“Баялгийн хэлцэл” буюу байгалийн баялгийн хуваарилалтыг хэрхэн шударга хийх вэ?
Энэ талаар УИХ-ын гишүүн О.Батнайрамдал маш тодорхой тайлбарлаж, олон нийтэд хүргэж байна.Тэрээр стратегийн ач холбогдол бүхий ордыг ашиглахад оролцогч талууд буюу төр ба хувийн хэвшлийн эзэмших хувь хэмжээг хэрхэн хуулийн хүрээнд оновчтойгоор тодорхойлох, ямар хувилбарууд байх боломжтойг тайлбарлажээ.
Үндэсний баялгийн сангийн тухай хуулийг амилуулж, баялгийн сан тэр дундаа хуримтлалын санг мөнгөжүүлэх талаар болон стратегийн ордын 34 хувийн асуудал яригдаж байгаа. Мөн Засгийн газраас стратегийн орд эзэмшигчтэй хэлэлцээрийн ширээний ард сууж хэлэлцээр хийх гэж буй энэ чухал цаг мөчид өөрийнхөө бодлыг хуваалцаж байна. Бидний ойлгох ёстой зүйл нэн тэргүүнд Үндсэн хуулиас эхэлнэ. Хамгийн гол нь үндсэн хуулиа амилуулж хэрэгжүүлэх ёстой.
Үндсэн хуульд газрын хэвлийн баялаг буюу энэ байгалийн баялаг төрийн нийтийн өмч буюу ард түмний өмч юм гэдгээ бид нар тунхаглан зарлачихсан орон. Тэгэхээр үүнийг хэн нэгэн олборлож байгаагаас үл хамааран энэ бол өөрөө ард түмний өмч. 3,5 сая иргэний өмч, тэр битгий хэл ирээдүйд төрөх монгол хүүхдийн өмч учраас байгалийн баялаг бусад баялагтай харьцуулахад илүү онцлогтой. Бусад орны жишгийг харсан ч ийм байдаг. За тэгэхээр бид нар Үндсэн хууль дээрээ төрийн нийтийн өмч буюу ард түмний өмч гэдгийг 1 дүгээрт одоо маш ойлгомжтой тунхаглал зарласан байдаг.
Хоёрдугаарт стратегийн ач холбогдол бүхий орд гэсэн консепт байгаа. Энэ стратегийн ордыг ашиглахдаа нийт өгөөжийн дийлэнх нь ард түмний талд байна гэдэг консептыг бас тусгасан. Тэгэхээр Үндсэн хуульдаа ингэж тусгасан консепт учраас үүнийг ажил хэрэг болох ёстой. Үүнээс гадна Ашигт малтмалын тухай хууль дээр энэ стратегийн ордыг нэлээн ойлгомжтойгоор тусгаж өгсөн. Тодруулбал, энэхүү хуулийн 5.3 5.5-д стратегийн ордыг ашиглахдаа тухай ордын хайгуулыг улсын төсвөөр хийсэн үү, хувийн секторын хөрөнгө оруулалтаар хийсэн үү гэдгээсээ шалтгаалж, хэрвээ төр өөрөө тэр хайгуулыг хийж , нөөцийг тогтоосон бол 50 хүртэлх хувийг үнэ төлбөргүй эзэмшинэ.
Харин хувийн сектор хайгуулыг нь хийгээд нөөцийг нь тогтоосон бол стратегийн ордын 34%-ийг ньтөр үнэ төлбөргүйгээр эзэмшинэ гээд Ашигт малтмалын тухай хуульдаа маш ойлгомжтой тусгаж өгсөн. Тэгэхээр үүний хэрэгжүүлж байж Үндэсний баялгийн сангийн тухай хууль, Үндэсний баялгийн сан өөрөө амилах боломж нөхцөл нь бүрдэнэ.Үндэсний баялгийн сан гэдэг бол тэр баялгаас орж ирж байгаа өгөөж нь төр, олон нийтийн өмч учраас үүнийг цөөхөн хэдэн хүн хувь хүртэх биш, монголын 3,5 сая иргэн тэр битгий хэл ирээдүйд төрөх Монгол хүүхэд нэг бүр өгөөжийг нь хүртэх учиртай.
