З.Төмөртөмөө:
Удирдах гэхээс илүү чиглүүлж, менежерийн түвшинд салбар дундын уялдаа холбоог хангана
"Vip зочин" буландаа Нийслэлийн Засаг даргын нийгмийн салбар, ногоон хөгжил болон агаар, орчны бохирдлын асуудал хариуцсан орлогч Зундуйн Төмөртөмөөг онцлон ярилцлаа.
-Шийдвэр гаргах түвшинд ажиллаж буй хүний нэг өдрийн талаар ярилцлагаа эхэлье. Залуучуудын төлөөлөл болж удирдлагын түвшинд ажиллаж байгаа шүү дээ. Сүүлийн үед ямар ажил дээр төвлөрч ажиллаж байна вэ?
2020-2022 онд Ковидоос шалтгаалан эрүүл мэнд, нийгмийн салбар ачаалал ихтэй ажилласан. Одоо Ковидын дараах эдийн засгийн сэргэлт, аж ахуйн нэгж, байгууллагуудын үйл ажиллагааны жигдрэлт, хуучин амьдралын хэв маягтаа орох гэж шамдаж буй. Үүний нэг адил төр, захиргааны байгууллагууд ч гэсэн ажлуудаа эрчимжүүлэх, хувийн хэвшлээ дэмжих, эдийн засгаа сэргээхэд өөрсдийн боломж, нөхцөлөө тодорхойлж, гаргаж буй шийдвэрүүдээ иргэд, аж ахуйн нэгжүүдэд ээлтэй байлгах чиглэлээр нэлээдгүй ажлыг хийж байна.
-Таны эзэмшсэн мэргэжлийн талаар болон эрхэлж ирсэн ажлын талаар тодруулъя. Сонирхолтой санагдаж байна.
Би арван жилээ дүүргээд СУИС-д соёл урлагийн удирдлагын чиглэлээр элсэн суралцаж төгссөн. Дараа нь эдийн засгийн чиглэлээр магистраа хамгаалсан. Сургуулиа төгссөний дараа телевиз, сайт болон намын хэвлэлийн мэдээллийн хэлтэст ажиллаж байгаад 2010 онд улс төрийн намын гишүүн болж өөрийн хүсэл, зорилгоор залуучуудтай нэгдсэн юм. Ингээд намын дэргэдэх залуучуудын байгууллагад олон жил ажиллаж байгаад төлөөлөгч болсон. Төлөөлөгч бол туйлын хариуцлагатай байж иргэдийнхээ асуудлыг шийдэх учиртай. Төлөөлөгчдөөс Засаг даргын орлогч томилогддог учраас энэ шалгуурыг хангаж орлогч болсон гэж ойлгож болно.
Харин 2016-2020 оны хооронд Улсын Их Хурал, Засгийн газарт ажиллаж, 2020 онд Чингэлтэй дүүргээс нийслэлийн Иргэдийн Хуралд сонгогдсон. Төрийн хэмнэлтийн тухай хуулиар Нийслэлийн Засаг дарга хоёр хүртэл, аймаг, дүүрэг, сумын Засаг дарга нэгээс илүү орлогч даргатай байхыг хориглосон. Хуучин зургаан орлогч даргатай байсан бол хоёр болж буурсан учраас нийгмийн олон салбарыг удирдан ажиллах шаардлага үүссэн. Сонгогдсон эхний жилдээ агаар, орчны бохирдол хариуцсан орлогч даргаар ажилласан бол 2022 оноос эхлэн нийгмийн салбар болон бусад салбаруудыг хариуцан ажиллаж байна.
Олон салбарыг удирдана гэхээс илүү чиглүүлж, менежерийн түвшинд салбар дундын уялдаа холбоог хангах чиглэлээр ажиллахыг хичээж буй. Салбарууд уялдаа, холбоотой хамтарч ажиллах, нэгнийгээ дэмжих боломж, нөхцөлийг бүрдүүлж, гаргаж буй шийдвэрүүд иргэдэд ээлтэй байх нь чухал юм. Бид нарын ажил менежерийн ажил гэсэн үг. Хотын даргын тодорхой бодлого, чиглэлийг хариуцсан менежер гэж ойлгож болно.
