УИХ-ын гишүүн Д.Ганбаттай цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

-Арвайхээр-Баянхонгор чиглэлийн 108,3 км замын нээлтийн арга хэмжээ Баянхонгор аймгийн Өлзийт сумын нутагт болсон. 45,5 тэрбум төгрөгийн өртөгтэй энэ замын ажил өнгөрсөн жилийн дөрөвдүгээр сард эхэлж байсан. Ер нь замын чанар ямар байгаа вэ?

-Баянхонгор аймгийн замын нээлт өнгөрсөн долоо хоногт боллоо. 240 орчим км зам ашиглалтад орж байгаа юм. Замын чанар байдлыг цаг хугацаа шалгаруулна биз дээ. Дээр нь нэмээд хэлэхэд Баянхонгор аймгийн Баянлиг, Бууцагаан сум дээр “Шинэ сум” төсөл хэрэгжиж байгаа.

Эмнэлэг, цахилгаан, сургууль, цэцэрлэгийг нь Канад технологиор шинээр барьж байгаа юм. Сумаас хот руу шилжиж ирэх явдал маш их байна. Тиймээс хөдөө орон нутагт орчинг нь сайжруулах хэрэгтэй. 2013 онд гурван сум дээр шинэ сум төсөл хэрэгжинэ. Хөдөөнөөс ирэх нүүдлийг зогсоох, улс орноо эзэнтэй байлгах бодлогыг баримтлах хэрэгтэй.

Төсвийн зардал чирэгдэл багасна. Дундаас нь авдаг, саадаг явдал байхгүй болно. Үүнээс санаа авч бусад сумдууд хөгжих боломжтой. Тиймээс заавал утаа униар болсон, стресс болсон газарт тэмүүлэх хэрэг алга байна шүү дээ. Үүнийг нь төр засаг хийх ёстой. Үүнд заавал оролцох хэрэгтэй гэдгийг Ерөнхий сайд олгосон байх.

-УИХ-ын ээлжит бус чуулганаар Хөрөнгө оруулалтын тухай хуулийг шинэчлэн батлахаар болсон. Үнэхээр хөрөнгө оруулалтын асуудлыг нь шийдчихвэл асуудал зөв голдирол руугаа орох уу. Та ямар байр суурьтай байгаа вэ?

-Манайхан ер нь гадныхан руу их дайрч давшлах юм. Мөнгөө бариад ороод ирсэн хүмүүс буруутай биш шүү дээ. Тэдэнд буруу байхгүй. Буу тулгуулсан юм шиг гэрээ хийсэн байна гэж ярьж байгаа. Гэхдээ тэр гэрээг хийсэн хүмүүстэй нь хариуцлага тооцох хэрэгтэй шүү дээ.

Өнөөдөр ганцхан Монгол Улс баялагтай гэж бодвол учир дутагдалтай. Гадны хөрөнгө оруулалтыг бүх улс орон хүсдэг. Үүгээрээ ч хөгждөг. Өнөөдөр гадны хөрөнгө оруулалтаар популизм хийгээд, хүмүүсийн тархи толгойг буруугаар угаах нь зөв зүйл биш.

Валютын ханш нэмэгдэж байгаа нь Монгол Улс юм үйлдвэрлэхгүй байгаатай холбоотой.

Энэ нь ард түмний амьдралд хүнд тусна. Цаг хугацаа маш их алдаж байна. Сүүлийн 20-иод жил ардчилал хөгжсөн ч гэсэн Монгол Улс хөгжиж чадсангүй. Нэгэнт ингээд гараад явсан хөрөнгө оруулалтыг буцаагаад дуудах нь маш хэцүү.

Авлигачид, мөнгөтэй хүмүүст нөлөөлөхгүй шүү дээ. Ядарсан ард иргэдэд л энэ байдал нөлөөлнө. Нөлөөлөөд эхэлчихлээ гэж би бодож байна. Өнөөдөр хүнсний бүтээгдэхүүний үнэ ямар болж байна. Бензин хүссэн хүсээгүй нэмэгдэж таарна.

Одоо автобусны үнийг нэмэх талаар яриад эхэлчихлээ. Хөдөө орон нутагт хотоос очсон будаа, гурил нэмэгдэж очиж байна. Ер нь бол мэдрэгдэж эхэллээ. Дээр нь сургуулийн төлбөр 17-20 хувиар нэмэгдсэн байна. Сүүлийн 20 жил халамж арай хэтэрсэн. Хүмүүсийг амьдрах чадваргүй болгож байна. Өнөөдөр халамж шаардлагатай хүмүүст нь өгөх хэрэгтэй шүү дээ. Хэрэгтэй, хэрэггүй их дээд сургуулиуд ихээр бий болсон.

Тэгээд төгссөн оюутнууд ажилгүй болж байна. Цагаа маш ихээр алдаж байна. Үүнийг өөрчлөх цаг нь болсон. Ээжүүдийг цалинтай болгох хэрэгтэй. Төрөх эмнэлэг нь хүрэлцээ муу. Хүүхдүүд морины уралдаанд гэмтэж, нас барж байна. Гэтэл гэмтлийн эмнэлэг нь чанарын шаардлага хангахгүй байна шүү дээ.

