УИХ-ын гишүүн Н.Энхболдтой ярилцлаа.

-Сүүлийн үед парламентад суудалтай намууд хоорондоо нэгдэн, нийлэх тухай ярих боллоо. Тэр дунд танай намыг МАХН-тай нэгдэх гэж байгаа гэж сонсогдох юм?

-Нам нийлэх, нэгдэх тухай асуудал дээр аль ч намын зүгээс албан ёсоор санал гаргасан зүйл байхгүй. Ер нь тодорхой асуудал дээр аль нэг намтай бүлэг байгуулах, бондын зарцуулалт, гишүүдийн тангараг өргөх, эсвэл орон нутгийн сонгуулийн үр дүнгийн дараахь асуудлаар хамтран ажиллаж болно шүү дээ. Манай намын хувьд бие даасан гишүүдийн зүгээс "Ийм болбол ямар байна" гэж санал тавьсан зүйл бол бий. Энэ асуудлаар бидэнтэй уулзсан нь ч байгаа.
Гэхдээ эвсэх, хамтрах тухай асуудлыг нь нэг, хоёр хүн эсвэл бүлэг дангаар шийдэхгүй. Үүнийг намын албан ёсны байгууллагын хурлаар ярьж шийддэг болохоос бус нэг удаагийн сэтгэлийн хөдөлгөөнөөр, цөөн хэдэн хүн сууж байгаад шийддэггүй юм шүү дээ.
Онолын хувьд бол олон нийтийн эрх ашгийн үүднээс улс төр, эдийн засгийн тодорхой асуудал дээр хамтарч болно гэдгийг бас хэлэх хэрэгтэй.

-Тэгвэл "МАН, МАХН нийлж бүдүүн бүлэг байгуулах гэнэ" гэсэн яриаг та үгүйсгэхгүй нь ээ?

-Тийм асуудал байхгүй. Энэ талаар хэн ч, хаана ч яриагүй. Онолын хувьд байж болох ч өнөөгийн манай нөхцөл байдал, урьд өмнөх үйл явдлуудыг харахад лав л манай намын зүгээс тийм асуудал огт гараагүй гэдгийг хэлэх байна.

-МАХН-аас МАН-ыг өөрийнхөө "өвөрт" оруулна гэсэн мессежийг тарааж байна гэсэн. МАН МАХН руу очих магадлал бий юу?

-Тийм шийдвэр гарсан гэж сонсоогүй юм байна. Харин МАХН-ыг Засгийн газрын бүрэлдэхүүнээс гарна гэсэн мэдээлэл байсан шүү. Гэхдээ өнөөдрийг хүртэл би МАХН-аас гаргасан албан ёсны бичиг баримтыг үзээгүй байна.
Хувь гишүүний байр сууринаас ажиглахад нэгэнт эвсэл болоод сонгуульд орж, УИХ-д эвслийн бүлгийг бий болгосон ийм бүтэц тарж бутрахад тийм ч амар биш.
Ер нь товчхон хэлэхэд өнөөдрийн Засгийн газрын бүрэлдэхүүнд эвслээс багтсан сайд нар гарлаа гэж бодоход улс төрд нэг их доргион үүсэхгүй болов уу гэж харж байна.

-МАХН Засгаас гарна гэсэн мэдэгдэлтэйгээ зэрэгцүүлэн МАН-ын удирдлагуудыг АТГ-т шалгуулна гэсэн. Тэдгээр хүмүүс нь бүгд танай намын лидерүүд байна лээ?

-Манайд тэр Гүйцэтгэх товчоо ч бил үү дээ, түүнээс нь ямар нэг албан ёсны бичиг ирээгүй. Тэр шийдвэр, материалуудаас нь нүдээр олж үзсэн зүйл байхгүй байна. Зөвхөн хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр л тийм зүйл яваад байгаа шүү дээ.
Ер нь тэр хүмүүс дотроо юу ярьж, ямар шийдвэр гаргах нь өөрсдийнх нь асуудал. Гэхдээ миний мэдэхийн манай намын түүхэнд "Бид тэр намын, тийм улстөрчдийг шүүх цагдаад өгнө" гэж намын шийдвэр болгон ярьж байсныг мэдэхгүй байна. Тэд өмнө нь ч Их хуралдай гэгч зүйлийг хийн, баахан хүмүүсийг олигархи гэж жагсаан, цагдаа шүүхэд өгнө гэж байсан. Тиймээс энэ бүхнээс харахад энэ нь МАХН-д тогтож байгаа жишиг эсвэл ажлын арга барил юм уу даа.

