Төсвийн тодотгол, Өрийн удирдлагын хууль болон бусад асуудлаар Сангийн сайдаар ажиллаж байсан УИХ-ын гишүүн Ч.Улааны байр суурийг сонслоо.

-УИХ-ын чуулганд өрийн таазаа тулгаад ДНБ-ий 58.3 хувь болгочихвол нэмээд зээл авах боломжгүй болох тухай та сануулсан. Өнөөдөр бидэнд авах боломжтой ямар зээл байсан юм бэ?

Дэлхийн банкны таван төслийн талаар УИХ-аар хэлэлцээд урт хуга цаатай хөнгөлөлттэй зээл авах нь зүйтэй гэж шийдсэн. Азийн хөгжлийн банкны гурав, Австри улсаас авах таван зээл байгаа. Өөр улсаас ч хөнгөлөлттэй зээл авч болно. УИХ зээл авъя гэж шийдчихээд яг үүнийгээ хэрэгжүүлье гэхээр өрийн таазаар хязгаарлачихлаа.

Гэтэл Төсвийн байнгын хорооны хурлаар намын бүлгүүдийн асуудлыг хэлэлцээд нэмэгдэл зээл авах хэрэгцээ шаардлага дэмжигдчихсэн. Ингээд бодохоор ямар ч тохиолдолд 58.3 хувьд багтахгүй. Харин Засгийн газрын оруулж ирсэн 60 хувьд багтаж байгаа эсэхийг нарийн тооцож үзэх байсан юм.

Нэгэнт 40 хувь гэдэг өрийн хязгаараа давсныг нь 58.3 хувь болгочихсон. Тэртэй тэргүй нэмж байгаа хойно зайлшгүй авч болох шаардлагатай эх үүсвэрүүдээ тоолоод тэр хэмжээгээ оновчтой тогтоох нь зөв байсан юм.

-Тэгвэл дахиад өрийн таазаа нэмэх асуудал орж ирэх үү?

Өөр аргагүй нөхцөл байдал үүсчихсэн. Өрийн хэмжээний тухай асуудал удахгүй орж ирэх байх.

-ДНБ-ий 60 хувьд хүргэнэ гэдэг нь хангалттай хэмжээ мөн үү?

Эргэлзээтэй. Ер нь, Өрийн удирдлагын хуулиндаа бид нэлээд хэдэн зарчмын асуудал хөндсөн. Эхлээд, зээлийн хэмжээг оновчтой тогтооё, хоёрт, зээлийн ангиллаа олон улсын аргачлалаар зөв тооцъё. Гуравдугаарт, зээлээ үнэлж байгаа аргачлалаа эргэж харъя гэсэн цогц асуудал тусгасан. Тэгэхээр энэ бүгдийг цогцоор нь авч үзэхээс өөр аргагүй. Зүгээр нэг хувь хэмжээтэй ноцолдоод байж болохгүй шүү дээ.

-Өрийн таазаа шинэчлэх шийдвэрийг УИХ-аас гаргасны дараа гадаадын зарим хэвлэл манай улсыг 2017 онд дампуурлаа зарлах эхлэл тавилаа гэж мэдээлсэн. Үүнийг юу гэж харж байна?

Таамаглал хийсэн тэр хүмүүс мэдээж өөрийнхөө үйлдлийг хамгаалж нотлох биз. Ер нь, зээлээ төлөх чадамж бий болгох нь чухал асуудал. Харин зээлээсээ айгаад, авснаа ашиглаж чадахгүй байх нь туйлын бүтээлч бус хандлага. Нэгэнт авсан зээлээ түргэн хугацаанд төлөх чадвартай болох хэрэгтэй. Манайх үүнийг л алдаж байгаа юм. Түүнээс биш зээл авдаггүй улс орон, бизнесмэн гэж хаа ч байхгүй.

-Шатахууны онцгой албан татвар нэмэгдэх нь. Тэгэхээр шатахууны үнэ өсч, өргөн хэрэглээний барааны үнэ ч дагаад нэмэгдэхгүй гэж үү?

Энэ бол төсвийн тодотгол хийж буй үед л гэнэт ярьж байгаа асуудал. Би сая байнгын хорооны ажлын хэсгээс хэн анх ийм санал гаргасныг тодруулахад ажпын хэсэг ч юм шиг, Засгийн газар ч юм шиг тодорхойгүй байлаа. Бидэнд албан ёсны мэдээлэл ирээгүй. Хэвлэл мэдээллээр гэнэт 230 тэрбум төгрөгийн орлого олчихлоо гээд ярьж эхэлсэн. Уг нь, нэлээд ул суурьтай хандах ёстой. Ер нь шатахүүн. дизелийн түлшний онцгой албан татварыг нэмнэ гэдэг орлого дайчлах талаасаа зөв байх, би дэмжинэ.

Ер нь, аливаа шийдвэр эерэг, сөрөг үр дагавартай. Үр дагаврыг нь хэр зэрэг тооцсоныг сайн мэдэхгүй юм. Манайд эдийн засгийн үндсэн тэнцвэрийг, ялангуяа барааны үнэ ханшийг хадгалдаг суурь үнэ гэж бий.

Суурь үнэ нь манайд ердөө л шатахуун, цахилгааны үнэ шүү дээ. Энэ хоёроор оролдоод эхлэхээр л бүх зүйлийн үнэ хэлбэлздэг. Олон давхар давалгаа үүсдэг. Зүгээр ч нэг төсвийн зардлаа хасч чадахгүй, нэмж байгаагаа зөвтгөхийн тулд орлого олох арга сэддэг. Тэр тусмаа онцгой албан татвар нэмэх байдлаар хандаж байвал их л өндөр үнээр олдох санхүүжилт байх.

-Дэлхийн зах зээл дээр шатахууны үнэ буурч байгааг дагаад манайх үнээ бууруулах боломж бий юу?

Нефть бүтээгдэхүүний онцгой албан татварыг уян хатан тогтоож, дэлхийн зах зээлийн үнэ ханштай уяалдуулж, дотоодын зах зээлийнхээ тогтвортой байдлыг хасах үүднээс Засгийн газарт тодорхой эрх хэмжээ өгсөн байдаг. Хуулиар тогтоосон эрх хэмжээнийхээ хүрээнд Засгийн газар зохицуулж явна. Дэлхийн зах зээл дээр үнэ буурвал дотооддоо үнэ бууруулж, нэмэгдвэл дотоодын албан татвараар зохицуулдаг.

Гэхдээ одоо оруулж ирж буй асуудал энэ хуулиас гадуур зохицуулалт үүсгэж байна. Татвараа бүхэлд нь нэмбэл нийт эдийн засагт, хэрэглээний үнийн түвшинд, ард түмний амжиргаанд яаж нөлөөлөхийг ул суурьтай тооцох ёстой. Жижиг чулуугаар маш том чулуу хөдөлж байгаа шүү дээ.

-Нефтийн үнэ дэлхийн зах зээл дээр буурсан ч цаашдаа ямар байх хандлага ажиглагдаж байна вэ?

Татвар нь нэмэгдэхээр яадгийг би хэлмээргүй байна. Манайд явж ирсэн уламжлал, тогтсон жишиг ойлгомжтой. Татвар нэмэх байтугай, нэмээгүй байхад л үнэ өсдөг. Ийм байдал битгий гараасай