УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар /2017.05.26/ Монгол Улсын эдийн засаг, нийгмийг 2018 онд хөгжүүлэх үндсэн чиглэл батлах тухай УИХ-ын тогтоолын төслийг хэлэлцэх эсэхийг хэлэлцэж байна. 

Тогтоолын төслийг хэлэлцэж байх үеэр УИХ-ын гишүүн Л.Энх-Амгалан төрийн өмчит компаниудын ашигт ажиллагаа, алдагдал, өр, өмч хувьчлалын талаарх багц асуудлыг хөндөж, Эрдэнэс Монгол ХХК-ийн өнөөгийн нөхцөл байдлын талаар бодит мэдээллийг УИХ-ын чуулганы хуралдаанаар сонсохыг хүслээ. 

Л.Энх-Амгалан: Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрт, “Төрийн өмчит болон орон нутгийн өмчит компаниудын ашиглалт, ашигт ажиллагаа, өгөөж, засаглал, өмч хувьчлалын бодлогыг шинэ шатанд гаргана” гэсэн маш том зорилт дэвшүүлсэн.

Гэтэл уг үндсэн чиглэлийн төсөлд дээр дурдсан том зорилтын хүрээн зөвхөн баримт бичгийг боловсруулах ажил тусгагджээ. Ийм зорилт байж болохгүй гэж үзэж байна. Учир нь төрийн өмчит компаниудын ашигт ажиллагааг сайжруулах, өгөөжийг нэмэгдүүлэх тал дээр эдийн засгийн маш том боломж байна.

Өнөөдөр зөвхөн балансын хөрөнгө гэхэд 15,9 их наяд төгрөгт хүрчээ. Гэтэл хөрөнгийн өгөөж гэж алга. Бүгд алдагдалтай ажиллаж байна. Төрийн өмчит 90 компани шүү. Энэ 90 компани 10,4 их наяд төгрөгийн өртэй.

Хэрэв бид төслийн орлогыг нэмэгдүүлье, төсвийн зарлагыг багасгая гэж үзэж байгаа бол төрийн өмчит компаниудын ашигт ажиллагааг дээшлүүлэхийн тулд бодлогын томоохон арга хэмжээ авах ёстой.

Өнөөдөр төрийн өмчит компаниудад 45 мянган хүн ажиллаж байна. Гэтэл компаниа өрөнд оруулчихаад өндөр цалин авч, өндөр оффис түрээслэн, хамгийн үнэтэй машин унадаг хариуцлагагүй захирлууд байж болохгүй. Хариуцлага тооцох ёстой. Тиймээс төрийн өмчит компаниудын менежмент, засаглалыг сайжруулахад онцгой анхаарах хэрэгтэй.

Өнгөрсөн долоо хоногт Эдийн засгийн байнгын хорооны хуралдааны үеэр Эрдэнэс Монгол ХХК-ийн асуудлыг авч хэлэлцлээ. Монгол Улсын гурван сая иргэн энэ компанийн хувьцааг эзэмшдэг. Энэ компанийн тухайд маш хүнд нөхцөл байдал үүсчээ. Эрдэнэс Монгол ХХК-ийн охин компаниудын нийт өр зээл 4 их наядад хүрсэн байна. Энэ бол 10,4 их наяд өрөөс гаднах өр.

Эрдэнэс Монгол ХХК-ийн талаар бодитой мэдээлэл өгөөч гэж хүсч байна. Энэ компанийн ерөнхий удирдлагын зардал гэхэд 172 тэрбум төгрөг байна.

Монголын ард түмэн хувьцаа эзэмшигчийн хувьд Эрдэнэс Монгол ХХК-ийн өнөөгийн нөхцөл байдлын талаар бодитой мэдээлэл авах эрхтэй. Компанийн ашиг, алдагдалтай хэд байгааг чуулганы танхимд мэдээлэл сонсохыг хүсч байна.

Оюу толгойн 34 хувийн зээл 1 тэрбум ам.доллар. Жилийн есөн хувийн хүүтэй. Энэ зээлийг бид 2032 онд төлж дуусна. Зээл бүхэн ирээдүйд эзэмших Оюу толгойн 34 хувийн зээлэнд 100-110 сая ам.долларын өр төлж байна. Ийм дампуу зүйл байж болох уу?

