Монгол Улсын сайд, Нийслэл Улаанбаатар хотын авто замын түгжрэлийг бууруулах үндэсний хорооны дарга, УИХ-ын гишүүн Ж.Сүхбаатар нийслэлийн түгжрэлийг бууруулахад шат дараалалтай хэд хэдэн арга хэмжээ авч ажиллахаа илэрхийлээд байгаа.

Тэрээр, Улсын Ерөнхий сайдаас надад өгсөн гол үүрэг бол бодлогын олон зорилт, арга хэмжээнүүдийг нэгтгэж, чиглүүлэн зөв эхлэл суурийг тавьж, түгжрэлийг багасгахад мэдэгдэхүйц үр дүн гарган, олон нийтийн итгэлийн очийг асаах юм.

Миний бие сүүлийн 14 хоногт гаргасан санал шүүмжүүдийг нэгтгэн байр сууриа илэрхийллээ. Мэдээж энэ арга хэмжээнүүд бол ойрын болон дунд хугацаанд хийгдэх ажлууд. Өнгөрсөн 2 долоо хоногт харж байхад замын уулзваруудыг зохицуулах талаас нэг хэсэг нь шийдэл харж байна, нөгөө хэсэг нь бүр гэрлэн дохио, замын цагдаа түгжрэлийн гол шалтгаан байна гэж үзэж байна. Иргэд, олон нийтээс

• хотын төвд барилга барихыг зогсоохыг,
• зам гүүр,явган дугуйн замуудыг хурдан барихыг,
• сайн хот төлөвлөлтийн дагуу түгжрэлээ шийдэхийг,
• нийтийн тээврээ хурдан шинэчлэхийг,
• замын хөдөлгөөний дүрмээ сахиулахыг,
• зах худалдааны төвүүдийг нүүлгэхийг,
• метро барихыг,
• дарга нар автобусанд сууж байхыг гээд түгжрэлийн талаар өөрийн нүдээр харж шаардаж байна.

Сүүлийн 5 жилд гэхэд УБ хотод 300 гаруй км зам баригдсан ч яг түгжрэлд нөлөөлөх зам нь 30 хүрэхгүй км байв.
Үнэтэй машин, хуучин машинууд оруулж ирэхэд татвар, зээлийн тааламжтай нөхцөл үйлчилж байгаа.

Бензиний үнийг байнга барихаар оролдож, хотын төвд том барилгууд нэмэгдсээр байна. Түгжрэлийг бүрэн шийдэж, арилгана гэвэл энэ нь ойрын ирээдүйд боломж нь хомс. Харин бид нийтээрээ үүрэг хариуцлага үүрч хамтдаа зүтгэвэл ойрын хугацаанд илүү их өсөн нэмэгдэх түгжрэлийн дарамтыг эрс бууруулж, өнөөдрийнхийг хөнгөлж зөөллөх бүрэн боломж бий.

Олон байгууллага, газар түгжрэлд холбоотой асуудлыг шууд хариуцаж байна:

1. Сангийн яам- түгжрэлийн эсрэг татвар, зээл, урамшууллын төсвийн бодлого;
2. Эдийн засаг, хөгжлийн яам-хот, хөдөөгиин эдийн засгийн тэнцвэрт хөгжил;
3. Хууль зүй, дотоод хэргийн яам-тээврийн (замын) цагдаа;
4. Барилга хот байгуулалтын яам-хот төлөвлөлт;
5. БСШУЯ, Эрүүл мэндийн яам-сургалт, эмнэлгий байгууллагуудын байршил;
6. Зам, тээврийн хөгжлийн яам-авто зам, тээвэр;
7. Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яам-агаарын бохирдол;
8. Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яам-цахим харилцаа;
9. Хотын нийтийн тээвэр, газар, хот байгуулалтын агентлагууд.

УБ хот дээд тал нь 200к машин явах багтаамжтай, явахуйц замын даацтай. Одоо хоногт 380-470к машин хөдөлгөөнд оролцож байна.