-Хот хэмээх том айлд ажиллаж буй учраас энэ хэрээр хариуцлага их шаарддаг. Нийслэлээс хийж, хэрэгжүүлж байгаа ажилд иргэдийн зүгээс нэлээн бухимдалтай, шүүмжлэлтэй ханддаг. Энэ тал дээр ямар байр суурьтай байна вэ?
Хотын ажил бол нүсэр. Улаанбаатар хот нийт газар нутгийн 0.3%-ийг эзэлдэг. Энэ бага газар хүн амын тал нь амьдарч байгаа учир хотын төвлөрөл бүх асуудлын үндэс болж байна. Иймдээ хотынх бус улсын асуудал болчихоод байгаа юм. Улсын асуудал учраас Ерөнхий сайд, Засгийн газраас сүүлийн 2,3 жил хот руу их анхаарч байна. Үүнийг том дэмжлэг гэж харж байгаа. Иргэн бүрийн асуудал учраас хүн бүрийн хүсэлд нийцэх хүртлээ олон жил болно. Зөвхөн манай хот гэлтгүй дэлхийн томоохон бүх хотуудад тулгарч буй бэрхшээлүүд бий. Энэ бэрхшээлүүдийг шийдэхийн төлөө л явах ёстой.
-Улаанбаатар хотод тулгамдаж буй зөндөө л асуудал байна. Нэн тэргүүнд шийдэх ёстой ямар асуудлууд байна вэ?
Миний хариуцдаг салбар өвөрмөц онцлогтой. Өнөөдөр асуудлаа яриад маргааш шийддэг салбар бол нийгмийн салбар биш. Нэн түрүүнд эрүүл мэндийн чанар, боловсролын хүртээмжийг сайжруулах асуудал тулгамдаж байна. Өнгөрсөн жил цэцэрлэгийн хүүхдүүдийг сугалаагүй болгох үүргийг Ерөнхий сайд өгсний дагуу улсын төсвөөс 100 тэрбум, нийслэлийн төсвөөс 100 тэрбум төгрөгийг нэмж санхүүжүүлэн уг асуудлыг шийдсэн.
Одоо Ерөнхий боловсролын сургуулийн анги дүүргэлт, гурван ээлжээр хичээллэдэг асуудлыг шийдэх шаардлагатай байна. 35-аас дээш хүүхэдтэй хичээллэвэл сургалтын чанар муудна гэж үздэг. Үүнээс үүдэн суралцах орчин, боловсролын чанарын асуудал үүсдэг. Тиймээс сургуулиудын хөтөлбөр, чанар, орчны стандартад анхаарах нь зүйтэй. Жишээлбэл төрийн өмчийн болон төрийн бус өмчийн тоо тэнцэж эхлээд байна. Хүүхдүүд нэг гараанаас суралцах нь хамгийн чухал. Хувийн сургуулийн хүүхдүүд болон гэр хорооллын сургуулийн хүүхдүүд сургуулиа төгсөхөд адилхан мэдлэг эзэмшсэн байх ёстой. Үүнийг дандаа ярьдаг боловч бодит амьдрал дээр өөр байгаа.
Мөн нийгмийн салбарт ажиллаж буй хүмүүсийн цалин мөнгөний асуудал, орон байр, ажлын хүртээмжнээс шалтгаалан хөдөлмөр эрхлэх ид насны залуус гадагшаа явах нь ихэссэн. Ингэснээр эрүүл мэнд, боловсролын салбар ажиллах хүчний хомсдолд өртөх нөхцөл үүсээд байна. Ажиллах хүчний нийгмийн асуудалд анхаарч цагийн ажлын үнийн тариф, цалин хөлсөө томоор нь харж залуучуудыгаа эх орондоо ажил, хөдөлмөр хийх боломжоор хангаж өгөх хэрэгтэй байгаа юм.