-Ийм мэдэгдэл хийснээр танай намын удирдлагуудын нэр хүндэд тодорхой хэмжээгээр нөлөөлж байгаа болов уу. Тиймээс танай намын зүгээс үүнд хариу үйлдэл хийхүү?

-Албан ёсны зүйл бидэнд өгөөгүй учир тийм зүйл хийхгүй. Хэрэв үнэхээр тухайн намын улс төрийн шийдвэр нь нөгөө намынхаа нөхдүүдийг шоронд хийх асуудал болж таарах юм бол бид ч гэсэн албан ёсоор байр сууриа илэрхийлж таарна.

-МАХН-ын гишүүд даргынхаа шүүх хурлын шийдвэрт нөлөөлөхийн тулд засгаас гарах тухай мэдэгдлийг хийсэн. Ер нь засгийн эрхэнд байгаа намын хувьд олон нийтийн бус нэг хүний эрх ашгийн төлөө ажиллаж байгаа нь хэр зүй зохистой үйлдэл юм болоо?

-Урьд өмнө нь нэг эсвэл цөөн хэдэн хүнийг тойрсон намууд үйл ажиллагаагаа явуулж, богино хугацаанд түр зуурын амжилтад л хүрч байсан. Түүнээс бус Монгол Улсын нийгэм, улс төрийн амьдралд бүхэлд нь, урт хугацаагаар нөлөөлөхөөр зүйл болж байгаагүй. Энэ удаагийн үйл явдлын эцсийн үр дүн ч тийм л байх болов уу даа.
Ер нь цаашид ийм байдлаар үйл явц өрнөөд байвал үзэл бодлоороо нэгдэж, улс орон, ард түмнийхээ нийтлэг эрх ашгийн төлөө явдаг нам гэх ойлголт их өөр болоод ирэх байх гэж би хардаг.

-Сүүлийн үед МАН МАХН нийлнэ, АН, МҮАН нэгдэнэ. Тэгээд бие даагчдадаа өөрсдөдөө урвуулахаар ярьж байгаа гэх мэдээлэл чих дэлсэх боллоо. Үүнд та ямар хариулт өгөх вэ?

-Тийм яриа явж байгаа, түүнээс өөр нь ч явж л байгаа. Эдгээрээс хүмүүст сонсогдохдоо аль болох задарч, бутарна гэсэн талаас нь илүү хүрч, түүнийгээ ярьж байх шиг байна.
Үүний нөгөө талд нэг тайлбар явж байгаа. Тухайлбал, хүмүүсийн ярьж байгаачлан эвсэл задарсанаар Засгийн газрын тухай асуудал бүхэлдээ яригдахгүй шүү дээ. Өмнө нь МАН, АН-ын Засгийн газарт хамтарч байгаад АН гарангуут Засгийн газар хэрхэн эмхлэгдсэн билээ. Гарч явсан сайд нарын оронд шинээр томилоод л явсан шүү дээ.
Өнөөдрийн байдал ч энэ л зохицуулалтаар явна. Энэ талаас нь аваад үзэхэд Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг, АН-д эрх мэдэл нь байгаа энэ үед дээр хэлж буй тохиолдлууд гарах магадлал туйлын бага шүү дээ.

-Өнөөдөр (өчигдөр) та АН, "Шударга ёс" эвслийн бүлгийн дарга нартай уулзсан гэсэн. Гишүүдийн тангараг өргөх болон бүлэг байгуулах асуудлаар намууд тохиролцож байгаа гэсэн. Энэ талаар уулзсан юм уу?

-Манай намын бүлгээс УИХ-ын сонгуулиас хойш бий болсон нөхцөл байдал, сонгогчдынхоо хаан сонголтыг хүндэтгэж тангараг өргөн үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа гишүүдээрээ оролдохгүй байх, УИХ-ын Дэгийн тухай хууль нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай зэрэг хэд хэдэн асуудлыг иж бүрнээр нь сайн ярилцъя, санаачилга гаргая шийдсэн. Ингэхдээ ажлын хэсэг гаргах, эсвэл өөр нэг зохистой хэлбэрээр шийдье гэж ярилцсан.

