Улсын Их Хурлын Төрийн байгуулалтын байнгын хороо Сонгуулийн нэгдсэн хууль, Улс төрийн намын тухай, Улс төрийн намын санхүүжилтийн тухай хуулийн төсөл боловсруулах ажлын хэсгийн гишүүдийн уулзалт, ярилцлагыг өнөөдөр /2014.06.25/ үдээс хойш Төрийн ордонд зохион байгуулав.

Уулзалт, ярилцлагад ажлын хэсгийн гишүүд болон Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны урилгаар манай улсад хүрэлцэн ирсэн Европын аюулгүй байдал, хамтын ажиллагааны байгууллагын Ардчилсан институц, хүний эрхийн албаны Ардчилсан засаглал, жендэрийн нэгжийн дарга, доктор Марчин Валецки, мөн Улсын Их Хурал дахь нам, эвслийн бүлгийн ажлын албаны ажилтнууд оролцлоо.

  Улсын Их Хурлын гишүүн Р.Бурмаа уулзалт, ярилцлагыг нээж хэлсэн үгэндээ, дэлхийн 30 гаруй улсад ардчилсан засаглалыг хөгжүүлэхэд дэмжлэг, туслалцаа үзүүлэх чиглэлээр 18 жил ажиллаж, ихээхэн дадлага туршлага хуримтлуулсан доктор Марчин Валецки ажлын хэсгийн гишүүдтэй санал бодлоо хуваалцахаар хүрэлцэн ирсэнд талархаж буйгаа илэрхийлээд түүнтэй үдээс өмнө уулзаж Сонгуулийн нэгдсэн хуулийн төслийн талаар санал солилцсон тухайгаа дуулгасан юм.

Сүүлийн жилүүдэд улс төрийн намуудад итгэх олон нийтийн хандлага дэлхий дахинд буурч байна.

Ингээд Улсын Их Хурлын гишүүн, ажлын хэсгийн ахлагч С.Баярцогт Улс төрийн намын тухай, Улс төрийн намын санхүүжилтийн тухай хуулийн төслийн талаар товч танилцуулга хийлээ. Манай улс Улс төрийн намын тухай хуулийг анх 1992 онд батлан гаргаж, 2005 онд уг хуулийг шинэчлэн найруулж баталсан. Улс төрийн намуудын санхүүжилтийн эх үүсвэр нь гишүүдийн татвар болон намыг дэмжигчдийн хандив, төрөөс үзүүлж буй дэмжлэгээс бүрддэг гэдгийг тэрээр дурдаад хуулийн төсөлд тусгахаар улс төрийн намуудын удирдлага, ажлын хэсгийн хүрээнд яригдаж байгаа зарим санааг хуваалцав.

  Сүүлийн үед газар аваад байгаа улстөржилтөөс салах үүднээс улс төрийн намуудын хатуу гишүүнчлэлийг зогсоох, намуудын санхүүжилтийн эх үүсвэрийн зохих хэсгийг төрөөс санхүүжүүлдэг байх, нам үл хөдлөх хөрөнгөтэй байх эсэх асуудлыг зохицуулах, улс төрийн боловсролыг төрийн дэмжлэгээр үзүүлдэг байх, түүнчлэн намын санхүүгийн ил тод, нээлттэй байдлыг хангах зэрэг асуудлыг хуулийн төсөлд тусгахаар ярилцаж байгаа. Мөн улс төрийн намын бүртгэлийн байгууллагыг тодорхой болгож, өдөр тутмын үйл ажиллагаанд нь хяналт тавьдаг байх механизмыг бүрдүүлэх, үүнийг төрөөс үзүүлэх санхүүгийн дэмжлэгтэй нь холбож авч үздэг байхаар тусгахаар төлөвлөж байгааг тэрээр хэлсэн юм.

  Өнгөрсөн таван жилд Европын Холбоо, Европын аюулгүй байдал, хамтын ажиллагааны байгууллагын зүгээс улс төрийн намуудын санхүүжилтэд ихээхэн анхаарч, энэ талаарх олон улсын шилдэг практикийг тусгасан тусгай ном гаргажээ. Энэ талаар доктор Марчин Валецки танилцуулж, санал бодлоо хуваалцсан юм.

