2014 онд “Монголдоо бүтээцгээе” уриа дэвшүүлсэн Барилга, хот байгуулалтын яам салбарын нээлттэй өдөрлөгөө 2014 оны 6 дугаар сарын 14-нд Чингис хааны нэрэмжит төв талбайд зохион байгууллаа.

Энэхүү өдөрлөгт Барилга, хот байгуулалтын яамны удирдлага, хамт олон, Барилгын хөгжлийн төв ТӨҮГ, Монголын барилгачдын холбоо, Монголын барилгын үндэсний ассоциаци, Барилгын материал үйлдвэрлэгчдийн холбоо, Монголын барилгын инженерүүдийн холбоо, Монголын барилгачдын үйлдвэрчний эвлэлийн холбоо зэрэг төрийн болон төрийн бус байгууллагууд оролцлоо.

Өдөрлөгийн үеэр Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрийн хэрэгжилт, салбарын яамны бодлого үйл ажиллагааг иргэд, олон нийтэд сурталчилна.  Барилга, хот байгуулалтын салбарын бодлого үйл ажиллагааг иргэд хэрхэн үнэлж байгаа, ямар арга хэмжээ, хөтөлбөр төсөл хэрэгжүүлэх талаар мөн  санал асуулга явууллаа.

Ажилтай, орлоготой Монгол хүн хөтөлбөрийн хүрээнд барилгын салбарт ажилд зуучлах, батламж гардуулах арга хэмжээ боллоо.

2012 онд Шинэ засгийн газраас яамдын бүтэц, зохион байгуулалтанд өөрчлөлт оруулсанаар Зам тээвэр, Барилга, хот байгуулалтын яамыг салгаж Барилга, хот байгуулалтын яамыг дангаар нь ажиллуулахаар болсон юм. Барилга, хот байгуулалтын яам өнгөрсөн 2 жилийн хугацаанд дараахь томоохон ажлуудыг хийж гүйцэтгэлээ.

Орон сууц, нийтийн аж ахуйн салбарт  2012-2014 онд

• Иргэдийг орон сууцжуулах бодлогыг шинээр тодорхойлж, 8 хувийн хүүтэй зээл олгож эхэллээ. “Иргэдийг орон сууцжуулах талаар авах арга хэмжээний тухай” шийдвэрийг ЗГ-ын 2013.04.13-ны өдрийн 135 дугаар тогтоолоор “Орон сууцны ипотекийн зээлийн ерөнхий журам”-ыг ЗГ-ын 2013.05.30 өдрийн 200 дугаар тогтоолоор тус тус баталж, 2013 оны.06.17-ноос хэрэгжүүлж байна.

