Монгол Улсын Засгийн газар Төрийн өмчит компаниудад иж бүрэн суурь реформ хийх шийдвэр гаргаж ажиллаж байгаа. Энэ хүрээнд эрх зүйн эрүүл орчин бүрдүүлэх хуулийн төслийг УИХ-д өргөн барихаар бэлтгэл хангаж байгаа билээ. Цаашдаа ашиггүй төрийн өмчит компаниудыг татан буулган, нэгтгэж, зарим чиг үүргийг Outsourcing хэлбэрээр хувийн хэвшилд шилжүүлнэ. Ашигтай ажиллаж буй төрийн өмчийн компаниудын үйл ажиллагааг ил тод нээлттэй болгож, Засаглалыг нь засаж залруулна. Төр хувийн хэвшилтэй өрсөлдөх биш үр дүнтэй хамтарч ажилладаг, хийх ёсгүй ажил нь ойлгомжтой, тодорхой эрүүл тогтолцоог босгохоор зорьж буйгаа Н.Учрал сайд онцолж байгаа. Өнөөдрийн байдлаар манай улсад төрийн өмчит хуулийн этгээд 122, орон нутгийн өмчит хуулийн этгээд 475 гаруй бий.

Дээрх ажлын хүрээнд Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газар, Төрийн өмчийн бодлого, зохицуулалтын газар болон “Монголын хөрөнгийн бирж” ХК нар хамтран “Төрийн болон орон нутгийн өмчит компанийн шинэчлэл ба хөрөнгийн зах зээл” нэгдсэн арга хэмжээг Энэ сарын 28, 29-ний өдрүүдэд зохион байгуулж байна. Арга хэмжээний хүрээнд тодорхой сэдвүүдээр хэлэлцүүлэг зохион байгууллаа.

Үүнд:

• Төрийн болон орон нутгийн өмчит компани, үйлдвэрийн газруудын өнөөгийн байдал, шинэчлэл хийх хэрэгцээ шаардлага, компанийн засаглал, олон улсын сайн туршлага
• Төрийн болон орон нутгийн өмчит компанийн талаарх хууль, эрх зүйн орчны шинэчлэлийн асуудал
• Үнэт цаасны зах зээлийн өнөөгийн нөхцөл байдал цаашдын чиг хандлага /төрийн өмчит компаниудын ipo/
•  Монголын хөрөнгийн биржийн бүртгэлийн процесс, анхаарах зүйлс, үүргийн хэрэгжилт сэдвээр хэлэлцүүлэг өрнөлөө.

Энэхүү арга хэмжээнд холбогдох төрийн захиргааны байгууллагуудын төлөөллүүдээс гадна төрийн өмчит компани, үйлдвэрийн газрын захирал, удирдах албан тушаалтнууд, 21 аймаг, нийслэлийн өмчийн 90 гаруй газрын дарга, мэргэжилтнүүд хамрагдаж байгаа юм.

Төрийн өмчийн бодлого, зохицуулалтын газрын дарга Б.Цэнгэл дараах мэдээллийг хүргэлээ.

Төрийн өмчийн болон орон нутгийн өмчийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулга, Төрийн өмчит компани тухай анхдагч хууль Засгийн газар, Их хурлаар хэлэлцэх гэж байна. Үүнтэй холбоотой арга хэмжээнд оролцож буй мэргэжилтнүүдийн саналыг сонсож, тэднийг мэдээллээр хангаж, сургалт зохион байгуулах арга хэмжээ болж байна. Монголын төрийн өмчит компани засаглалыг сайжруулж, үр өгөөжийн нэмэгдүүлэх зорилгоор цогц арга хэмжээ авч ажиллаж байгаа. Үүнд Засгийн газар ач холбогдол өгч ажиллаж буйг онцлох хэрэгтэй. 2023-2024 онд төрийн өмчит 26 компанийг хөрөнгийн биржээр дамжуулан олон нийтэд нээлттэй болгох ажил эхэлсэн. Ихэвчлэн мэдээллийн технологийн компаниуд бий. Тухайлбал Монголын хөрөнгийн бирж 100 хувь төрийн өмчит байсныг 34 хувийн олон нийтэд нээлттэй болгож, 2 дахь зах зээл дээр хувьцаа нь арилжаалагдаад явж байна. Төрийн банк мөн ийм алхам хийсэн.

Цаашдаа мэдээлэл холбооны сүлжээ компаниудад IPO хийж ажиллахаар төлөвлөж байна. Мөн ард түмэн Эрдэнэт үйлдвэр, Эрдэнэс таван толгой ТӨК, МИАТ компанийг яах гэж байна гэж асуудаг. Энэ том кампаниудаа олон нийтийн оролцоотой болгох ажлыг ирэх дөрвөн жилд хийхээр зорьж байгаа. Үр дүнд нь компани засаглал сайжирна, үр өгөөж нэмэгдэн. Энэ чиглэлээр орон нутгийн төрийн өмчит компани дарга нар, мэргэжилтнүүддээ сургалт зохион байгуулж, мэдээллээр хангаж байна. Сонгуулийн дараа бүтэц, зохион байгуулалтыг өөрчлөлт ордог. Иймд шинэ хүмүүстэй чиглэл өглөө. Сүүлийн жилүүдэд төр өмчдөө хэрхэн эзэн нь байж, яаж хамгаалах, өмчийн менежментийг хэрхэн зөв зүйтэй хийх талаар яриагүй удсан. Иймд ирэх жилүүдэд энэ талын мэдлэг, мэдээллийг түгээж, аймгийн удирдлагуудтай хамтарч ажиллах юм.

Өмч үхмэл байж болохгүй Бид 2022 онд төрийн өмчдөө тооллого хийлээ, өмч нэмэгдсэн, үнэлгээ нь өссөн. Хамгийн сүүлийн мэдээгээр төр 91 их наяд төгрөгийн өмчтэй байна. Энэ бол том тоо. Төрийн өмчит компани 60 гаруй их наяд төгрөг өмчтэй байна. Ийнхүү өмч нэмэгдэж байгаа боловч орлого айхтар өсөж, ашиг нь харагдадгүй. Үүнийг иргэд шүүмжилж, цомхон орон тоотой, үр ашигтай ажиллахыг шаардаж байгаа. Иймд зарчмын энэ шаардлагад нийцэж төрийн өмчит компани засаглалыг зөв болох ёстой. Үүний төлөө шат дараатай олон ажил хийгдэнэ.

Сэтгүүлч

Сэтгүүлч Ц.Соёлмаа soyolmaa@vip76.mn