Мөн улсын төсвөөс намуудад санхүүжилт олгодог асуудал 1990-ээд оноос өргөжиж, Европын ихэнх орон энэ аргыг идэвхтэй хэрэглэх болсон.

Сүүлийн жилүүдэд улс төрийн намуудад итгэх олон нийтийн хандлага дэлхий дахинд буурч байна. Европын орнуудад гэхэд иргэдийн 10 хувиас илүүгүй нь улс төрийн намуудад итгэдэг гэсэн судалгааны дүн гарсан байдаг гэдгийг тэрээр дурдлаа. Мөн улсын төсвөөс намуудад санхүүжилт олгодог асуудал 1990-ээд оноос өргөжиж, Европын ихэнх орон энэ аргыг идэвхтэй хэрэглэх болсон.

Гэхдээ ихэнх оронд парламентад суудалтай намуудад төсвөөс санхүүжилт олгодог. Улсын төсвөөс үзүүлэх дэмжлэг нь гол төлөв намын санхүүгийн эх үүсвэрийн 80 хүртэл хувь байдаг бөгөөд улс төрийн намын хараат байдлыг алдагдуулахгүйн үүднээс энэ хэмжээг зохистой хязгаарт байлгах хэрэгтэй юм.

Түүнчлэн намуудад төсвөөс дэмжлэг үзүүлж буй тохиолдолд уг мөнгийг юунд зарцуулж, хэрхэн тайлагнаж байгаад тавих хяналтыг хуульд тодорхой тусгаж өгөх шаардлагатай. Мөн хувийн хэвшлээс өгөх хандив туслалцаа болон төрийн санхүүжилт нь тэнцвэртэй байх ёстой. Энэ бүхэнд хөндлөнгийн хяналт тавьдаг хараат бус мэргэшсэн байгууллагатай байх нь чухал хэмээн үзэж буйгаа тэрээр хэллээ.

 Ардчилал мөнгийг хянаж зохицуулах ёстой байтал сүүлийн үед мөнгө нь ардчиллыг хянаж байгаа нь энэ зууны санаа зовоосон асуудлын нэг болоод байгааг доктор Марчин Валецки онцлоод намын санхүүжилт нь ил тод тунгалаг, авлигаас ангид, шударга ёсонд нийцсэн, олон нийтийн эрх ашгийн тусын тулд зохицуулагдсан байх учиртай.

Ер нь улс төрийн намын шинэтгэл, санхүүжилтийн асуудал нь хэзээ ч дуусахгүй тасралтгүй үргэлжилж, байнга шинэчлэгдэн өөрчлөгдөж баяжигдаж байдаг асуудал учраас энэ асуудалд алсын хараатай, зоригтой дандаж авлигаас сэргийлсэн шударга, төгс зохицуулалт хийх хэрэгтэйг ажлын хэсгийн гишүүдэд зөвлөлөө.

  Дараа нь уулзалт, ярилцлагад оролцсон Улсын Их Хурлын гишүүн, ажлын хэсгийн гишүүн Ц.Оюунбаатар, М.Батчимэг, Ц.Даваасүрэн, Д.Оюунхорол, Ж.Батзандан, Н.Энхболд, Ө.Энхтүвшин, О.Содбилэг нар сонгуулийн хууль, улс төрийн намуудын тухай болон намын санхүүжилтийн талаарх олон улсын арга туршлага, эрх зүйн зохицуулалтын талаар доктор Марчин Валецкигээс асууж тодруулан санал бодлоо хуваалцлаа.

  Монгол Улс нь ардчиллыг төлөвшүүлэх, сайн засаглалыг хөгжүүлэх, сонгуулийн ардчиллыг бэхжүүлэх үйлсэд Төв Азийн бүс нутагтаа үлгэр жишээ болж буй орон гэж Европын Холбоо, Европын аюулгүй байдал, хамтын ажиллагааны байгууллага ихээхэн үнэлдэг. Тиймээс энэ манлайллаа алдаж болохгүй, үүний тулд улс төрийн туйлшралыг зогсоох ёстой гэдгийг доктор Марчин Валецки уулзалт, ярилцлагад оролцогсдын асуултад хариулах үеэрээ онцоллоо