Энэхүү шийдвэрийн хэрэгжилт 2014.05.15-ны байдлаар

• Өндөр хүүтэй зээлтэй 18210 иргэний зээлийг 8 хувийн хүүтэй зээлд шилжүүлж, үүнд 520.5 тэрбум төгрөгийн санхүүжилт хийлээ.
• Шинээр 19228 иргэнд 1 их наяад 78,2 тэрбум төгрөгийн 8 хувийн хүүтэй орон сууцны зээлийг  өнгөрсөн 1 жилийн хугацаанд олгоод байна.
• Ипотекийн зээлээр орон сууц худалдан авах боломжгүй иргэдэд зориулж 1300 айлын түрээсийн орон сууц барих ажил эхлүүлээд байна. 2014 онд 504 айлын орон сууц Баянзүрх дүүрэгт ашиглалтанд орно.
• 2014 оны 6 дугаар сараас инженерийн дэд бүтцийн шийдэл бүхий амины орон сууцыг орон нутагт ипотекийн зээлийн хөтөлбөрт хамруулахаар шийдвэрлэлээ. Түүнчлэн аймаг, сумдад ипотекийн зээлийн хүүг жилийн 7% байхаар “Орон сууцны ипотекийн зээлийн ерөнхий журам”-д нэмэлт орууллаа.
• Шинэ бүтээн байгуулалт хөтөлбөр Улаанбаатар хотод шинэ суурьшлын бүс бий болгож, гэр хорооллыг өөрчилж эхэлнэ. Энэхүү хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхтэй холбогдуулан “Шинэ бүтээн байгуулалт хөтөлбөрийн хүрээнд хэрэгжүүлэх зарим төсөл, арга хэмжээний тухай” ЗГ-ын 118 дугаар тогтоол батлагдлаа. “Дэд бүтэц”  төслийн нийт төсөв 416 тэрбум төгрөг юм.
• Улаанбаатар хотод шинэ орон сууцны хороолол хотхон, гэр хорооллын инженерийн дэд бүтцийн барилга байгууламж, шугам сүлжээ баригдсанаар 60,300 айлын орон сууц, 31,000 хүүхдийн сургууль, 15,000 хүүхдийн цэцэрлэг, өрхийн эмнэлэг, ахуйн үйлчилгээ, олон нийтийн барилга байгууламж барих боломжийг “Дэд бүтэц” төслийн хүрээнд бүрдүүлж байна. 
• “Үндэсний бүтээн байгуулалтын корпораци” барилгын компаниудын нэгдэл орон сууцны хороолол барилаа. Үндэсний барилгын компаниуд нэгдэн нэг жилийн дотор орон сууцны хороолол барилаа. Буянт-Ухаа-1 хороололд 1764 айлын 25 барилга, 128 хүүхдийн цэцэрлэг, үйлчилгээний төвтэйгээ баригдаж байна.
• Орон сууцны нийлүүлэлтийг дэмжих үүднээс Монгол банкнаас 534,5 тэрбум төгрөгийн хөнгөлөлттэй зээлийг арилжааны банкуудаар дамжуулан хотын 73, хөдөөгийн 28 нийт 101 компанид олгосон юм. Дэмжлэг авсан 101 компани санхүүжилтийн улмаас гацаад байсан орон сууцны барилгуудаа энэ жил ашиглалтанд оруулна.
• Иргэд орон нутагтаа таатай амьдрах зорилго бүхий “Шинэ сум”, “Сумын төвийн шинэчлэл” төслүүдийг хэрэгжүүлж байна. Сумын төвийн шинэчлэл” төслийн хүрээнд БХБЯ, ЭЗХЯ зэрэг 4 яамны хамтарсан баг өнгөрсөн 2013 оны 3 дугаар сард 330 сумд ажиллаж,  2013-2016 онд хийвэл  зохих ажлын жагсаалтыг сумын иргэдтэй хамтран гаргасан юм.  Эдгээр ажлыг хийхтэй холбогдуулан сумын төвүүдийг 5 ангилалд хувааж, хөгжлийн загваруудыг тодорхойлон, хийгдэх ажлын  нэг маягийн зургийг боловсруулж дууслаа. 2014 онд улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 16 сумын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөг боловсруулж, дулаан хангамжийн эх үүсвэр, цэвэрлэх байгууламж, цэвэр усны эх үүсвэр, шугам сүлжээний ажил хийгдэж эхлээд байна. НҮБ-ийн хөгжлийн хөтөлбөрийн санхүүжилтээр 8 сум, концессын гэрээгээр 50 сумыг шинэчлэх ажил  2014 оноос хийгдэж эхэллээ. “Шинэ сум” төслийн хүрээнд Баянхонгор аймгийн Баянлиг, Бууцагаан сум  Канад модон байшин бүхий сумын төвийн захиргаа, сургууль, цэцэрлэг, эмнэлэг зэрэг барилга байгууламжтай боллоо. Энэ төсөл Дорноговь аймгийн Замын-Үүд суманд ч  хэрэгжиж байгаа юм.

