УИХ-ын гишүүн Г.Баярсайхантай ярилцсан юм.

-Шинэ парламентын ордны ажил намар эхэлнэ. “Ногоон бүлэг” эсэргүүцэж мод тариад нэмэр болсонгүй дээ?

- Монголын төр нэг гараараа байгаль орчноо хамгаалаад, нөгөө гараараа сүйтгэж болохгүй. Төр өөрөө үлгэр дуурайл болж байж иргэд хуулиа хүндэтгэнэ шүү дээ. Гэтэл энэ зарчим хэдийн алдагджээ.

-Намар хүрз, жоотуу барьсан барилгын ажилчид ажлаа эхэлбэл “Ногоон бүлэг”-ийнхэн арга мухардах юм биш үү?

-Бүлгийн гишүүд хойд талын сааданд гараад зогсчихно. Эксковатрын шанага нь хүчтэй байх уу, иргэдийн төлөөлөл нь хүчтэй байх уу гэдгийг харна даа. Бид буруу зүйл ярьж байж уу үгүй юу гэдгийг ойлгох тэр өдөр ирэх л байх.

-УИХ-д МАХН-ын, АН-ын гэсэн хоёр л бүлэг бий. Түүнээс биш “Ногоон бүлэг” гэж байхгүй гэж байсан. Энэ үнэн үү?

-Тиймээ, албан ёсны бүлэг гэж хэлж болохгүй.Бид бол эрх ашгийнхаа төлөө нэгдсэн бүлэг. Манай бүлгийн
гишүүд үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх боломжтой. Тухайлбал нэг асуудал дээр дөрвөн гишүүн нэгдэж байхад, зарим дээр нь 20 гаруй гишүүн ч нэгдэх тохиолдол бий. Гол нь байгаль орчныг улстөржүүлмээргүй байгаа юм.

-Парламентын ордон барихыг эсэргүүцэж нэр бүхий 26 гишүүн гарын үсгээ зурсан байдаг. Гэтэл тэдний зарим нь асуудлаа сайн ойлгоогүй байсан гэхчлэн янз бүрийн шалтгаанаар нэрээ татсан байна. Зарим нь бүр албан тоот өгч нэрээ татсан байсан. Ингэхээр парламентын ордон барихыг эсэргүүцэж байгаа нь С.Оюун, Ц.Мөнх-Оргил, та хэд л байх шиг байна?

-Эргэж буцаж байгаа гишүүд бий гэсэн. Энэ бол тухайн хүний л байр суурь байх. Тухайн гишүүний саналыг
хүндэтгэнэ. Бидний гол санаа бол бүх юмыг хөрөнгө мөнгөний хүчээр харж, түрж явах нь буруу. Ой модон дотор эксковатр ойг сүйтгэж, гол горхийг үгүйрүүлж байгаатай л адил.

МОНГОЛЫН ТӨР ЮМАНДАА ЭЗЭН БАЙХ ЁСТОЙ

- Гол ус, ойн сав газарт ашигт малтмал эрэх хайх, олборлохыг хориглосон хууль батлагдаад жил болох гэж байна. Гэтэл хууль амьдрал дээр огт хэрэгжсэнгүй. УИХ амьдрал дээр хэрэгжих боломжгүй хууль баталчихав уу, аль эсвэл ямар нэгэн хүчин зүйл үүнд хамаараад байна уу?

-Уул уурхайн лобби асар их хүчтэй гэдгийг хүн бүр мэднэ. Тэр лобби тодорхой хэмжээгээр энэ хуулийг
хэрэгжүүлэхгүй байхад нөлөөлж байгаа. Тодорхой хэмжээгээр хөрөнгө оруулчихсан хүмүүс түүнийгээ нөхөж авахын тулд хугацааг нь сунжруулах гэсэн оролдлого. Ингэснээр өнөөх алт, зэсээ ухаад авчих хугацаа хожиж байгаа юм л даа. Төр нэгэнт гаргасан шийдвэрээсээ буцаж болохгүй. Хэрэгжүүлэх ёстой гэсэн байр суурин дээрээ хатуу зогсох хэрэгтэй. Координатын асуудал тодорхой болсон гэж байсан.
Тэгэхээр намар улс төр идэвхжээд ирэхээр энэ асуудлыг эрчимжүүлэх байх.

-Ой, усны сан, савд лицензтэй компаниудын лицензийг цуцалсны хариуд их хэмжээний нөхөн төлбөр олгохоор болоод байгаа. Үүнийг хэрхэн шийдвэрлэх вэ?

-Компаниуд нөхөн олговор нэхэж байгаа бол бид хариуд нь байгаль орчинд учруулсан хохирлыг нэхэмжилнэ. Монголын төр тэдний байгаль орчинд учруулсан хохирлыг үнэлнэ. Компаниудаас нийт 200
гаруй тэрбум төгрөг нэхэхээр болсон. 1000 гаруй лицензийг нь цуцлахаар төлөвлөөд байна. Түүнээс ашиглалтын лиценз 300 гаруй байсан байх.

-Нөхөн сэргээлт хийсэн гэх асуудал үүсгэсэн гэж байсан. Энэ асуудлыг шийдвэрлэсэн үү?

-Нэр төдий л зүйл хийсэн. Байгаль орчин сүйтгэчихээд таван мод суулгасан гэх. Өнөөх нь технологийнх нь
дагуу тарьж ургуулаагүй болохоор ургадаггүй. Ийм байхад нөхөн сэргээлт хийсэн гэх нь зохисгүй яриа. Тэгэхээр бид ч гэсэн эдгээр компаниас байгаль орчин сүйтгэсэн нөхөн төлбөрийг ямар ч байсан нэхэмжилнэ гэдгийг албан ёсоор мэдэгдье.