УБ хотод 670-аад мянган машин бүртгэлтэй бөгөөд энэ тоо жил бүр 50-иад мянган машинаар нэмэгдэж бна. Замын урт 1200 орчим км. 2024 онд УБ-т бүртгэлтэй автомашины тоо 775к хүрнэ

УБ хотын ачаалал авч буй хамгийн гол зам нь 150 орчим км. Хөндлөн босоо ганц шугамтай. Ядаж хэвтээ нэг шугам нэмэх шаардлагатай байна.

Ослоос үүдэлтэй замын хөдөлгөөний удаашрал даатгалын байгууллага-иргэн-замын цагдаа гурвалсан зохицуулалт дутуу, жолооч бэлтгэх асуудал муу байгаагаас шалтгаалж бна. Ослын дуудлага, үзлэг хотын төв дэх томоохон түгжрэлүүдийг үүсгэх гол шалтгаан болж байна.

Түгжрэлийг бууруулах талаар олон улсад тогтсон алгоритм нь
а) Нийтийн тээврээ дэмж, сайжруул;
б) дэд бүтцээ хөгжүүл;
в) эдийн засгийн механизмаар а, б хоёр луугаа шах. Эсхүл (чадахгүй бол) машинаа хязгаарла, цөөл гэсэн бодлогын сонголтууд байна.

Хот төлөвлөлтийн хүрээнд
а) Хотын төвийн барилгажилтыг хязгаарлах;
б) Хотын зах руу ажлын байруудыг гаргах. Мөн зах, худалдааны төвүүдийг дүүрэг тус бүрийн зах руу шинээр бий болоход дэмжих;
в) Дагуул хотуудыг эдийн засгийн тааламжтай бүс болгох;
г) Дүрэм, стандартуудыг өөрчлөх.

Б хотын түгжрэлийн улмаас улсын -эдийн засаг 8-9 % днб-ээ алдаж,
-хотын эдийн засаг 15 орчим % хохирол хүлээж,
-иргэн жилд 2.5 сая ₮,
-1 жолооч 10 сая ₮ гээд мөнгөн,
мөнгөн бус эрүүл мэнд, сэтгэл зүйн алдагдсан боломж амсан хүний эрхийн ноцтой хохирол үүсээд гамшиг болсон‼️

Нийтийн ашиг сонирхлыг хамгаалах зорилгоор миний хувьд

1. Нийтийн тээврийн парк шинэчлэлтийг шуурхайлах;
2. нийтийн тээвэрт 1-р эгнээгээр зорчих давуу эрхийг хангах, дүрэм зөрчигчдөд хатуу хариуцлага хүлээлгэх;
3. түгжрэлийн бүсийг зарлан онцгой арга хэмжээ авах хууль гаргах;
4. замын хөдөлгөөний ухаалаг системийг ойрын 4 сарын дотор амжилттай нэвтрүүлж, хяналтыг үр дүнтэй явуулж, ашиглаж эхлэх;
5. Хотын төвийн барилгажилтыг хязгаарлах талаар шийдвэр гаргуулах; Татвар торгууль даатгалаа төлөөгүй, дүрэм зөрчигчдийг эсрэг арга хэмжээг хүчтэй болгох;
6. Тансаг хэрэглээний болон хуучин машинд ногдуулах татварыг нэмэгдүүлэх, татварын хөнгөлөлт, хөнгөлөлттэй зээлийн дэмжлэгээр орон нутагт шилжин суурьших иргэд, ААН-ийг урамшуулах эдийн засгийн хөшүүрэг ашиглах;
7. Замын цагдаагийн хүн хүч, техник хэрэгслийг нэмэгдүүлэх;
8. Ирэх онд баригдах төрөл бүрийн зам, гүүрүүдийг шуурхайлуулж, дуусгуулах;
9. Түгжрэлийн эсрэг ажил хариуцсан байгууллага, албан тушаалтнуудыг нийтэд танилцуулах. Иргэдийн санал, шүүмжлэл тухай бүрт шуурхай тайлбар, хариу өгүүлж иргэдийг мэдээлэлжүүлдэг болгоход анхаарах. Өгсөн үүргийг биелүүлэхгүй байгаа албан тушаалтнуудыг ажлаас өөрчлүүлэх саналыг томилсон этгээдэд тавих;
10. "Түгжрэлийн эсрэг нийтээрээ оролцоно, хувь нэмрээ оруулна" гэсэн соёл гэгээрлийн кампанит ажлыг өрнүүлж, албан тушаалтнуудаас өөрсдөө үлгэрлэх зарчмыг шаардана. Мөн энэ нь надаас эхэлнэ!
11. УБ хотод шилжин ирэгчдийг "Шилжин ирэгчдийн сургалтын хөтөлбөр"-т тодорхой хугацаанд хамрагдсаны дараа бүртгэдэг байх зохицуулалтай болгох; бүртгэлгүй иргэд хотын үйлчилгээнд хамрагдах нөхцөлийг хязгаарлах;
12. LRT, метро зэрэг асуудлаар судалгааны ажлыг дэмжих;
13. Хөрөнгө мөнгө бага шаардах ажлуудыг эн тэргүүнд анхаарч хийлгэх талаар шахаж ажиллах;
14. Иргэдийн сайн санаачилга, хувийн хэвшил, олон улсын байгууллагуудын хамтын ажиллагааг дэмжих;
15. УИХ, ЗГ-ын түвшинд ойлголцлыг ханган ажиллах зэрэг гол чиглэлийн ажлуудад төвлөрнө.