Түүнчлэн эрүүл мэндийн салбарын эмч ажилтнуудын хүний нөөцийн асуудал анхаарал татаж байна. Эмч нарын мэргэжлийг дээшлүүлэхэд онцгой анхаарах хэрэгтэй. Үнэ бүхий олон тоног, төхөөрөмж худалдаж авдаг. Гэхдээ үүн дээр ажиллаж чаддаг байх нь чухал. Дэлхий ертөнц цаг минутаар хувьсан өөрчлөгдөж байх үед эрүүл мэнд, боловсролын салбар дагаж хөгжиж байх учиртай. 20 жилийн өмнө багш, эмчийн мэргэжил эзэмшсэн хүн тэр арга барилаараа ажиллах боломжгүй болсон.
-Иргэн төвтэй хот гэдэг. Энэ уриа хэр биелэгдэж байна. Нийслэлээс шат дараатай ажлуудыг өрнүүлж байгаа. Тухайлбал залуучуудыг дэмжих чиглэлд ямар ажил хийж байна вэ?
Миний бие улс орны ирээдүй болсон залуучуудыгаа дэмжиж, тэдний хөгжих боломжуудыг бий болгох, санал бодлыг нь сонсохоор “4D Youth-For Developed Youth” цуврал уулзалтыг санаачлан эхлүүлсэн. Орлоготой оюутан байх, сурч буй хугацаандаа мэргэжлээрээ дадлагажих боломжийг энэ уулзалтаараа бүрдүүлэхийг зорьж байгаа юм.
Эхнээсээ үр дүн гарч байна. Тухайлбал НЗДТГ, Нийслэлийн соёл, урлагийн газраас зохион байгуулах урлагийн арга хэмжээ, үйл ажиллагаанд СУИС-ийн оюутнуудыг орлоготой ажиллуулах боломжийг бүрдүүллээ. Мөн оюутнуудын өөрийгөө хөгжүүлэх, мэргэжлийн дадлага хийх нөхцөлийг бий болгож заал, танхимын асуудлыг шийдэв. Ингэснээр тэд дүүргүүдийн соёлын ордон, Хүүхдийн ордон, Урлан бүтээх төв, Улаанбаатар театр, СТӨ зэрэг газрыг зориулалтын дагуу ашиглана.
Харин Анагаахын их сургуулиас эхний ээлжид 200 оюутан цалинтай сайн дурын ажил хийхээр болж манай бүтцийн байгууллагуудтай хамтран хүчирхийлэлд өртөж буй, өртөх магадлалтай айл өрхөд гэрээр нь очиж үзлэг, оношилгоо үзүүлж байна. Ингээд өрхийн эрүүл мэндийн төв болон нийгмийн эрүүл мэндийн төвтэй уялдаа холбоотой ажиллаж эхэлсэн. Эл уулзалтыг оюутнууд сэтгэл хангалуун хүлээж авч өөрсдөд нь тулгардаг бэрхшээлээ нээлттэй хэлсэн. Оюутан байх цагтаа мэргэжлээрээ дадлага хийж байвал сайн боловсон хүчин бэлтгэгдэх юм. Үр дүн, санал хүсэлтээ энэхүү цуврал уулзалтынхаа хаалтын үйл ажиллагаан дээр хэлэлцэнэ.
Түүнчлэн Монгол улсын Ерөнхий сайд, Хотын дарга МУИС-дээр ажилласан. Ингээд оюутнуудын автобусанд үнэгүй зорчих эрх 22 байсныг 44 удаа болгох шийдвэр гаргасан. Эрүүл мэндийн даатгалаа төлөөгүй ч эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээ авах боломжоор хангасан зэрэг оюутан, залуучууд руу чиглэсэн ажлуудыг хийж байна. Залуучуудын бүлэг нийгэмд хаягдах талтай байдаг учраас ид хийж бүтээх, амьдралд хөл олох насан дээр нь төр анхаарах ёстой.