-Валютын ханш өдрөөс өдөрт нэмэгдсээр байна. Үүнийг бас л гадаадын хөрөнгө оруулалттай холбон тайлбарлаж байгаа?

-Валютын ханш нэмэгдэж байгаа нь Монгол Улс юм үйлдвэрлэхгүй байгаатай холбоотой. Төрийн албанд ажиллаж байгаа хүмүүст учир байна. Олигтойхон шиг ажиллаад, авилгагүй байсан бол хөрөнгө оруулалт байх ч байсан юм бил үү.

Шат шатандаа ажилд саад тээг болсон албан хаагчид их байна шүү дээ. Гэрээгээ маш муу хийдэг. Муу хийсэн гэрээгээ гадныханд нялзаадаг байдал нөлөөлж байна. Гадаадын хөрөнгө оруулагчид мэдээж таатай газар л хөрөнгө оруулалт хийнэ шүү дээ.

-Эдийн засагт мэдрэгдэж байгаа энэ хүндрэлүүд Засгийн газартай холбоотой юу?

-Монгол Улс зунжин наадлаа. Засгийн газар жилийн өмнө амрахгүй, наадахгүй, гадаад явахгүй гэж хэлж байсан биз дээ. Гэхдээ энэ Засгийн газар өмнөх Засгийн газруудаас арай дээр гэж бодож байгаа. Алдаж, оносон зүйл бий. Өмнөх Засгийн газраас үлдсэн зүйл олон байгаа. Тэрийг нь үүрээд л явж байна шүү дээ.

Хөдөөнөөс ирэх нүүдлийг зогсоох, улс орноо эзэнтэй байлгах бодлогыг баримтлах хэрэгтэй.

Өнөөдөр төрийн албыг харахад 100 ямаанд 60 ухна болчихсон байна. Дарга даамлын бөөрөнд наалдаад явж байдаг хүмүүс олширсон. Тэр нь сайн сайхан ч юм шиг нийгэмд харагддаг болсон. Хувийн байгууллагад ажилладаг хүмүүс нь баялаг бүтээж, илүү цалин авах хэрэгтэй байна шүү дээ.

Би тухайн үед “МИАТ-ийг хувьчлах хэрэгтэй” гэж хэлж байсан. Гэтэл одоо алдагдалтай ажиллаад л явж байна. Иймэрхүү маягаар байвал Засгийн газраа ажиллуулж чаддаггүй УИХ-аар яах юм бэ. Ажил хийж чаддаггүй Засгийн газар ямар хэрэгтэй юм бэ. Засгийн газар ард түмнээсээ уучлалт гуйх ёстой шүү дээ.

-12 настай Есүгэн хэмээх охины дээрээс барилгын кран унаж, амь насыг нь хохироосон харамсалтай хэрэг гарч байсан. Энэ охины эндсэн өдрийг Монгол Улсын Ерөнхийлөгч “Есүгэн охины өдөр” болгох санал гаргасан ч УИХ-ын байнгын хороо дэмжээгүй. Есүгэн охины маргааш буюу есдүгээр сарын 03-ны өдөр болж байна. Үүн дээр та ямар байр суурьтай байгаа вэ?

-Гудамж талбайд 12 настай охиныг хичээлээ тараад явж байхад нь барилгын кран унаж амь нас нь эрсэдсэн шүү дээ. Уг нь Мэргэжлийн хяналтын байгууллага энэ тэр гээд өчнөөн олон л байгууллага байдаг. Гэвч тэд ийм зүйл дээр ажиллаж чадахгүй байна. Бусад улс орнуудад ий зүйл дээр санаа авч хууль баталдаг юм билээ.

Харин манай улсад уламжлал нь арай өөр юм шиг байгаа юм. Өнөөдөр хүүхдийн эрүүл, аюулгүй амьдрах боломж маш тааруу байна. Гэр бүлийн хүчирхийллээс гадна хүүхдээ өсгөж чадахгүйн улмаас эцэг, эхчүүд хүүхдээ гудамжинд хаяж байна. Зунжин л нааддаг. Наадам бүрт морины уралдаан болж, олон хүүхэд бэртэж гэмтэж байна.

Энэ маш бол буруу. Ингэж явж болохгүй шүү дээ. Гэхдээ хүүхдийн эрхийн төлөө зарим өөрчлөлтүүд гарч байна. Хүүхдээ заазуурдсан аав 7 жил авлаа. Ерөнхийлөгч есдүгээр сарын 01-нд “Хуулийн засаглал, хүүхдийн оролцоо” сэдэвт хичээл заалаа. Эмэгтэй гишүүд хүүхдийн эрхий талаар хууль боловсруулж байгаа гэсэн. Тэрийг нь дэмжиж ажиллана.

Д.Ганбат: Засгийн газар ард түмнээсээ уучлалт гуйх ёстой