Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам хуулиар, хүнсний бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл, хангамж, мөн дотоод худалдааны бодлого, зохицуулалтын асуудал хариуцдагийн хувьд хүнсний бүтээгдэхүүний хангамжийг тогтвортой хадгалах, нэмэгдүүлэх, хомсдол бий болгохоос урьдчилан сэргийлэх үнийн төвшинг тогтвортой байлгах нөхцөлийг бүрдүүлэхэд үйл ажиллагаагаа бүхэлд нь чиглүүлэн ажиллаж байна. Энэ хүрээнд ХХААХҮ-ийн сайд Ч.Улаан Майндтеч ХХК-ийн компанийн үйлдвэрлэдэг ургамлын тосны нөөц, үйлдвэрлэх  хүчин чадалтай танилцлаа.  

“Хүн амын хоол тэжээлийн физиологийн нормыг батлах тухай” Эрүүл мэндийн сайдын 2017 оны А/74 дугаар тушаалаар баталсан нормын дагуу хоногт хэрэглэх хүнсний тосны  хэмжээ 20 гр гэснийг үндэслэн тооцоход манай улсын нийт хүн амын жилийн хэрэгцээ 2020 онд 19.3 мян.тн байна.

2019 онд 22.0 мян.тн  ургамлын гаралтай тос (21.6 сая.ам.дол) тос зах зээлд нийлүүлэгдсэн байна.

Импортын нийт ургамлын тосны 40-50 хувийг наранцэцгийн тос, 20-30 хувийг дал модны тос, 20 гаруй хувийг шар буурцгийн тос, 3-5 хувийг рапсын тос эзэлдэг бөгөөд наранцэцгийн тосны 90 гаруй хувийг ОХУ, дал модны тосны 80 гаруй хувийг Малайз, шар буурцгийн тосны 50 гаруй хувийг ОХУ, рапсын тосны 90 гаруй хувийг ОХУ, ХБНГУ-аас  тус тус импортлодог байна. Өнөөдрийн байдлаар импортын ургамлын тосны зах зээлийн үнэ 3445 төг/л байна.  /ҮСХ-ны 2020 оны 03 дугаар сарын 13-ны мэдээгээр/ . Мөн 2020 оны 1-р сарын байдлаар 2.2 мян тонн ургамлын гаралтай тос импортлосон байна.

Монгол улсын ургамлын тосны үйлдвэрлэлийн хувьд тосны ургамал болох рапсын үрийг шахаж, цэвэршүүлдэг бөгөөд улсын хэмжээнд ургамлын тос шахах 100 тн/хоног буюу жилд 30.0 мян.тн түүхий тос үйлдвэрлэх хүчин чадалтай 1 (Майндтеч ХХК), хоногт 100 тн буюу жилд 30.0 мян.тн ургамлын тос цэвэршүүлэх 1 үйлдвэр (Монгол Алтан тос ХХК) үйл ажиллагаа явуулж байна.

Ургамлын тос шахах үйлдвэр бүхий Майндтэч ХХК нь 2012 онд Сэлэнгэ аймгийн Баянгол сумын малын тэжээлийн үйлдвэрийг худалдан авч, хоногт 100 тн тосны ургамлын үр шахаж боловсруулах хүчин чадал бүхий ХБНГУ-ын тоног төхөөрөмжөөр тоноглогдсон бүрэн автомат үйлдвэрийг байгуулж, 2014 оны 10 сараас үйл ажиллагаагаа эхлүүлсэн байна.

Одоогийн байдлаар ургамлын тос шахах үйлдвэр нь 60 ажилтантай, 4 ээлжээр 24 цагийн турш үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа бөгөөд түүхий эд болох рапсын үрийг ХБНГУ-аас Rapool брэндийн 4 сортын рапсын үрийг импортлон, дотоодын тариаланчдаар тариалалт хийлгэн худалдан авч хамтран ажилладаг байна. Ургамлын тос шахах үйлдвэрийнхээ суурилагдсан хүчин чадлыг нэмэгдүүлж, жилд 30.0 мян.тн ургамлын тос шахан хоногт 100 тн ургамлын цэвэршүүлсэн тос болон 200 тн малын уурагт тэжээл үйлдвэрлэх зорилгоор өөрийн хөрөнгө оруулалтаар 25.3 тэрбум төгрөгийн “Ургамлын тос цэвэршүүлэх үйлдвэр” төслийг хэрэгжүүлж эхлээд байгаа юм байна.

ХХААХҮ-ийн сайд Ч.Улаан, Одоогийн байдлаар ургамалын тосны 2,5 сарын нөөцтэй байна. Импортыг нэмэгдүүлэх арга хэмжээ авсан. Импортын  гааль болон нэмүү өртөгийн албан татварыг бүрэн чөлөөлсөн. Татварын хуулиуд хэлэлцэн батлагдах хүртэл орж ирсэн импортын татварыг 2 сараар хойшлуулан тооцно. Хууль батлагдсаны дараа чөлөөлөөд явна.

Өргөн хэрэглээний бараа, бүтээгдэхүүний дотоодын үйлдвэрлэлийг дэмжих чиглэлд яамны бодлого чиглэгдэж байгааг та бүхэн мэдэж байгаа. Цаашид нөхцөл байдалтайгаа уялдуулж хүнсний хангамжийг тогтвортой байлгах, аюулгүйн нөөцөө бүрдүүлэх тал дээр хамтран ажиллах учиртай, салбар яам үйлдвэрлэгчидтэйгээ хамтарч аль болох дотоод нөөц бололцоогоо дайчлах учиртай  гэлээ.