Өнөөдөр Д.Эрдэнэбат, Н.Батцэрэг дарга нартай уулзаж, бүлгийн шийдвэрийг хэлж, санал солилцсон

Гэхдээ үүнийг нэгэнд нь барьцалдуулаад гэж хэлэхэд хаашаа юм. Гэхдээ багцаар нь шийдэхгүй бол төрийн ажил энэ мэт зогсонги байдалтай байж болохгүй гэсэн байр суурьтай байгаа юм. Үүний дагуу өнөөдөр би Д.Эрдэнэбат, Н.Батцэрэг дарга нартай уулзаж, бүлгийн шийдвэрийг хэлж, ийм байдлаар шийдэх боломжтойг санал болгосон юм.

-Бүлгийн дарга нар ямар хариу өгөв?

-Аль аль нь ярилцах, зөвшилцөх нь зүйтэй, том эрх ашгийнхаа үүднээс эдгээр асуудлуудаа ярих нь зүйтэй гэж хариу хэлсэн. Тэд бүлэг дээрээ тус тусдаа яриад эргээд хариу хэлэх болов уу.
Ер нь бодоод үзэхэд сонгууль болсноос хойш УИХ-ын үйл ажиллагаа үнэхээр сэтгэлд хүрэхгүй явж байгаа. Анхнаасаа л мордохын хазгай эхэлсэн маргаан, түүнээс үүдэлтэй уур амьсгал одоо болтол байсаар байна. Нэг талаас үзэхэд Засгийн газар байгуулагдаад 100 хонож байна, УИХ эмхлэгдээд анхны чуулганаа ч дуусгаагүй байна. Ард зөндөөн их хугацаа бий л дээ.
Гэхдээ нөгөө талаас нь бодохоор энэ хооронд бид амжуулж болох олон зүйлийг улс төрийн маргаан, сөргөлдөөний улмаас шийдэж чадсангүй. Энэ байдлаар цааш явах нь хэнд ч ашиггүй. Тэр тусмаа МАН-д ашиггүй гэж бид үзсэн. Үүний гарц нь ярилцах, ойлголцох, асуудлыг аль болох хурдан шийдэх гэж ойлгож байгаа. Гэхдээ үүн дотроо улайм цайм барьцаалаад, үүнийг шийдэхгүй бол түүнийг чинь гацаана гэж тулгаад байгаа юм байхгүй. Гэхдээ цаана нь үүнд нөлөөлж байгаа уур амьсгал хэдийгээр ил тод ярихгүй байгаа ч тодорхой хэмжээгээр байгааг гэдгийг хэлэх хэрэгтэй.
Тухайлбал, гишүүний тангараг өргөх асуудал дээр таван хүн бий. Тэдгээрээс хоёр нь ямар ч маргаагүй буюу манай хоёр эмэгтэй гишүүн байна. Тэдний тангаргийг өргүүлье хэмээн эрх баригчдын зүгээс санаачилга гаргаж хэлэлцэх боломж бүрэн бий. Гэтэл яагаад заавал тавуулаа хамт өргөх ёстой гээд байгаа юм.
Өвөрхангайн асуудлаар бидний байр суурь эхлээд ямар байсан одоо яг л тийм байгаа. Ард түмний сонголтыг хүндэтгэж, бүгдийг хуулийнх нь дагуу явуулъя гэсэн байр сууринаасаа буцаж эргээгүй.
Тав дахь гишүүнтэй холбоотой асуудал нь хэдийгээр УИХ-д өргөн баригдчихсан байгаа ч нам дотроо хуулийн дагуу шийдэх ёстой, үүнд улс төр орсон байна хэмээн маргаж байгаа учир хойш тавьсан.
Энэ бүхнийг бодолцоод манай хоёр гишүүний тангаргийг өргүүлж болохоор байгаа юм. Гэвч өнөөдрийг хүртэл байсаар л байна.
Бүлгийн асуудлыг ч бид олон ярьсан. Дахин дахин яриад яахав. Энэ бол сонгуулийн үр дүнд бий болдог бүтэц. Үүнийг Сонгуулийн тухай хууль, парламентат ёсны үндсэн мөн чанар талаас нь харсан ч энэ нь цэвэр улс төрийн шалтгаантай. Өөр шалтгаан байхгүй. Энэ бүхнийг хуулийн дагуу, шударга, ёс зүйтэй, хүндэтгэлтэй хандаж шийдье хэмээн бид санаачилга гаргаж байгаа юм.

Засгийн газраас эвслийн сайд нар гарахад улс төрд нэг их доргион үүсэхгүй