-Монгол Улсын Засгийн газраас “Шинэ сэргэлтийн бодлого”-ыг хэрэгжүүлж байгаа. Энэ хүрээнд 2023 оныг аялал жуулчлалыг дэмжих жил болгон зарласан. Эхнээсээ ажил өрнөж байх шиг байна. Төлөвлөсөн зорилгодоо хүрч чадах уу?
Шинэ сэргэлтийн бодлогын хүрээнд аялал жуулчлалын салбарыг хөгжүүлэх үүднээс 2023 оныг Монголд зочлох жил болгон зарласан. Манай улсад өдөрт 1500 орчим жуулчин ирж байна. Бид нэг жилд 1 сая жуулчин хүлээж авах төлөвлөгөөтэй буй. “Welcome to Mongolia” уриан дор жилийн 12 сард буюу нэг сард нэг удаа улсын хэмжээний том эвент, арга хэмжээг зохион байгуулахаар төлөвлөсөн. Тухайлбал “Зүүн Азийн залуучуудын II наадам” ирэх наймдугаар сарын 16-23-ны өдрүүдэд Улаанбаатар хотноо спортын 11 төрлөөр болно. Наадмын зохион байгуулах хорооны даргаар Хотын дарга Д.Сумъяабазар ажиллаж буй бол миний бие дэд даргаар ажиллаж байна.
“Зүүн Азийн залуучуудын II наадам”-д дунджаар 2400 орчим тамирчин, дасгалжуулагч, Зүүн Азийн үндэсний олимпын есөн хороо, 350 гаруй шүүгч, техникийн ажилтан, хэвлэл мэдээллийн 200 гаруй төлөөлөл, 2000 орчим сайн дурын ажилтан, үйлчилгээ дэмжих 1500 орчим ажилтан, албан хаагчид оролцоно гэсэн судалгаа гарсан.
Энэхүү цар хүрээ өргөн, спортын наадмыг амжилттай зохион байгуулснаар манай улс олон улсын наадам зохион байгуулах туршлагатай болж, жуулчдын тоогоо нэмэгдүүлж чадна. Тиймээс Улаанбаатар хотын зүгээс хувийн хэвшлүүдээ дэмжиж, дэд бүтцээ сайжруулахаар голлон анхаарч байна. Жуулчдад ямар таксигаар үйлчлэх, ямар дэлгүүр, үзвэр үйлчилгээ, түүх дурсгалын газар үзүүлэхээ сайн тооцох хэрэгтэй.
Үүнийг төр хувийн хэвшлээ дэмжиж байж хийх юм. Хотын дарга захирамж гаргаж 73 зөвшөөрлийг цуцалсан. Үйлчилгээний байгууллагуудыг үүрийн 05:00 цаг хүртэл ажиллуулж буй. Цусны эргэлт байнга гүйж байх ёстойгийн адилаар төр хувийн хэвшлээ дэмжиж, тэд үйл ажиллагаагаа явуулснаар эдийн засаг сэргэж, үйлчилгээний байгууллагуудын ашиг, орлого нэмэгдэнэ. Бид коммунист улс биш. Ардчилсан улс гэсэн атлаа бүх юм нь хаалттай байж болохгүй. Тиймээс уг шийдвэрийг гаргасан. Ингэснээр үр дүнгээ өгч буй. Хааж хорих тусам асуудал хүндэрдэг. Жишээлбэл үйлчилгээний газар club, баар, лоунж зэрэг газруудын цагийн хязгаарыг сул чөлөөтэй болгосноор гэмт хэргийн гаралт өссөн зүйл зарим тохиолдолд бага ажиглагдаж байгаа. Хот учраас шөнийн амьдрал байх л ёстой.