-Орхон голын байдалтай танилцсан уу?

-Танилцсан. Орхон гол асар их хэмжээгээр булингартсан байна лээ. Янз бүрийн химийн бодисоор хордсон байна. Цианит, натри гээд Менделеевийн үелэх систем тэр чигээрээ Орхон голд урсаж байхад яаж ч амьд амьтан байх билээ. Гол ус, ойн сав газарт ашигт малтмал эрэх хайх, олборлохыг хориглосон хууль хэрэгжиж эхэлсэн бол өнөөдөр ийм байдалтай болохгүй л байсан байх.

-Орхон голын бохирдуулагч нь “Алтан Дорнод” компани. Тус компаниар нөхөн сэргээлт хийлгэх асуудал юу болох бол?

-Байгаль орчин сүйтгэсэн нөхцөлд өнөөгийн мөрдөгдөж байгаа хуулиар хэдэн төгрөгөөр торгосон болоод л өнгөрдөг. Өөрөөр хэлбэл, цоорхой ихтэй хуулийн уршгаар байгаль орчин сүйдсээр л байна. Ер нь байгаль орчинд хөрөнгө мөнгө гаргахгүй нь тодорхой боллоо.

-Тэгэхээр энэ гажуудлыг хэрхэн арилгах гэж?

-Батлагдсан хуулиа хэрэгжүүлдэг л болох хэрэгтэй. Ингэхдээ зөв, зүйтэй байдлаар. Гэхдээ хуулийн цоорхойг ашиглаж, хуулийг гууль болгохдоо гол нь биш.

-Тийм боломж өнөөдөр Монголд бий болов уу даа?

-Зохих хариуцлага хүлээлгэх эрх бүхий байгууллагууд нь байгаль орчны нөхөн сэргээлт хийгээгүй гадна дотны компаниудтай хуулийн хүрээнд хариуцлага тооцох хэрэгтэй. Монголын төр юмандаа
эзэн байх ёстой шүү дээ.

САЙДУУДАД ИРГЭД ҮНЭЛЭЛТ ӨГЧИХНӨ

-УИХ-ын гишүүд Оюутолгойгоос болж хоёр хуваагдаад байсан. Урд хөршөөс боловсон хүчин, хоол хүнс, барилгын материал гээд бүхий л зүйлээ импортлохоор ярьсан гэл үү. Энэ асуудалтэгээд юу болсон бэ?

-Оюутолгойн гэрээ сайн болж чадаагүй. Дээрх асуудлууд хамтарсан Засгийн газар муу гэрээг үзэглэсэнд байгаа юм. Оюутолгойн гэрээг батлах үед цөөн хэдэн гишүүн л эсэргүүцэж байсан.

-Гэрээг явц дунд нь сайжруулаад засах боломж бий биз дээ?

-Харамсалтай нь Оюутолгойн гэрээ анхнаасаа ил тод болж чадаагүй учраас олон муу үр дагаварыг авчирч байгаа. Тиймээс энэ гэрээг сайжруулна гэдэг бэрхшээлтэй.

-Сүүлийн үед боловсон хүчний асуудал нэлээд хурцаар хөндөгдөх боллоо. Энэ талаар таны хувьд судалж мэдсэн зүйл бий юу?

-Боловсон хүчний асуудал дээр бид давуу байдлаар хандаж чадахгүй. Муу гэрээ хийгдсэн юм чинь цаад
хөрөнгө оруулагч тал дураараа л авирлана шүү дээ.

-Засгийн газраас Оюутолгойдажиллах боловсон хүчнийг бэлтгэж эхлэх шийдвэр гаргасан. Энэ таны санаанд нэг л хүрэхгүй байх шиг?

-Монголын төр бодлогоор уул nуурхайд ажиллах боловсон хүчнийг бэлтгэж эхэлж байна. Гэхдээ далайц нь бага. Нэг хэсэг нийгмийн тал руу боловсон хүчин бэлтгэж байсан бол одоо бүтээн байгуулалт руу чиглэх бололтой. Нөгөөтэйгүүр, “Оюутолгой” компани өөрсдөө боловсон хүчин бэлтгэнэ гэж гэрээнд заасан шүү дээ.

-УИХ-ын гишүүдийг Фрийдланд гэх нөхрөөс нэг сая ам.доллар авсан гэдэг юм билээ. Энэ хэр үндэслэлтэй юм бэ?

-Оюутолгойн төлөө нойр хоолгүй зүтгэж байгаа УИХ-ын гишүүд бий. Тэд уг төслийн төлөө нүдээ ухаад өгөхөд ч бэлэн байдаг. Гэхдээ мөнгө төгрөг авсан эсэхийг нь мэдэхгүй юм. Хардах үндэслэл бий л болов уу. Оюутолгойг цээжээрээ хамгаалж байгаа улстөрчдийн хувьд асуудал бий л байх.

-Гэрээг үзэглэсэн гурван сайдыг үүнд хамгийн ихээр буруутгах боллоо. Үнэхээр тэдний буруу гэж үү?

- Иргэд, олон нийт тэдгээр сайдуудад үнэлэлт дүгнэлтээ өгчих байх аа.

Г.Баярсайхан: Оюутолгойг цээжээрээ хамгаалагчдад асуудал бий л байх