Барилга, барилгын материалын салбарт2012-2014 онд

• Барилгын материалыг эх орондоо үйлдвэрлэж, гол нэр төрлийн бүтээгдэхүүний хэрэгцээг дотооддоо хангах зорилгоор “Барилгын материалын үйлдвэрлэлийг дэмжих хөтөлбөр”-ийг ЗГ-ын 2012 оны 171 дугаар тогтоолоор батлуулан хэрэгжүүлж байна. Өнгөрсөн хугацаанд хөтөлбөрт хамрагдсан аж ахуй нэгжүүдээс 21 үйлдвэр тоног төхөөрөмжөө шинэчлэж, шинээр 11 барилгын материалын үйлдвэр нээгдлээ.
• Цементийн дотоодын хэрэгцээг эх орондоо хангадаг болохын тулд дэмжлэг үзүүлснээр “Хөтөлийн цемент шохойн үйлдвэр” жилд  1 сая тонн цемент үйлдвэрлэх хүчин чадалтай шинэ үйлдвэрээ нээлээ.
• Чингис бондын санхүүжилтээр Монголын алт ХХК-ийн жилд 1 сая тонн цемент үйлдвэрлэх хүчин чадалтай  “Хөх цавын” цементийн үйлдвэр, Монполимет ХХК-ийн жилд 1 сая тонн цемент үйлдвэрлэх хүчин чадалтай “Монцемент” төслийг дэмжсэнээр 2016  он гэхэд Монгол Улс цементийн хэрэгцээгээ  дотоодын үйлдвэрлэлээсээ хангана.
• Иргэдийг орон сууцжуулах ажлын хүрээнд ЗГ-ын 180 дугаар тогтоолоор “Байшин үйлдвэрлэх комбинат-1” төслийг батлуулж, БҮК-1-ийг сэргээн угсармал хавтгаалжин барилгын үйлдвэр байгуулах гэрээ байгуулан эхний ээлжийн санхүүжилтийг өнгөрсөн онд хийсэн юм. Энэхүү үйлдвэр 2014 онд ашиглалтанд орох гэж байна. Үйлдвэр үйл ажиллагаагаа явуулж эхэлснээр барилга угсралтын ажил  улирлын хамаарлаас гарна.

• Барилгын гол нэр төрлийн материалын нийлүүлэлтийг тогтвортой байлгах зорилгоор үндэсний барилгын материал үйлдвэрлэгч 71 аж ахуйн нэгжид 174 тэрбум төгрөгийн хөнгөлөлттэй зээлийг мөн цемент, арматур нөөцлөх, нийлүүлэх 55 аж ахуйн нэгжид 125.4 тэрбум төгрөгийн хөнгөлөлттэй зээлийг  Монгол банкнаас арилжааны  банкуудаар дамжуулан олголоо.  Ингэснээр барилгын улирлын хугацаанд цементийн үнэ 150,000 төгрөг, арматурын үнэ 1,150,000 төгрөг байж барилгын салбарт бодит дэмжлэг болов. 

• Барилгын ажил эхлүүлэх, үргэлжлүүлэх зөвшөөрөл авах хугацаа 5 дахин, гарын үсгийн тоо 3 дахин буурлаа.      
• өмнө нь Барилгын ажил эхлүүлэх, үргэлжлүүлэх зөвшөөрөлд 208 хоног, 120 хүний гарын үсэг шаардагддаг байв. Тусгай зөвшөөрөл

- барилга угсралт

- барилгын материалын үйлдвэрлэл

- зураг төсөл

- өргөх механизм

Харин одоо 151-р тогтоолоор

Аймаг нийслэлийн газрын захирамж, техникийн нөхцлийг Нэг цонхны үйлчилгээгээр 30-35 хоногт олгодог боллоо.

Экспертизийн ажлыг 7 хоногт зохион байгууулж, 3 хоногт зөвшөөрөл олгож байна. Барилга байгууламж ашиглалтанд хүлээн авах хугацаа 14 хоног боллоо.