Сүхбаатарын талбай хаалттай, ирсэн хүмүүс зургаа даруулдаг соц үеийн орчинтой байсан бол өнгөрсөн жилээс энэ байдлыг халсан. Иргэд хоолны үйлчилгээ явуулж бусад олныг хамарсан томоохон арга хэмжээг зохион байгуулдаг болсон. Төрийн бус болон хувийн аж ахуй нэгжүүдийг Сүхбаатарын талбайд чөлөөтэй үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрлийг олгож буй. Үүнээс гадна “Даншиг” наадмыг олон улсын түвшинд зохион байгуулж хамтарч ажилладаг ах, эгч, дүү хотуудын удирдлагуудыг урьж оролцуулах төлөвлөгөөтэй байна.
Аялал жуулчлал бол чухал салбар. Тиймээс миний бие энэ өдрүүдэд дэлхийн аялал жуулчлалын хотуудын холбооны “ЧАНША АНХИЛУУН УУЛС АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛЫН ДЭЭД ХЭМЖЭЭНИЙ ЧУУЛГА УУЛЗАЛТ 2023”-т оролцож байна. Энэ үеэр Улаанбаатар хот World tourism cities federation /WTCF/ буюу Дэлхийн хотуудын аялал жуулчлалын холбоонд элсэн, батламжаа хүлээн авч уг холбооны гишүүн 156 орныг төлөөлөн үг хэллээ.
Улаанбаатар хот Дэлхийн хотуудын аялал жуулчлалын холбооны гишүүнээр элссэнээр улсынхаа аялал жуулчлалын салбарын хөгжлийг эрчимжүүлж, гадаад, дотоодод өөрийн хотыг сурталчлах, жуулчин хүлээн авах хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх, судалгаанд суурилан хөтөлбөр боловсруулж, дэд бүтцийг сайжруулан, аялал жуулчлалыг эдийн засгийн тэргүүлэх салбарын нэг болгоход томоохон хөшүүрэг болох боломж бүрдээд байна.
ОЛОН САЛБАРЫГ УДИРДАНА ГЭХЭЭС ИЛҮҮ ЧИГЛҮҮЛЖ, МЕНЕЖЕРИЙН ТҮВШИНД САЛБАР ДУНДЫН УЯЛДАА ХОЛБООГ ХАНГАХ ЧИГЛЭЛЭЭР АЖИЛЛАХЫГ ХИЧЭЭЖ БУЙ.
-Бидний ярилцах цаг энэ хүрээд өндөрлөж байна. Залуу хүний хувьд ажил, үүргээ гүйцэтгэхдээ ямар зарчим баримталдаг вэ?
Олон нийт дарга гэдэг өнцгөөс хараад байдаг. Дээр дурдсанчлан салбар хариуцаж байгаа менежер хүмүүс гэж харах нь зөв. Хотын даргын бодлого, шийдвэрийг биелүүлэхэд, тухайн салбарыг амжилттай байлгах, уялдаа холбоог хангах салбарын менежерүүд гэж ойлгох учиртай. Иргэдийнхээ төлөө сонгогдсон төлөөлөгч учраас нэн хариуцлагатай ажиллах шаардлага байдаг. Энэ цаг үе амаргүй, хуучны цаг үеэс өөр. Хуучин цагт алдаа гаргасан ч суралцаад явдаг байсан бол одоо алдаа гаргахгүйн тулд сайн төлөвлөж, хариуцлагатай, чанартай гүйцэтгэл хийх үүрэгтэй болсон.
Ямарваа нэг алдаа гаргахад олон нийтийн шүүмжлэлд өртөж, ажил албан тушаалаасаа огцордог. Нийгэм бид нарыг хянаж буй. Тиймээс залуу хүний хувьд ажил үүргээ сахилга, хариуцлагатайгаар хийж өөрийн итгэл, үнэмшлээрээ зарчмын хувьд олон нийтийн эрх ашгийн төлөө явахыг эрмэлздэг. Олон нийтийн эрх ашгийн төлөө гаргасан шийдвэрүүд зарим үед цөөн бүлэг хүмүүст таалагдахгүй байж болно. Энэ бол асуудал биш. Эдгээр хүмүүсээс айж, олон нийтийг хохироож болохгүй.
