УИХ-ын гишүүн Н.Учралтай цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

-Хар тамхи, мансууруулах бодисын хяналт, эрх зүйн орчны талаар нээлттэй сонсголыг зохион байгуулсан. Энэ хүрээнд ямар ажлуудыг хийхээр болж байна?

- Эрүүгийн хуульд өөрчлөлт оруулах, хар тамхи, сэтгэцэд нөлөөлөх бодистой тэмцэх тал дээр санкцийг нь нэмэгдүүлэх ажил хийгдэж байна. Хууль зүйн байнгын хорооны дарга үүн дээр тодорхой асуудлуудыг хэлсэн байна лээ. Х.Нямбаатар гишүүний зүгээс байнгын хороон дээр ажлын хэсэг байгуулаад санкцийг нэмэгдүүлэх, хуулийг чангатгах, эрүүгийн хуульд өөрчлөлт оруулахаар ажиллаж байна. Хаврын чуулганаар энэ асуудлыг хэлэлцэж, батлана.

-Эрүүгийн хуульд ямар өөрчлөлтийг оруулахаар хэлэлцэж байгаа вэ?

- Энэ талаар одоо ажиллаж байна.

-Хэлэлцүүлгийн явцад ямар шийдвэрүүд гарсан юм бэ? Ямар асуудлуудыг хэлэлцэв?

- Нээлттэй сонсгол гэдэг бол өөрсдөө төлөөллөө оруулаад Нээлттэй сонсголын тухай хуулийн дагуу явагддаг. Энгийн хэлэлцүүлгээс ялгаатай нь саналаа өгөөд ирсэн төрийн бус байгуулагууд, иргэдийн төлөөллүүд бүртгүүлээд оролцож байгаа. Бусад ажлын хэсэгтэйгээ адилхан. Олон нийтийн хэлэлцүүлэг шиг биш. Нээлттэй сонсголын хүрээнд хэлэлцэгдсэн төрийн бус байгууллага болон иргэдийн саналуудыг Хууль зүйн байнгын хороонд хүргүүлчихсэн байгаа. Одоо бол Эрүүгийн хуульд өөрчлөлт оруулах асуудалд тодорхой эх сурвалж болж байна гэсэн үг. Хуулийг чангатгах асуудал байгаа. Дээрээс нь хуулиндаа тодорхой ялгаа гаргах хэрэгтэй байна. Тухайлбал, Хэрэглэх, хадгалах, худалдан борлуулах, зохион байгуулалттайгаар бүлэглэн үйлдэх гэх мэтээр ялгаж өгөх ёстой.

Ялангуяа өсвөр насныхныг хар тамхи, сэтгэцэд нөлөөлөх бодисд донтуулах зохион байгуулалттай бүлэглэлүүд ажиллаад байна, үүнд нь сошиал дахь хуурамч хаягууд нөлөөлөөд байна, янз янзаар хүмүүсийг сүрдүүлээд зураг, хөргийг нь авдаг, дарамталдаг, тухайн сүлжээндээ оруулчихаад түүнээсээ гаргадаггүй, зохион байгуулалттайгаар мансууруулах бодис хадгалуулчихаад хууль, хяналтын байгууллагад мэдээлчихдэг зэрэг тохиолдлууд гардаг юм байна. Худалдан борлуулахдаа үгсэн хуйвалдан зохион байгуулж байна уу гэдгийг анхаарах хэрэгтэй. Үүн дээр маш олон байгууллагууд хамтарч ажиллахгүй бол болохгүй юм байна лээ.

“Хуурамч хаягаар бусдыг дарамталсан, хар тамхи, мансууруулах бодис худалдан борлуулсан тохиолдолд хуулийн байгууллагаар шалгуулах ажлыг маш хурдан хугацаанд зохион байгуулж байна”

Жишээ нь, Хуулийг чангатгах бол нэг ажил. Дээрээс нь боловсролын салбартай хэрхэн уялдаж, өсвөр үеийнхэнтэй хэрхэн ажиллах вэ, хэвлэл мэдээллийн байгууллагын зүгээс үүн дээр ямар анхаарал хандуулах ёстой вэ гэдгийг ярих ёстой. Харилцаа холбооны зохицуулах хороо болон “Green channel” гээд фэйсбүүкэд үүсгэсэн суваг байгаа. Үүгээр хуурамчхаягуудыг хаах, бусдыг дарамталсан, хар тамхи, мансууруулах бодис худалдан борлуулсан тохиолдолд тухайн хаягийг блоклох, хаах, хуулийн байгууллагаар шалгуулах ажлыг маш хурдан хугацаанд зохион байгуулж байна.Одоо бол хуурамч хаягийн цаана хэн байгааг олох боломжтой болсон. Иргэдийн зүгээс маш анхааралтай бай.

“Намайг хэн таньдаг юм” гээд хуурамч хаягнаас бусдыг дарамталж, гэмт хэрэгт уруу татсан үйлдэл гаргавал түүнийг барьдаг болсон. ЦЕГ-аас авсан мэдээллээр хар тамхи, мансууруулах бодисыг дандаа цахимаар худалдан борлуулж байна гэж байна. Эргээд зарсан хүнээ олж чаддаггүй талтай. Хаанаас авсан гэхээр хэлж чаддаггүй. Түүний ард ямар нэг бүлэг байна уу, эсвэл хуурамч хаягнаас хэн нь үл мэдэгдэх хүн борлуулдаг юм уу, сүлжээ бий болчихсон юм уу гэдгийг анхаарах хэрэгтэй.

