Дунд хугацааны төсвийн хүрээний мэдэгдэл нь эдийн засгийн өнөөгийн нөхцөл байдалд суурилсны үндсэн дээр ирэх 3 жилд төсвийн талаар баримтлах бодлогоо тодорхойлдог баримт бичиг юм.

Ингэж 3 жилд төсвийн талаар баримтлах бодлого нь жил бүрийн төсвийн төслийг боловсруулахад үндсэн суурь шалгуур болдог байна. Тэгвэл Монгол Улсын 2017 оны төсвийн хүрээний мэдэгдэл, 2018-2019 оны төсвийн төсөөллийн тухай хуулийн төслийг Засгийн газраас УИХ-д өргөн мэдүүлээд байна.

Уг хуулийн төслийн эхэнд дэлхийн эдийн засгийн төлөв хийгээд дараа оны төсөөлөл, голлох бүс нутаг, улсуудын эдийн засгийн өсөлтийг ОУВС-гаас таамагласныг дурджээ. Энэхүү таамаглалд, манай урд хөршийн эдийн засгийн өсөлт сүүлийн 2 жил дараалан саарч байгаа нь энэ оны эцэс, дараа жил ч хадгалагдаж, дунджаар 0.2-0.6 хувиар буурсан дүр зурагтай байна.

Хүснэгт1: Голлох бүс нутаг, улсуудын эдийн засгийн өсөлтийн таамаглал

Эх сурвалж: ОУВС, Дэлхийн эдийн засгийн хэтийн төлөв, 2016.07

Тэгвэл манай улсын хувьд 2011 онд хамгийн дээд өсөлт буюу 17,3 хувьд хүрсэн ч цаашид 0.7-5.5 хувиар саарсаар 2015 оны эцэст эдийн засгийн өсөлт 2,4 хувьтай болж, 2011 онтой харьцуулахад 7.2 дахин буураад байна. Гэхдээ өмнөх буюу 2010 онд 6,4 хувьтай байсан эдийн засгийн өсөлтийг дараа онтой харьцуулахад 2,6 дахин өссөн буюу даруй 9.9 хувиар өссөн нь Оюу толгойн хөрөнгө оруулалт, тухайн онд л тохиох эдийн засгийн тэсрэлт байсан гэж хэлж болохоор. 2011 оны огцом өсөлтийг үл харгалзан, 2010 оныг 2015 онтой харьцуулахад эдийн засгийн өсөлт 2,6 дахин саарчээ. (Хүснэгт1)

2016 онд хүлээж буй гүйцэтгэлээр эдийн засгийн өсөлт 2010 онтой харьцуулахад 4,9 дахин буурахаар байгаа бол өнгөрсөн буюу 2015 оноос 1.8 дахин буурах төлөв ажиглагдаж байна.

График1: Эдийн засгийн өсөлт 2016-2016 он

Эх сурвалж: ҮСХ, Сангийн яам

Графикаас харахад 2011, 2012 онуудад төлбөрийн тэнцэл ашигтай гарч байсан ч 2013 оноос өнөөдрийг хүртэл дахин ашигтай гарсангүй, алдагдал хүлээж байна. 2016 оны эцэст хөрөнгө ба санхүүгийн дансны ашиг нэмэгдэх хандлагатай ч түүний урвуу урсгал дансны алдагдал нэмэгдэхээр байгаа нь нийт тэнцэл хасахтай гарахад нөлөөлнө. (График1)

2016 оны эхний 8 сарын байдлаар гадаад худалдааны тэнцэл 819,9 сая ам.долларын ашигтай гарсан бөгөөд оны эцсийг 670 орчим сая ам.долларын ашигтайгаар хаахаар байна.

График2: Төлбөрийн тэнцлийн хүлээгдэж буй гүйцэтгэл

Эх сурвалж: Монголбанк, Сангийн яам

Графикаас харахад 2011, 2012 онуудад төлбөрийн тэнцэл ашигтай гарч байсан ч 2013 оноос өнөөдрийг хүртэл дахин ашигтай гарсангүй, алдагдал хүлээж байна. 2016 оны эцэст хөрөнгө ба санхүүгийн дансны ашиг нэмэгдэх хандлагатай ч түүний урвуу урсгал дансны алдагдал нэмэгдэхээр байгаа нь нийт тэнцэл хасахтай гарахад нөлөөлнө. (График2)

Эдгээр макро эдийн засгийн голлох үзүүлэлтэд тулгуурлан, 2017 оноос эхлэн эдийн засгийн өсөлтөд эерэг дүр зураг ажиглагдана гэж таамаглажээ. Тодруулбал, өнгөрсөн 3 жил 1.1-5.5 хувиар эдийн засгийн өсөлт саарч байсан бол ирэх жил эдийн засаг 3 хувийн өсөлттэй байна гэж хуулийн төсөлд тусгасан байна. (График3)

2017-2019 онд тогтмол 2 хувийн өсөлттэй буюу 2019 онд Монгол Улсын эдийн засгийн өсөлт 7,9 хувьд хүрч, 2014 оны өсөлттэй ойролцоо түвшинд хүрнэ гэж хуулийн төсөлд тусгасан байна.