• Гадаадын эксперт, компани авч ажиллуулах тухайд бол миний хариуцсан чиглэл тус бүрт хэрэгжих хэрэгжиж байгаа төсөл, арга хэмжээнүүд дээр холбогдох байгууллагууд маань туслалцаа авахыг дэмжинэ. Харин өөрийн тухайд бодлогын зөвлөгөөг шаардлагатай үед нь аваад явах болно
• Дугаарын хязгаарлалтын тухайд: Хүйтрээд 0 зогсолтын хэмжээнд аргагүй нөхцөл байдал үүсвэл энэ арга хэрэгслийг ашиглахыг сайтар хэлэлцсэний үндсэн дээр дэмжинэ. Гэхдээ хүний эрхийн талаас төрийн хязгаарлалт, зохицуулалт 7 хоногт 3 өдрөөс хэтрэх ёсгүй гэсэн зарчим баримтална.
• Авто зогсоолын менежмент, машин ачилтын тухайд Замын хөдөлгөөний удирдлагын төвд энэ чиг үүрэг шинээр шилжиж ирсэн. Энэ талаар тодорхой хугацаанд судалж байж чиглэлээ гаргана. Гэхдээ цагаас хамаарсан төлбөртэй зогсоол, цэгцтэй цөөн зогсоолтой байх зарчмыг баритална.
• E-police хувьд "иргэн өөрөө хянагч" байх арга хэмжээг урамшуулах механизмаар дэмжиж ажиллана. Illegal parking гэх мэт дэвшилттэй апп уудыг идэвхтэй ашиглахыг дэмжинэ.
• Бидний зовлон түгжрэлээс гарах нийтлэг арга замаа мэдэж байгаа ч ямар хүний нөөцөөр хэдий хугацаанд ямар арга замаар ямар үр дүнд хүрэхээр шийдэхэв гсэн процесс дээр үй олон алдаа гажигтай тул ердийн менежментээр бус хямралын тодорхойгүй байдлын үеийн менежментээр ажиллахыг шаарддаг.
• Гадаадын компани, эксперт манай төрийн удирдлагын байгууллага, албан тушаалтны ажлын гүйцэтгэл, зохион байгуулалтыг орлон ажиллахгүй шүү дээ.
• Манайд шийдлээсээ илүүтэй шийдвэрийн гүйцэтгэл, зохион байгуулалт олон шалтгаанаар унаад гацаад байгаа юм.

Сэтгүүлч

Сэтгүүлч Ц.Соёлмаа soyolmaa@vip76.mn