Нийгмийн даатгалын санд ачаалал үүсгэхгүй
Үлдсэн хоёр жил гаруйн хугацаанд нийгмийн даатгал нь тасрах зөрчил байдаг
С.Чинзориг, Д.Оюунхорол, Д.Тогтохсүрэн, Л.Энх-Амгалан, Д.Сарангэрэл, Ч.Хүрэлбаатар нарын УИХ-ын арван гишүүн Малчид, хувиараа аж ахуй эрхэлж буй иргэдийн нийгмийн даатгалын шимтгэлийг нэг удаа нөхөн төлөх тухай хуулийн төсөл санаачлан боловсруулж, санал авахаар Монгол Улсын Засгийн газарт хүргүүлсэн.
Мөн эхчүүдийн хүүхэд төрүүлж өсгөсөн хөдөлмөрийг бодитой үнэлжхүүхдээ гурван насхүртэл асарсан хугацааны нийгмийн даатгалын шимтгэлийг тасалдуулахгүй төлөх, шимтгэл төлсөн нийт хугацаан дээр төрүүлж өсгөсөн хүүхэд бүрийн тоогоор 1.5 жил нэмж тооцох хуулийг төслийг боловсруулсан. Энэ талаар УИХ-ын гишүүн С.Чинзоригтой ярилцлаа.
-Та УИХ-ын нэр бүхий гишүүдтэй хамтран хоёр ч хуулийн төслийг боловсруулаад санал авахаар Засгийн газарт хүргүүлсэн. Хуулийн төслийн гол агуулга нь юу вэ?
Хоёр хуулийн төсөл боловсруулсан. пэгдүгаэрг, олон хүүхэд төрүүлсэн эхчүүдийн нийгмийн баталгааг сайжруулах зорилгоор хуулийн төсөл боловсруулсан. Учир нь одоо хүчин төгөлдөр мөрдөж байгаа хуулиар эхчүүд хүүхдээ гурван нас хүртэл нь гэртээ харж болдог.
Гэвч эхчүүдийн нийгмийн даатгалын шимтгэл тэтгэмжтэй хугацаанд нь л төлөгддөг. Үлдсэн хоёр жил гаруйн хугацаанд нийгмийн даатгал нь тасрах зөрчил байдаг. Иймээс хуулийн төсөл санаачлагчдын зүгээс энэ зөрчлийг арилгахыг зорьсон. Нөгөө талаар олон хүүхэд төрүүлсэн ээжүүд цөөхөн жил ажиллаад тэтгэвэрт гардаг.
Үүнээс үүдэн тэтгэврийн хэмжээ нь маш бага тогтоогддог. Тиймээс олон хүүхэд төрүүлсэн эхчүүдийн төрүүлсэн хүүх-дийнх нь тоогоор нийгмийн даатгалын шимтгэл төлсөн жилийг нь 1.5 жилээр нэмж тооцох нь зүйтэй гэсэн хуулийн төсөл боловсруулж, Засгийн газарт хүргүүлсэн. Энэ хууль дэмжигдээд батлагдвал эхчүүд олон хүүхэд төрүүлсний ач буянг эдлэх, цаашлаад өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгохдоо улсад ажилласан жил нь нэмэгдэж өндөр тэтгэвэр авах, үүнийг дагаад нийгмийн баталгаа нь сайжрах юм.
» Малчдын тэтгэвэрт гарах насыг таван жилээр наашлуулах хуулийн төслийг боловсруулсан.
-Одоо мөрдөж байгаа хуульд хүүхэд төрүүлсэн эхчүүдийн тэтгэмжит хугацаа нь ямар байдаг юм бэ?
Хүүхэд төрүүлсэн эхчүүд хүүхдээ гурван нас хүртэл нь асрах чөлөө авахыг Хөдөлмөрийн хуулиар нээж өгсөн байдаг. Гэвч одоо мөрдөж байгаа хуулиар хүүхдээ хараад гэртээ байгаа эхчүүдэд хүүхдийг нь долоон сар хүртэл нь тэтгэмж олгоод зогсоодог. Энэ нь тухайн эхийн нийгмийн даатгалыг хүүхдийг нь долоон сар хүртэл нь төлөөд үлдсэн хоёр жил гаруйн хугацаанд төлөгдөхгүй тасардаг гэсэн үг юм.
Үндсэндээ хүүхэд төрүүлсэн эхийн ажилласан жил нь тасраад үлддэг. Тиймээс хүүхдээ гурван нас хүртэл нь харж байгаа ээжийн энэ хугацааны нийгмийн даатгалын шимтгэлийг тасалдуулахгүй байх эрх зүйн орчинг бүрдүүлэх ёстой гэж үзсэн. Хэрэв энэ хуулийн төсөл батлагдчихвал хүүхэд төрүүлсэн эхчүүдийн ажилласан жил болон нийгмийн даатгалын шимтгэл тасрахгүй байх боломж нээгдэнэ. Үүнийг дагаад нийгмийн баталгаа нь ч мөн сайжирна.
-Малчдын нийгмийн асуудлыг шийдэх заалтыг хуулийн төсөлд тусгасан байсан. МАН 2016 оны УИХ-ын ээлжит сонгуулиар ч малчдын нийгмийн асуудлыг шийдэх багц мөрийн хөтөлбөр дэвшүүлсэн шүү дээ?
Малчдын нийгмийн баталгаатай холбоотой асуудлыг яаралтай шийдвэрлэх шаардлага нийгмийн өмнө тулгарч байгаа. Яагаад гэвэл, малчид жилийн дөрвөн улиралд цаг наргүй ажилладаг. Тэдэнд амралтын цаг гэж байхгүй. Үүрийн гэгээ цайхаас үдшийн бүрий тасартал ажилладаг. Нөгөө талаас малчин хүний ажиллаж байгаа нөхцөл нь өдөржин гадаа, нар салхи, бороо шуурга гээд цаг агаарын хүнд хэцүүд тооцогддог.
