УИХ-ын чуулганы /2025.01.09/-ны өдрийн хуралдаанаар “Стратегийн ач холбогдол бүхий ашигт малтмалын ордын төрийн эзэмшлийн хувь, хэмжээг орлуулах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийн анхны хэлэлцүүлгийг хэлэлцлээ.

УИХ-ын гишүүн Ц.Идэрбат асуулт асуулаа.

Та бүхэнд өглөөний мэнд хүргэе. За шинэ он гараад удаагүй байна. Шинэ оны анхны УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаан хуралдаж байна. Монголын төр бодлогогүй, бүх юм болохоо больчихсон юм шиг, энэ төр засаг, Их хурал, Засгийн газар ард түмнээ ойлгохгүй,амьдралыг нь мэдрэхгүй байгаа юм шиг олон зүйл сүүлийн үед их яригдаад байгаа юм. Тийм учраас би он цагийн дараалалтай хэдэн зүйл хэлээд, асуулт асууя. Ингэж бас бодсон юм байгаа юм. Монголын улс төрийн бодлого аль нэг нам гарснаараа биш аль нэг нь даргын үзэмжээр биш. Харин эрдэмтдийн баталсан "Алсын хараа -2050" гэдэг энэ бодлогын бичиг баримт 2018 оноос эхэлж боловсруулагдаж эхлээд, өнөөдрийг хүртэл монгол төрийн бүх байгууллагуудад хэрэгжээд явж байгаа.

Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтөөр байгалийн баялагтаа монголчууд эзэн болно. Баялгаасаа хувь хүртэнэ гэсэн энэ агуулгыг баялгийн сантай байна гэдэг том өөрчлөлтийг одоо бас 2019 оны Үндсэн хуулиараа хийж чадсан. 2021 оны шинэ сэргэлтийн бодлого өнөөдрийн бидний ярьж буй эрчим хүч ,боомтын сэргэлтийг хийхгүйгээр Монгол Улс цаашаа хөгжихгүй юм байна гэдэг том бодлогыг гаргаж ирсэн. 2023 онд Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтөөр 76 биш 126 болж сонгуулийн системээ өөрчилсөн. 2024 онд маш том чухал хууль гарсан нь энэ. Үндэсний баялгийн сангийн хууль гарч, 2019 оны Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийг амилуулах бололцоог бүрдүүлсэн. Өнөөдөр Монголын ард түмэн байгалийн баялгаасаа хувь хүртэх бүрэн дүүрэн бололцоотой болж эхэлсэн.

Бүсчилсэн хөгжлийн асуудал яригдсан. 2024 онд хамтарсан ЗГ байгуулагдсан. Хамтарсан ЗГ эхний ээлжид Монгол Улсын эдийн засгийг тэлэх ард түмний амьдралыг өөд нь дээш нь татах 14 мега том төслийг хэрэгжүүлэх зорилт тавиад явж байгаа юм. Үүнийг дурдаад байгаагийн шалтгаан бол Монголын төр байгаа, Монголын төрийн бодлого залгамж халаагаар дэс дараагаар бодлогоо хэрэгжүүлээд явж байгаа юм. Эхний үр дүнгүүд нь гараад, бид нар байгалийн баялагтаа эзэн болох бололцоо бодит байдал бий болж эхэлсэн гэдгийг оны эхэнд хэлчихье ээ. Гэхдээ бүх зүйл амьдрал сайхан болчхоод байгаа юм бас биш. Гэхдээ холын зорилго байхгүй бол ойрын зовлон салахгүй ээ гэж нэг том үг байдаг.Тэгэхээр Монгол Улсын төрийн бодлогынхоо холын зорилгоо зөв тодорхойлоод улс төрийн намууд нь хамтраад, хичээгээд явж байгаа.

Хэлэлцэх буй асуудалтай холбогдуулан асуух зүйлүүд байгаа. 2007 оны УИХ-ын тогтоолоор стратегийн ордуудыг 1,2 дугаар хавсралтаар баталсан. Үүнээс 15 стратегийн ордыг 1-ээр, 1 дүгээр хавсралтаараа баталсан. Энэ баялгийн сан руу одоо 34%-аа авах, энэ хэлэлцээр ер нь ямархуу шатанд явж байгаа вэ? Монгол Улсын УИХ-ын 2007 оны 27 дугаар тогтоолоор тогтоолын 2 дугаар хавсралтаар, 39 ордыг стратегийн ордод, 2 дугаар хавсралтаараа оруулсан байдаг юм билээ.

Энэ 15, 39 ордбаялгийн сангийн хуулийн хэрэгжилтийг хангах, үйл явц ямар байдлаар явж байгаа вэ? Өнөөдөр 5 зургаахан ордын ашгаар Үндэсний баялгийн сандаа хуримтлал үүсгэж эхэлсэнтэй адил, 30, 40 ордуудаа эргэлтэд оруулбал энэ байтугай боломж Монголын ард түмэнд гарна гэж харж байгаа.

Түүний асуултад УИХ-ын гишүүн Н.Учрал хариуллаа

Ц.Идэрбат: Монголын ард түмэн байгалийн баялгаасаа хувь хүртэх бүрэн дүүрэн бололцоотой болж эхэлсэн