-Тусгай зөвшөөрөл олгоход тавигдах суурь нөхцлийг хөнгөвчилж, зарим тусгай зөвшөөрлийг ТББ-д шилжүүллээ. Сайдын 2012 оны “Журам шинэчлэн батлах тухай” 49 дүгээр тушаалын дагуу “Барилгын материалын үйлдвэрлэл эрхлэх тусгай зөвшөөрөл” олгох үйл ажиллагааг “Барилгын хөгжлийн үндэсний нэгдсэн төв” ТББ зохион байгуулж ажиллаж байна.

-Сайдын 2013 оны 89 дүгээр тушаалаар “Барилгын үйлдвэрлэл эрхлэх тусгай зөвшөөрөл” авахыг хүссэн аж ахуйн нэгж, байгууллагад тавигдах суурь нөхцөл шаардлагыг практикт нийцэж байхаар хөнгөвчиллөө.

Хот, байгуулалт, газрын харилцааны салбарт 2012-2014 онд

• Улаанбаатар хотыг 2030 он хүртэл хөгжүүлэх хөгжлийн бодлогыг тодорхойллоо. БХБЯ, НЗДТГ, НИТХ санаачлан Улаанбаатар хотыг 2020 он хүртэл хөгжүүлэх ерөнхий төлөвлөгөөний тодотгол, 2030 он хүртэлх хөгжлийн чиг хандлага баримт бичгийг боловсруулахдаа 9098 иргэн, аж ахуйн нэгжийн санал хүсэлт, мэргэжлийн байгууллагуудын зөвлөмжийг тусган нийт 25 удаагийн хэлэлцүүлэг зохион байгуулж, УИХ-ын 2013.02.08-ны өдрийн 23 дугаар тогтоолоор батлууллаа.

• Аймгийн төвүүдийг хот болгон хөгжүүлэх шинэ төлөвлөлт боловсруулж эхэллээ. 2013-2014 онд улсын төсвийн 5,2 тэрбум төгрөгийн санхүүжилтээр Говьсүмбэр аймгийн Чойр, Төв аймгийн Зуунмод, Ховд аймгийн Ховд,  Өмнөговь аймгийн Даланзадгад,  Баян-Өлгий аймгийн Өлгий Хэнтий аймгийн Өндөрхаан, Дархан хотуудын  2030 он хүртэлх хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөг шинээр боловсруулж байна.

• “Өмнөговь, Дорноговь аймгийн хот байгуулалт, хилийн ойролцоо суурин газруудын хөгжил  төсөл”-ийн хүрээнд Сайншанд хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөө боловсруулж дууслаа.

• 2014 онд Дундговь аймгийн Мандалговь, Увс аймгийн Улаангом, Сүхбаатар аймгийн Баруун-Урт, Говь-Алтай аймгийн Алтай, Дорнод аймгийн Чойбалсан, Хэнтий аймгийн Өндөрхаан хот зэрэг 6 аймгийн төв хотуудын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөг боловсруулна.

• Аймаг бүрт баригдах 1000 айл орон сууцыг  инженерийн дэд бүтцийн хамт барих ажлыг эхлүүллээ. 2013 онд улсын төсвийн 18,9 тэрбум төгрөгийн санхүүжилтээр  Өвөрхангай, Булган, Архангай, Сүхбаатар, Орхон, Хөвсгөл, Дорнод, Дархан-Уул аймагт баригдах 1000 айлын орон сууцны хэсэгчилсэн ерөнхий төлөвлөгөө хийгдэж, батлагдлаа.  Дорнод, Завхан, Хэнтий аймгийн хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөө боловсруулж дууслаа.

• 2013 онд аймгийн төв, томоохон суурин газруудад  инженерийн дэд бүтэц болон барилга угсралтын ажил хийгдсэнээр 5360 орчим айлын орон сууц ашиглалтанд орлоо. Мөн 16 аймгийн 60 гаруй суманд ус зөөлрүүлэх  төхөөрөмж суурилуулсанаар 130,000 гаруй хүн стандартын шаардлагад нийцсэн ундны усаар хангагдлаа.