Байгалийн хатуу ширүүн энэ нөхцөлийг улаан нүүрээрээ даван туулдаг учраас малчдын дундаж наслалт төв суурин газрынхнаас харьцангүй доогуур байдаг. Иймээс малчдын тэтгэврийн насыг таван жилээр наашлуулах зайлшгүй шаардлага байгаа юм. Тиймээс бид энэ хуулийн төсөлтэйгээ хамт малчдын тэтгэвэрт гарах насыг таван жилээр наашлуулах хуулийн төсөл боловсруулсан. Хэрэв хууль дэмжигдээд батлагдвал мөн л тэдний нийгмийн баталгаа нь эергээр шийдэгдэнэ гэж харж байгаа.
-Өнгөрсөн парламентад МАН-ын бүлгийн гишүүд малчдын тэтгэврийн насыг наашлуулах хуулийн төсөл өргөн барьсан. Гэвч хуулийн төсөл хэлэлцүүлгийн шатанд унаж, Ардчилсан намын нэр бүхий гишүүд малчдын тэтгэврийн насыг 1.2 жилээр тооцох төслийг боловсруулж, батлуулсан. Үүнээс юугаараа ялгаатай вэ?
Уг нь өнгөрсөн парламентад мам-ын оүлгиин гишүүд санаачлаад малчнаар ажилласан жилийг 1.5 жилээр нэмэгдүүлэн тооцдог байя гэсэн хуулийн төсөл санаачлан өргөн барьсан. Гэвч өмнөх дөрвөн жилд эрх барьсан эрхмүүд батлахдаа 1.2 жил болгосон. Бидний сая өргөн барьсан хуулийн төсөлд дээрх хуулийг өөрчилж, 1.5 жил болгоё гэсэн заалтыг оруул-чихсан байгаа. Хууль батлагдвал малчдыг бодит үнэлэмжтэй болгосон гэж харж болно.
-Бас малчид болон хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдэд нийгмийн даатгалын шимтгэлээ нөхөн төлөх боломжийг олгох хуу-лийн төсөл санаачилсан гэж байсан?
Тийм ээ. Малчид болон хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдийн нийгмийн даатгалын шимтгэлийг нэг удаа нөхөн төлөх тухай хуулийн төслийг боловс-руулсан. Өнөөдөр Монгол Улсад 1.1 сая ажил хийж байгаа хүн бий гэж үздэг. Эдгээр хүмүүсийн 300 мянга нь малчин, 240 орчим мянга нь хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчид. Өөрөөр хэлбэл, манай улсад ажил хийж буй нийт хүний 50 хувь нь малчид болон хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчид байна гэсэн үг. Гэтэл тэдний 10-20 хувь нь нийгмийн даатгалын шимтгэлээ төлөөд үлдсэн нь чадахгүй байна.
Эдгээр хүмүүсийн хувьд ирээ-дүйд өндөр настан боллоо гэхэд нийгмийн баталгаа нь алдагдах аюултай нөхцөл байдал үүсчихээд байгаа. Тиймээс бид өнөөдрийг хүртэл хувиараа хөдөлмөр эрхэлж байсан иргэн болон малчдад дэмжлэг үзүүлж, төлж чадаагүй байсан нийгмийн даатгалын шимтгэлийг нь нэг удаа нөхөн төлүүлэх хуулийн төслийг боловсруулсан. Ин-гэхдээ тухайн үеийнх нь хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээнээс нь тооцоод төлөөгүй байгаа нийгмийн даатгалын шимтгэлийг нэг удаа нөхөн төлүүлэх боломж бүрдүүлье гэсэн хуулийн төсөл санаачлаад өргөн барьсан.
Хэрэв тухайн иргэн төлж чадаагүй жилийнхээ нийгмийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлчихвөл цаашдаа өөрсдөө төлөөд явах боломж бүрдэх юм. Товчхондоо, энэ хуулийн төсөл батлагдвал хоёр талын ач холбогдолтой. Нэгдүгээрт, малчид болон хувиараа хөдөл-мөр эрхлэгчид шимтгэл төлдөг болсноороо өндөр настай болсон хойно нийгмийн даат-галын сангаас өндөр насны тэтгэвэр авах давуу тал үүснэ. лоердугаарт, малчид оолон хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчид нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөхгүй яваад байх юм бол нас өндөр болсон хойноо халамжийн тэтгэвэр авах болдог. Халамжийн тэтгэвэр гэдэг нь цэвэр улсын төсвөөс олгогддог.
Магадгүй хувиараа хөдөл-мөр эрхлэгчид буюу малчдыг нийгмийн даатгалд хамруулахгүй яваад байвал хэдэн жилийн дараа буюу өндөр настан болсон хойно халамжийн сангаас мөнгө авна. Энэ нь төсөвт ирэх ачааллыг эрс нэмнэ. Хэрэв энэ хүмүүс цаашид нийгмийн даатгалаа төлдөг болчихвол төсөв дээр ирэх ачаалал тэр хэрээрээ буурна. Энэ хууль батлагдсанаар нийгмийн даатгалын сан болон төсөв дээр ачаалал ирэхгүй. Тухайн хүмүүс нийгмийн даатгалын шимтгэлээ нөхөн төлчих учраас нийгмийн даатгалын сангийн хөрөнгө тэр хэмжээгээр нэмэгдэх боломжтой юм.
