“Азийн сан”-гийн Засаглалын хөтөлбөрийн менежер А.Баянмөнх

 “Азийн сан”, “Сант марал” сантай хамтран 2007 оноос авлигын талаарх олон нийтийн ойлголт мэдлэг тогтоох 16 дахь удаагийн судалгаагаа Австралийн Гадаад хэрэг, худалдааны яамны дэмжлэгтэйгээр нийслэл Улаанбаатар хот болон аймаг, сумдыг хамруулан үндэсний хэмжээнд хийжээ. Тус судалгаа нь авлига, өндөр түвшний авлига, төрийн байгууллагууд дахь авлигын талаарх төсөөлөл болон өрхийн түвшин дэх авлигын тохиолдлыг судалдаг бөгөөд тогтмол хугацаанд давтан явуулснаар олон нийтийн ойлголт, хандлагад гарч буй өөрчлөлтийг тодорхойлох ач холбогдолтой. 2006 оны судалгаагаар 1000 иргэний 26 хувь нь бага хэмжээний авлига өгч байсан гэсэн бол 2015 оны байдлаар 7 хувь болж буурчээ.

1000 иргэний 26 хувь нь бага хэмжээний авлига өгч байсан гэсэн бол 2015 оны байдлаар 7 хувь болж буурчээ.

Иргэд авлигын талаарх мэдээллийнхээ 80 хувийг хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээс авдагаас мэдээлэл багатай байдаг. Азийн сан бизнесийн салбар дахь авлигын судалгааг 2012 оноос хийж эхэлсэн. Энэ судалгаагаар бизнесийн салбар дахь  авлига, төрийн байгууллагаас гадна, хувийн хувшлийнхэн өөрсдөө нөлөөлж, байгаа гэдэгтэй бизнес эрхлэгчид  санал нийлсэн. Авлига байна гэж ярихаас илүү авлигын шалтгаан нөхцлийг тогтоож, хандлага өөрчлөх, урьдчилан сэргийлэх ажил хийх хэрэгтэй. Татварын хэмжээ өндөр, өрсөлдөөн их, бизнесийн ашиг орлогоо нэмэгдүүлэх хүсэл сонирхол зарим тохиолдолд асуудлыг авлигаар шийдэхэд түлхэж байна.

Судалгаанаас харахад бизнес эрхлэгчид авлигын асуудлаар ихэвчлэн үйлчилгээ шууд үзүүлж байгаа албан хаагчид болон дунд шатны албан тушаалтнуудтай харьцсан байсан. Ер нь өндөр түвшний авлигын талаар бодитой мэдээлэл олж авах боломж хязгаарлагдмал байна. Тиймээс зөвхөн статистикийн  судалгаануудад үндэслэн өндөр түвшний авлигын талаар тодорхойлоход хэцүү.

Зохион байгуулалттай бүлэглэл, сүлжээ, улс оронд их хэмжээний хохирол учруулсан, гадаадын болон дотоодын томоохон бизнесийн оролцоотой бизнес, улс төрийн сонирхол бүхий төрийн өндөр албан тушаалтнууд оролцсон авлигыг өндөр түвшний авлига гэж  олон нийт тодорхойлдог.

Иргэдийн дийлэнх нь гэм буруутай этгээдэд хатуу хариуцлага шийтгэл ногдуулах ёстой гэж үздэг

Нөгөө талаар авлигад өртсөн албан тушаалтнуудад хариуцлага тооцож байна уу гэсэн асуулт гарч ирнэ. Энэ талаар иргэдээс авсан судалгаанаас харахад 2015 оны байдлаар судалгаанд оролцсон иргэдийн 62,1 хувь нь  “хариуцлага тооцож чадахгүй байна” гэдэг хариултыг өгсөн.

Иргэдийн дийлэнх нь гэм буруутай этгээдэд хатуу хариуцлага шийтгэл ногдуулах ёстой гэж үздэг. Авлигын гэмт хэрэгт эрүүгийн хариуцлага тооцож байгаа асуудалд олон нийт хэвлэл мэдээллийн байгууллагууд нэлээд анхаарал хандуулдаг. Харин авлига, ашиг сонирхлын зөрчилд захиргааны хариуцлага тооцох, төр хувийн хэвшлийн байгууллага дах  дотоод хяналтын асуудал чухал байна.