БШУ-ны сайд Л.Гантөмөртэй бага, дунд боловсролын шинэчлэлийн асуудлаар ярилцлаа.

- Бага, дунд боловсролыг шинэчлэх ажлыг ямар бүрэлдэхүүнтэй хийж байна вэ?

Нийт 300 орчим эрдэмтэн доктор оролцож, бодлогын түвшинд бичиг баримт боловсруулж, 1260 багш хөтөлбөрийг газар дээр нь туршиж, сайжруулж явсаар жил гаруй болоход мэдэгдэхүйц үр дүнд хүрлээ. Цаашдаа шинэчлэлийг үндэсний хэмжээнд түгээж эхлэх хэрэгтэй. Ингэхэд 40 лаборатори сургуулийн маань удирдлага, багш нар хамгийн чухал үүрэгтэй оролцоно. Шинэчлэлийн ажлыг хийхэд Японы боловсролын шинэчлэлийг гардан хийж буй хүмүүс маш их тус болсон.

- Олон жил боловсролыг шинэчилсээр ирсэн. Энэ удаагийн шинэчлэл юугаараа онцлогтой вэ?

Шинэчлэлийн ажилд боловсролын салбарт ажиллаж буй хүн болгон оролцож, нэг нэгнээ сонсож ажиллах хэрэгтэй. Хэсэг эрдэмтэд хэдэн цаас боловсруулж, яамнаас ямар нэгэн хөтөлбөр гаргачихаад хэрэгжүүл гээд орхичихдог байдлыг халах ёстой.

Лаборатори сургуулиуд дээр анги болгонд хүрч ажиллах явцад олон шинэ санаа бий болж байна. Цоо шинээр харах зүйл ч гарж ирсээр байна. Боловсролын шинэчлэлийг хийхэд яамны сайдаас илүү дөчин таван минутын турш хүүхдүүдтэй ажилладаг энгийн багш нараас гардаг алт шиг санаанууд чухал.

ЕБС-ийн сургуулийн сурагчдын дунд "Би ном унших дуртай" төслийн уралдаан зарлаж, 540 сурагч өөрсдийн төслийг боловсролын газруудад ирүүлснийг шалгаруулан 231 төслийг тус бүр 50 000 төгрөгөөр санхүүжүүлэн хэрэгжүүлж байна.

Орон нутгийн сургуулиудаас тавдугаар анги төгсч буй хүүхэд ямар чадвар эзэмшсэн байх вэ гэдгийг маш оновчтой тодорхойлж байсан. Тэр хүүхэд ямар дарааллаар зохих чадварыг эзэмших, аль чадвар нь бусдыгаа хөтөлдөг вэ гэдгийг хүртэл тогтоож чадаж байсан. Өөрөөр хэлбэл хүүхэд өөрийгөө илэрхийлж сурсан цагт хөгжил эхэлдэг гэдгийг хэлж байсан. Бид нэг үүдийг нээснээр нөгөөг нээнэ гэсэн зарчмаар ажиллаж байна. Нэг хүүхэд ямар нэг зүйлийг чаддаг байхад л цаашид хөгждөг.

Дэлхий улам хавтгай болж цоо шинэ боловсролын орчныг хүсч байна. Бид ч энэ үйл явцыг дагаад мориндоо мордож байна. Бидний гол ололт бол өнөөдрийн хүрсэн түвшин. Энэ бол боловсролын байгууллага бий болоод 90 жил болсны үр дүн, ахмадуудын гавьяа. Уг түвшинг бататгах нь шинэчлэлийн эхний зорилт. Бид аливаад сэтгэл ханаж сурах хэрэгтэй.

- Багш нарын шинэчлэлийн бодлогын талаарх хандлага ямар байна вэ?

Үнэндээ хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх бодлого Л.Гантөмөртэй хамт дуусна гэсэн айдас олон багшид бий. Гэхдээ энэ санаа зөвхөн минийх биш учраас ийм зүйл болохгүй гэдэгт итгэлтэй байна. Хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлнэ гэдэг дэлхий дахины зорилго болсон цоо шинэ боловсролын философи. Жишээлбэл Финляндын боловсролын шинэчлэлийн амжилтыг судлахын тулд эхлээд 500-1000 евро төлж сургуулиудтай нь танилцдаг. Тэндхийн хүүхэд нэг бүрээ хөгжүүлсэн технологи эргээд орлогын том эх үүсвэр болсон.

Монголчууд ардчилалд шилжсэнээр 20 жил боловсрол ямар байх ёстой вэ гэсэн эрэл хайгуул хийж ирсэн. Тиймээс ч бид түргэн санаа авч хурдтай хөдөлж чадаж байна. Шинэчлэлийн ажлыг хийхэд Кембриджийн судалгааны төв их тусалж байгаа. Би сайд болоод Кембриджээс зөвлөх үйлчилгээ авах хүсэлт тавихдаа зөвхөн хамгийн сүүлийн үеийн судалгааны бүтээгдэхүүнийг авна гэж хэлсэн. Учир нь 2000 оноос өмнө бий болсон ололтууд манайд бий. Бидэнд 2010-аад оны судалгаа л хэрэгтэй. Тэгэхээр хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх үзэл санаа бол хоцрогдсон зүйл биш.

Хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэхэд улс төржиж л болохгүйг би онцлоё.

- Лаборатори сургууль дээр олсон туршлагыг олон нийтэд хэрхэн түгээх вэ?

