Шинэ сэргэлтийн бодлогын нэгдүгээрт эрэмбэлэгдсэн Боомтын сэргэлт, үүн дотроо төмөр замын хилийн холболтын ажил эрчимжиж байна. Манай улс БНХАУ-тай 1949 оноос хойш 70 гаруй жил Эрээн-Замын Үүд боомтын төмөр замын  нэг гарцаар хил холбогдож ирсэн. 2008, 2009 онд Тавантолгой-Гашуунсухайт чиглэлийн төмөр замын ул шорооны ажил эхэлсэн ч 10 гаруй жил улс төржиж зогссон. Үүний дараа Монгол Улсын Их хурлаас 2010 онд Төрөөс төмөр замын тээврийн талаар баримтлах бодлогын баримт бичиг болох 32 дугаар тогтоол батлагдаж анх удаагаа манай улс Төмөр замын нэгдсэн бодлоготой болсон. Харин Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн засгийн газрын үед БООМТЫН СЭРГЭЛТ хэрэгжиж, ШИНЭЭР ДӨРВӨН ХИЛИЙН ГАРЦТАЙ болох зорилт тавин ажиллаж байна. 

Тухайлбал; Шивээхүрэн-Сэхэ боомтын бүтээн байгуулалт өнгөрсөн оны 05 дугаар сарын 27-нд нээлтээ хийж газар шорооны ажлууд эхэлсэн бөгөөд анх удаа Монгол улс хил дамнасан нарийн царигийн Төмөр зам барьж, удахгүй ашиглалтад авахаар ажиллаж байна. Цаашлаад Бичигт-Зүүнхатавч, Ханги-Мандал, Гашуунсухайт-Ганцмод зэрэг боомтуудыг төмөр замаар холбох ажлууд шил шилээ даран баригдаж ашиглалтад орсноор тус боомтууд хэрвээ бүрэн хүчин чадлаараа ажиллавал жилд дор хаяж 100 сая тонн түүнээс ч илүү тонны ачаа тээвэрлэхээр байна. Энэ хэрээр манай улсын эдийн засаг тэлж, хөгжил хурдсах, ачаа эргэлт нэмэгдэх, валютын урсгал нэмэгдэх зэргээр ирээдүй бас гэгээтэй харагдаж байна. Стратегийн хувьд чухал ач холбогдолтой боомтуудад төмөр зам татах нүсэр хэрнээ буянтай ажилд монгол залуучууд манлайлан ажиллаж байгаа.  

ЗҮҮН БОСОО чиглэлийн “Чойбалсан-Хөөт-Бичигт” хүртэлх 426 км, БАРУУН БОСОО чиглэлийн “Арцсуурь-Нарийнсухайт-Шивээхүрэн” хүртэлх 1255 км тус бүр төмөр зам барихаар оролцогч аж ахуйн нэгжүүд 2022-2023 онд тодорсон ч хөрөнгө оруулалт татах, концессын гэрээ байгуулах ажлууд явагдаагүй тул 2023 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрөөс хэрэгжиж эхлээд буй “Төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн тухай” хуулийн  хүрээнд дээрх төслүүдийг дахин сонгон шалгаруулах, мөн ХӨНДЛӨН чиглэлийн “Сайншанд-Баруун Урт-Хөөт” хүртэлх 393 км, “Улаанбаатар-Хархорин” хүртэлх 374 км төмөр замын төслүүдийг шинээр сонгон шалгаруулах ажлууд явагдах болно. 

Товчхондоо, Европ-Азийг холбосон зүүн босоо чиглэлийн ОХУ-Монгол Улс-БНХАУ 3 улсаар дамжуулан Зүүн хойд Ази руу гарах гарц нээгдэж, худалдааг хөнгөвчлөх, тарифыг буулгах нөлөөтэй юм. Түүнчлэн 2019 оны Монгол Улсын Засгийн газрын 135 дугаар тогтоолоор Тавантолгой-Зүүнбаян чиглэлийн 416 км төмөр замын ажил цар тахлын хүнд цагт эхэлсэн. Дотоодын 140 гаруй аж ахуй нэгж, монгол инженерүүдийн оюун ухаан, мэдлэг чадварын хүчинд хоёр жилийн хугацаанд дээрх ажил амжилттай дууссан. Үргэлжлүүлэн Зүүнбаян-Ханги, Тавантолгой-Гашуунсухайт чиглэлийн төмөр зам ашиглалтад орж манай улс 2019 оноос хойш Монгол инженер, Монгол аж ахуй нэгжүүдийн нөр их хөдөлмөр, зүтгэлийн хүчээр 910 км төмөр замыг барьж чадлаа. Энэ бүтээн байгуулалтыг дагаж дотоодын аж ахуй нэгжүүдийн чадвар нэмэгдэж, бүс нутгийн иргэд түр ажлын байраар хангагдаж, ажилтай орлоготой болж, төмөр замын чиглэлээр сурах залуучууд нэмэгдэж, Их дээд сургууль, коллеж, МСҮТөвүүд боловсон хүчнүүдээ бэлтгээд явж байна.

Өнгөрсөн 70 гаруй жил Сүхбаатар өртөөнөөс-Замын Үүд өртөө хүртэлх 1000 гаруй км төмөр зам 4-5 аймгийн нутаг дэвсгэрийн 30 орчим сумыг дайран өнгөрч, тухайн орон нутгийн иргэд төмөр замыг мэдэж, үр ашгийн хүртэж, нийгмийн үйлчилгээг авсаар ирсэн. Иймд Төрөөс төмөр замын тээврийн талаар баримтлах 2010 оны 32 дугаар тогтоолд шинээр нэмэлт өөрчлөлт оруулж манай улс 3 босоо, 3 хэвтээ тэнхлэгийн төмөр замтай байхаар судалгааны ажил явагдаад дуусаж байна.

Ингэснээр 10 мянга гаруй км төмөр замын сүлжээтэй болж, говь, хангай, зүүн, баруун аймгуудад төмөр замын хүртээмж нэмэгдэж, дотоодын уул уурхайн бүтээгдэхүүнээ урд хөрш рүү 5, хойд хөрш рүү 3-4 гарцаар гаргах боломж үүснэ. 

Түүнчлэн бид 2030 он гэхэд төмөр замын гарцыг нэмэгдүүлж, дотоодын төмөр замаа ашиглалтад оруулж, авто тээвэртэйгээ хослуулж ажиллаж чадвал жилдээ 300 сая тонн ачаа экспортлох боломжтой гэсэн том зорилт тавин ажиллаж байна. Ялангуяа дэлхий нийтэд 2035-2050 онд түүхий нүүрсний  хэрэглээг зогсоох хандлагатай байна. Иймд түүхий нүүрс зонхилсон уул уурхайн бүтээгдэхүүнтэй манай улс ойрын хугацаанд төмөр замаа барьж эргэлтэд оруулж чадахгүй бол ахин алдагдалд орно.

Энэ цагийн ачаа үүрэхээр ирсэн залуучууд өмнөх цаг үеийн алдааг давтаж, улстөржиж хөгжлийн төслүүдийг зогсоож болохгүй. Орон нутаг, цаашлаад улс орноо хөгжүүлэх, өрх гэрээ төвшитгөх, монгол айл өрх бүр чинээлэг амьдралтай, ажил орлоготой болоход хурдтай, мэдлэгтэй, чадвартай шинэ үеийг ашиглаж байж “Бид хамтдаа хөгжих ёстой”.

Сэтгүүлч

Сэтгүүлч Ц.Соёлмаа soyolmaa@vip76.mn