа. Барилгын компаниуд стандартаа дагаж ажиллавал осол эндэгдэл гарахгүй.

Компаниудад голдуу ямар асуудал байна вэ?

Компаниудын үйл ажиллагаа харилцан адилгүй л байгаа. Олох ашгаа нэн түрүүнд тавьж дундаас ашиг унагаах гэсэн бодлого байна. Нөгөөтэйгөөр урьд нь хуримтлуулсан муу материалаар барих зэрэг асуудлууд байна.

-Компаниудын дунд тендер зарладаг. Энэ тендерт өрсөлдөж байгаа компаниудыг хэрхэн шударга шалгаруулдаг вэ?

Бүх тендерүүд шударга явагддаг гэж хэлэхгүй. Тендерийн босго болзол өгөгдлүүд байдаг. Үүнийг хангасан тохиолдолд өрсөлдөнө. Тендер бол барилгын салбарт тулгамдаж байгаа хамгийн хэцүү асуудал юм. Шинэ компаниуд тендер өрсөлдөх боломжгүй. Яагаад гэхээр өмнө хийсэн ажилгүй учраас хичнээн сайхан компани байгаад ч тендерт өрсөлдөх боломжгүй болдог.

-Ажилгүй иргэд олшрохын хэрээр барилгын компаниуд тэднийг өдөр шөнөгүй ажиллуулдаг, бөөнөөр нь цалинг нь тавина гэдэг боловч хөлсийг нь өгөхгүй зугтдаг?

Тэр чинь барилгын салбарын нэр хүндийг унагадаг. Үүнийг гэрээгээр зохицуулах хэрэгтэй. Хийж байгаа ажилчид эрх зүйн мэдлэг багатай. Үүнийг нь далимдуулж гэрээг алдаатай хийж иргэдийг гарцгүй байдал оруулж, бид мэдэхгүй гэсэн байдлаар иргэдийг үнэгүй шулдаг асуудал гардаг. Хятадаас орж ирсэн барилгын ажилчид тус компаниасаа түрүүлж мөнгөө авч ажилладаг болохоор эрсдэл багатай байдаг. Монголчууд эхлээд цалингаа авбал хийхгүй. Удаан хугацаанд ажиллах бол гэрээгээр зохицуулах хэрэгтэй.  

-Та барилгын салбарт олон жил ажиллаа. Тус салбарын бахархдаг зүйл тань юу вэ?

Барилгачин хүмүүс хийсэн бүтээснээ харж баясаж явдаг би бас адил. Миний үр хүүхдүүд миний аавын барьсан барилга. Барилгын мэргэжил гэдэг бол миний сэтгэлд үлдэж цусанд шингэсэн мэргэжил. Орон байргүй бол хэнд ч хэцүү шүү дээ. Миний мэргэжил үнэхээр бахдам мэргэжил.

Баярлалаа. Таны цаашдын ажилд тань амжилт хүсье