График3: Эдийн засгийн өсөлт болон ДНБ-ий хэмжээ

Эх сурвалж: Сангийн яам

Энэхүү эерэг төсөөллийг гаргахдаа Оюу-Толгойн далд уурхайн төсөл, Тавантолгойн төсөл /Тавантолгойн төмөр зам орсон/, Гацууртын алтны ордны төсөл, Тавантолгойн 450мВт-ын цахилгаан станц, ДЦС 3-ыг 250 мВт-аар өргөтгөх төсөл хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлэх, эрчимжүүлнэ гэж үзжээ.

Хэрэв энэхүү төсөөлөл бодитой хэрэгжвэл 2019 онд Монгол Улсын ДНБ-ний 31,8 их наяд төгрөгт хүрч, энэ оны эцсээс 7,6 их наяд буюу жил тутам 2,5 их наяд төгрөгөөр нэмэгдэх нь.

Хүснэгт2: Эдийн засгийн өсөлт, салбараар

Эх сурвалж: Сангийн яам

Ер нь ирэх жил, түүний дараа жилээс эдийн засгийн нөхцөл сайжирна гэж хуулийн төсөл боловсруулагчид үзэж байна. Нэн ялангуяа эдийн засгийн тулгуур болох уул уурхайн салбарт энэ оны эцсээс ирэх 3 жилд бодит өсөлтийн хувь дээшилсээр байна гэж Засгийн газар төсөөлжээ.

2019 онд уул уурхайн салбарын өсөлт өмнөх оноосоо огцом өсөж, өсөлтийн хувь 11,1-д хүрэхээр байна.

Уул уурхайн салбартай зэрэгцээд үйлдвэрлэлийн салбарт ч тодорхой ахиц гарна гэж таамаглажээ. Хүснэгтээс харахад, эсрэгээрээ ХАА-н салбарын бодит өсөлт жил тутам бага зэрэг саарсаар 2013 онд 19.3 хувьтай байсан бол 2019 онд даруй 2.4 дахин буурч 7.8 хувь хүрэх бололтой. Харин үйлчилгээний салбар ирэх 3 жилд харьцангуй тогтвортой байх нь. (Хүснэгт2)

2017 онд гадаад худалдааны нийт эргэлт 7.2 тэрбум ам.долларт, гадаад худалдааны нийт тэнцэл 374.5 сая ам.долларын ашигтай гарахаар байна. Гадаад худалдааны нийт эргэлт 2018 онд 7.8 хувиар өсөж 7.8 тэрбум ам.долларт, 2019 онд 7.5 хувиар өсөж 8.4 тэрбум ам.долларт тус тус хүрнэ гэж төсөөлжээ.

Ирэх онуудад Оюутолгойн баяжмалын хэмжээ болон баяжмал дахь алт, зэсийн агууламж буурах боловч дэлхийн зах зээл дэх уул уурхайн бүтээгдэхүүний үнэ аажмаар өсөх төлөвтэй байна гэж хуулийн төсөлд дурдсан байна. Тиймээс манай улсын нүүрс, боловсруулаагүй алтны экспортын хэмжээ өснө гэж таамагласан юм. Уул уурхайн томоохон үйлдвэрийн бүтээн байгуулалт ирэх 3 жилд хийх учир импортын хэмжээ ч өсөхөөр байна.

Хуулийн төсөлд 2017 онд экспорт 4,2 тэрбум ам.долларт хүрэх бол импорт 3.9 тэрбум ам.доллар байхаар тооцоолжээ. Төгрөгийн ам.долларт харьцах ханш огцом сулрахааргүй байна.

Дунд хугацааны төсвийн хүрээний мэдэгдлийн үндсэн үзүүлэлтүүд

Эх сурвалж: Сангийн яам

Дунд хугацаанд баримтлах төсвийн бодлогын зорилт:

-Төсвийн тогтвортой байдлыг хангасан байх

-Нэгдсэн төсвийн орлогыг тэнцвэржүүлсэн журмаар тооцсон байх

-Нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн тэнцлийн алдагдал 2017 онд тухайн жилийн ДНБ-ий 9.9 хувь, 2018 онд 7.5 хувь, 2019 онд 5.5 хувиас илүүгүй байх

-Тухайн жилийн нэгдсэн төсвийн нийт зарлагын өсөлтийн хувь нь тухайн жилийн эрдэс баялгийн бус ДНБ-ий өсөлтийн хувь тухайн жилийн өмнөх 12 жилийн эрдэс баялгийн бус ДНБ-ий өсөлтийн дунджийн аль ихээс хэтрэхгүй байх

-Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн 19.3-т заасан Засгийн газрын өрийн өнөөгийн үнэ цэнээр илэрхийлсэн үлдэгдэл нь 2017 онд ДНБ-ий 85.0 хувиас хэтрэхгүй байх

Бичсэн Г.Мөнхтуяа

Ирэх 3 жилд эдийн засаг тогтмол 2 хувиар өсөж, 2019 онд 7,1 хувьд хүрнэ