• Гэр хорооллыг дэд бүтэцжүүлэх “Шинэ хороолол” төсөл хэрэгжүүллээ. Барилга хот байгуулалтын яам, Нийслэл, НҮБ-ын ХАБИТАТ, “Атмор” компани хамтран нэгдүгээр хорооллын арын дэнжийн 168 айлыг жишиг хороолол болгохоор ажиллалаа. Гэр хорооллыг дэд бүтэцжүүлэх “Шинэ хороолол” төслөө иргэдтэй хамтран хэрэгжүүлсэн юм. Шинэ технологи бүхий авто замтай болсон оршин суугчид орон сууцны иргэдээс дутуугүй тохитой орчинд амьдарч, халуун хүйтэн устай болж, цэвэр бохирын сүлжээнд холбогдлоо.

Хууль, эрх зүй 2012-2014 онд

1. Салбарын эрх зүйн орчны шинэчлэлтийн хүрээнд дараахь хуулиуд дээр ажиллаж байна.  Шинэчлэн боловсруулж буй хуулиуд

1. Газрын тухай хууль  / УИХ-д өргөн барьсан /
2. Барилгын тухай хууль  / өргөн баригдахад бэлэн болсон /
3. Хот байгуулалтын тухай хууль  / өргөн баригдахад бэлэн болсон /
4. Геодези зураг зүйн тухай хууль  /УИХ-д өргөн барьсан /
5. Газрын кадастрын тухай хууль  /УИХ-д өргөн барьсан /
6. Газрын төлбөрийн тухай хууль  /УИХ-д өргөн барьсан /

Шинээр боловсруулж буй хуулиуд

1. Хотыг дахин хөгжүүлэх тухай хууль  / ЗГ-аар дэмжигдсэн /
2. Нийгмийн зайлшгүй хэрэгцээг үндэслэн газрыг нөхөн олговортой чөлөөлөх тухай хууль  / УИХ-д өргөн барьсан /
3. Ногоон байгууламжийн тухай хууль  / Боловсруулж байгаа /
4. Авто зогсоолын тухай хууль  / Боловсруулж байгаа /
5. Барилгын материал, хийц, эдлэхүүний чанар, аюулгүй байдлыг хангах тухай хууль   / Боловсруулж байгаа/                                                        

Барилгын салбарын өсөлт

• 2013 онд барилга угсралтын ажлын гүйцэтгэл өнгөрсөн онтой харьцуулахад 78,4 хувийн өсөлт  гарлаа.

Барилга угсралт 2010 онд 463 тэрбум

                        2011 онд 745 тэрбум

2012 онд 1 их наяд 034 тэрбум

2013 онд 1 их наяд 845 тэрбум

• 2013 онд улсын хэмжээнд 20 300 айлын орон сууц эд хөрөнгийн эрхийн бүртгэлд шинээр хамрагджээ. Орон нутагт сүүлийн жилүүдэд анх удаа 5360 гаруй айлын орон сууц баригдаж ашиглалтанд орлоо.

• Орон сууцны эрэлт нийлүүлэлтийн судалгааг Улаанбаатар хот болон аймгийн төвүүд, хүн ам ихтэй 11 суманд “Барилгын үндэсний ассоциаци” ТББ-аар хийлгэлээ. Ирэх 3 жилд нийслэлд 80,000 хөдөө орон нутагт 26,000 орчим айлын орон сууц ашиглалтанд орно.

• АНУ-ын хөгжлийн агентлагаас гаргасан судалгаагаар Монгол Улс барилгын салбар дахь бизнесийн таатай орчин бүрдүүлэлтээрээ дэлхийн 185 орноос 2013 онд 107 дугаар байранд орж, 25 байраар урагшилсан амжилт үзүүлсэн юм.