Сайн багш нарын туршлагыг сурталчилж олонд хүргэх хэрэгтэй. Тиймээс бидэнтэй хамтран ажиллаж буй  Үндэсний телевиз, ТV5, ТV8, UBS зэрэг телевизийн эфирээр 100-300 багшийн туршлагыг цувралаар танилцуулна. Ингэснээр эцэг эхчүүд багшид итгэж, тэдний үгэнд ордог болно. Үгэнд ордог болсноор эцэг, эхчүүд хүүхдэдээ санаа тавьж, хүүхдүүд төлөвших зам нээгдэнэ.

Нэг өдрийн дотор бид хүүхдийг төлөвшүүлэх боломжгүй. Хүүхэд гудамжинд гараад хэнтэй нөхөрлөдөг, гэртээ очоод ямар нөхцөлд амьдардгийг бид мэдэхгүй. Гэхдээ хүн болгон төрөхдөө муу байдаггүйг мэднэ. Томчууд хүүхдийг худлаа ярьдаг болгосноор хүүхэд эвдэрч эхэлдэг. Тиймээс сургуулийн захирал, багш нар эцэг, эхчүүдтэй нээлттэй ажиллаж сурах хэрэгтэй.

Хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх арга зүй, технологийг хэрэгжүүлэх арга зүйн сургалтаар 445 сургагч багшийг бэлтгэв.

Технологи хурдацтай хөгжиж буй энэ цагт бид боловсролгүй байх эрхгүй. Дэлхий дээр боловсролгүй хүн ажиллах орон зай улам хумигдаж байна. Хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх санаа маань ч эндээс ургаж гарсан.

Монгол улс мэдлэгийн эдийн засагтай орон болохыг зорьж байна. Хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлвэл энэ үйл явцыг хурдасгаж чадна. Монгол улсын Ерөнхийлөгч “зорчигч байх уу? Жолооч байх уу” гэсэн шийдвэрээ гаргая гэж хэлсэн.

Ирэх намраас мэдээллийн технологийг нэвтрүүлж боловсролын мэдээллийн нэгдсэн системтэй болохыг зорьж байна. Ингэвэл захирал, сургалтын менежерийн ажил хөнгөрнө. Олон тоо баримт, цаастай зууралдахаа болино.

- Сургуулийн захирлууд шинэчлэлийн ажилд ямар хэлбэрээр оролцож байгаа вэ?

Шинэчлэлийн ажилд юмны эзэн сумны занги болдог ганц субъект бол сургуулийн захирал. Тэд хар толгойгоороо хариуцлагаа хүлээх хэрэгтэй. Ажлаа хийсэн шиг хийгээрэй гэж хэлмээр байна. Захирлууд боловсролын газрын даргаасаа эмээж бодлогоосоо няцаж болохгүй. Багшийн эрхийг хамгаалах хүмүүс нь захирал болон сургалтын менежерүүд гэдгийг онцолъё. Боловсролын салбар бол итгэл үнэмшлээрээ ажилладаг салбар болохоос хоол хороох гэсэн хүмүүсийн байх ёстой газар биш. Чадахгүй бол олон мянган хүүхдийн амьдралаар тоглох ямар хэрэг байнаа? Сургуулийн захирлууд багш байсан үеэ санаж юун төлөө ажиллаж ирснээ ухамсарлах хэрэгтэй.

- Тэгвэл боловсролын газрын дарга нарын ажилд ямар нэг өөрчлөлт орж байгаа юу?

Шулуухан хэлэхэд аймаг, дүүрэг болон нийслэлийн боловсролын газруудын мэргэжилтнүүдийг яахаа би мэдэхгүй байна. Шинэчлэлийн ажил явж  байхад хэтэрхий их эрх мэдэлд шунахаа болиоч ээ л гэж хэлье. Багш шалгах ажлаар өвчилчихсөн. Архангайн боловсролын газраас нэг багшийг шалгаж буй тухай бөөн хэл ам болж байна. Шалгаад муу гарлаа, сайн гарлаа гээд яах гэж байгаан...? Үнэхээр шинэчлэл хийе гэж байгаа бол алдсан ч бай, оносон ч бай бол багш нартаа итгэж хүүхэдтэй ажиллах боломжийг өгөх хэрэгтэй. Багш нараа би хэзээд өмөөрнө. Багш нар шиг бусдын төлөө зүтгэж буй хүмүүс цөөхөн. Хичнээн шалгасан ч, дүрэм журам гаргасан ч ангид буй багш өөрөө л асуудлыг шийддэг. Харин хэдий чинээ их шахна, төдий чинээ ажлыг хуурамчаар хийдэг.

- Та өөрийн биеэр лаборатори сургуулиудаар явж ажлаа шалгаж байгаа юу?

Шинэчлэлийн ажлын явцад би эрдэмтэдтэйгээ сургуулиудаар мониторинг хийгээд явж байна. Эндээс харахад хэдхэн зүйл байна. Сайн захирал бол «алж» байна, хийж чадаж байна, харин тааруухан захирал бол «ёстой алж байна», жинхэнэ будилуулж байна. Багш нарын хувьд бодлогод эргэлзээгүй ч хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх ажил Гантөмөрөөр дуусах вий гэсэн айдас байна. Түүнчлэн дээрээс боловсруулсан ажил дунд шатанд ирэхдээ 70 хувь, багш нар дээр ирэхдээ 30 хувь болчихоод байгааг хэлж байсан. Энэ зайг яаж нөхөх вэ гэж эрдэмтдээс асуумаар байна. Дунд шатанд байдаг боловсролын газрын дарга нар гэгч хэдэн их мэдэгч хамаг хэрэг будлиантуулаад байна.