Ард иргэд нь хувьцаагаа эзэмшиж чаддаггүй. Хувьцаа эзэмшиж буй компанийхаа талаар ямар ч мэдээлэл байхгүй. Ногдол ашиг гэдгийг яриад ч хэрэггүй болсон байна. Тиймээс зарчмын томоохон арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэх ёстой.

2018 оны үндсэн чиглэлийн төсөлд өмч хувьчлал тэр дундаа төрийн болон орон нутгийн өмчит компаниудын ашигт ажиллагаа, өгөөжийг сайжруулах хэрэгтэй байна. Эдгээр компанийн удирдлагын багтай хариуцлага тооцох хэрэгтэй. Ард түмний хөрөнгийг үрэн таран хийж болохгүй.

Ц.Ням-Осор: Ойрын жилүүдэд төрийн өмчит компаниудын 3 их наяд төгрөгийн өрийг төлнө

Төрийн өмчийн бодлого, зохицуулалтын газрын дарга 

Төрийн өмчит компаниудын өрийн удирдлага, менежмент, үйл ажиллагааг сайжруулах чиглэлээр тодорхой арга хэмжээ авч ажиллаж байгаа. Одоогоор төрийн өмчит 100 орчим компани үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Өнгөрсөн оны 10 дугаар сарын байдлаар улсын хэмжээнд төрийн өмчит компаниудын өр өмнөх жилүүдийнхээс 3,3 дахин нэмэгдсэн буюу 10,8 их наяд төгрөгт хүрчээ.

Эхний эхнээс өнөөдрийг хүртэл төрийн өмчит компаниудын өрийг барагдуулах талаар хэд хэдэн арга хэмжээ авч хэрэгжүүлсний дүнд 9,5 их наяд төгрөгийн өртэй болсон бөгөөд энэ богино хугацаанд 1 их наяд 300 тэрбум төгрөгийн өрийг барагдуулаад байна.

Манай газарт харьяалалтай компаниудын нийт 9,5 их наяд төгрөгийн өрнөөс 4,5 их наяд төгрөг нь Төрийн банк болон Хөгжлийн банкны өр юм. Гэхдээ Төрийн банк, Хөгжлийн банкны өрийг цэвэр өр гэж хэлэхэд хэцүү. Эргэлтийн хөрөнгийн шинжтэй чанартай өр гэж ойлгож болно.

Үлдсэн 4 их наяд төгрөгийн 1,4 их наяд төгрөгийн өр нь төрийн өмчит компаниудын тавьсан урт хугацаат зээл, 3 их наяд төгрөгийн өрийг ойрын хоёр жилдээ багтааж барагдуулах зорилт тавин ажиллаж байна.

Эрдэнэс Монгол ХХК-ийн харьяанд 11 компани байдаг. Энэ компани нь удирдлага, менежментийн хувьд Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг гэж явдаг учраас манай газарт нарийвчилсан мэдээлэл алга.

Төрийн өмчийн компанийн менежментийг сайжруулах үүднээс төрөөс өмч хувьчлалын талаар баримтлах бодлогоо баталж гарган, нийгэмд нэгдсэн ойлголт өгөх нь зүйтэй болов уу. 2016 оны эцэст 2017 онд хувьчлах обьектуудын жагсаалт гаргасан боловч тухайн үед төрийн өмчийг хувьчлах нь зөв, буруу гэсэн ойлголцлын зөрүү байсан учраас өмч хувьчлал явуулахад хүндрэл үүссэн.

Ж.Мөнхбат: Эрдэнэс Монгол ХК-ийн талаар мэдээлэл хүргүүлж болно

ЗГХЭГ-ын дарга 

Эрдэнэс Монгол ХХК нь Багануур, Шивээ Овоо, Мон уран зэрэг компаниудыг өөртөө нэгтгэсэн. Эдгээр бүрэлдэхүүн компаниудын менежментийг сайжруулах, алдагдлыг бууруулах шаардлага бий. Шаардлагатай гэж үзвэл уг компанийн талаар дэлгэрэнгүй мэдээллийг УИХ-ын гишүүдэд хүргүүлж болно.

Төрийн өмчит компаниуд алдагдалтай ажиллаж байгаа атлаа удирдлагуудын цалин, хангамж нэмэгдсээр ирсэн. Тиймээс төрийн өмчит компаниудад шалгалт явуулж, цаашид ямар арга хэмжээ авах талаар судалж байна.