“Нэг юм болохоор хүн болгон мэддэг болчихдог. Бид бүгдийг мэддэг гэж боддог хүмүүс болчихлоо”

-Яаж анхаарах вэ?

-Энэ асуудалд маш эмзэг хандах шаардлагатай байна л даа. Нийгэмд зөв ойлголт өгье гээд их яриад байх тусам сурталчилгаа болоод байгаа шүү гэдгийг анхаарах ёстой учраас би бас энэ талаар нэг их яриад байхыг хүсдэггүй. Яриад байх тусам юу байдаг юм бол гэсэн сонирхол зарим хүнд төрчих вий дээ. Энэ бол жигшмээр хол байх ёстой зүйл шүү гэдгийг л ойлгуулах ёстой. Үүнийг чимээгүй маягаар дарж авах ёстой. Тэгэхгүй бол хүн болгон сенсацлаад, мэдэмхийрлээ гээд юу ч өөрчлөгдөхгүй.

Мэдэхгүй юмандаа мэдэхгүй байцгаая. Хууль, хяналтын байгууллага нь шалгаг. Миний бие УИХ-ын гишүүний хувиар, Хууль зүйн байнгын хорооны гишүүний хувиар хуулийг нь чангатгах ажилд гар бие оролцоно. Дээрээс нь сонсгол дээр гарсан маш сайн саналуудыг хуулинд нь тусгуулъя. Одоо нэг юм болохоор хүн болгон мэддэг болчихдог. Бүгдийг мэддэг, бүгдийг мэддэг гэж боддог хоёр төрлийн хүн байдаг. Бид бүгдийг мэддэг гэж боддог хүмүүс болчихлоо. Бүгд давалгаалаад тэр дунд нь хүмүүс төөрөгдөлд орчихдог.Манай улсын боловсролын системд шүүмжлэн эргэцүүлэх чадварыг одоо болтол оруулж өгч чадаагүй байхгүй юу.

Америк бол 2000 онд хийчихсэн. Яагаад тэр вэ гэхээр мэдээллийн урсгал хүчтэй явагдсан. Хар тамхи, садар самуун гээд бүх мэдээлэл хурдацтай явагдсан. Дунд сургуулийнхаа хөтөлбөрт мэдлэг чадварыг олгохын тулд “шүүмжлэн эргэцүүлэх чадвартай байх” гээд сургалтаа кейс рүү шилжүүлсэн. Багшийн оролцоо 50 хувьд хүрэхгүй, хүүхдүүдээр яриулдаг ийм сургалтын тогтолцоо руу орсон. Одоо “манай хүүхдүүд” бол багшийн ярьсан бүх юм зөв гэж боддог. Мэдээллийн үнэн бодит эсэхийг дүгнэж чадахгүй, хуурамч мэдээлэл байсан ч үнэн гэж итгэдэг ийм болчихлоо. Кейсд суурилсан сургалтыг Монгол Улс боловсролын системдээ оруулж өгөх хэрэгтэй.

“Б.Амархүү хариуцлагаа хүлээгээд хүмүүст зөв ойлголт өгөх ёстой”

-Нийтийн сонсголын үеэр хэд хэдэн саналууд ирсэн гэлээ. Тухайлбал, ямар саналууд ирсэн бэ?

- БНСУ-д үүнтэй тэмцэж байхдаа анх нууцалдаг байсан юм байна лээ. Одоо бол олны танил хүмүүс нь ийм төрлийн гэмт хэрэгт холбогдвол тэр хүний амьдрал дуусдаг юм байна. Тухайн хүнээр нийтэд тустай ажил хийлгэж, хар тамхины хор хөнөөлийн талаар яриа хийлгэдэг юм байна. Сая хэрэг төвөгт орооцолдсон дуучид байна. Тухайлбал, Б.Амархүү гарч ирээд л залуучуудад ярих хэрэгтэй. Guys хамтлагийн дуучин Х. Бат-Ундрал нийтийн сонсголд оролцсон. Тэрээр өөрийнхөөалдаж, оносон талаар кино хийж байгаа бөгөөд сэтгүүлгаргасан талаар ярьсан. Ингэхээр тухайн хамтлагийн сонсогчид эергээр хүлээж авч байгаа юм. Үүн шиг Б.Амархүү ч бас хариуцлагаа хүлээгээд хүмүүст зөв ойлголт өгөх ёстой.

-Монгол Улсын энгийн иргэн хар тамхи, мансууруулах бодисын хэрэгт холбогдлоо гэхэд ял шийтгэл авдаг. Харин олны танил хүмүүс ялаас мултарч үлддэг юм байна гэсэн ойлголт нийгэмд бий болчихлоо. Ийм зүйл үнэхээр ажиглагдаж байгаа шүү дээ?

- Болохгүй. Яахаараа олны танил нь ялаас мултраад энгийн иргэн нь шоронд явах ёстой юм бэ. Тэгж болохгүй биз дээ. Монгол Улсын хууль хүн бүрт тэгш үйлчлэх ёстой. Яагаад ялгаварлаж хандах ёстой юм бэ. Ялын бодлого ямар байна, хүн болгонд л тэгш үйлчлэх ёстой. Ялгаа гаргаж ирэх тусам болдог юм байна гэдэг айдас нь багасаад эхэлж байна шүү дээ. Тиймээс хуулийн бодлогыг чангатгана.

-Баярлалаа.