“Буурал уулсын цэнхэр бэлд бурхны дэлгэсэн хадаг шиг миний нутаг сайхан шүү” гэж Монгол цустай хэн боловч уулга алдах нь энүүхэнд.

Ер нь бидний цөөхөн Монголчууд бусад улс үндэстнээс хэдэн хувь илүү нутаг амьтай, элгэмсэг хүмүүс. Түүнчлэн дэлхийн өнцөг булан бүрт амьдран суух улс орны хүмүүс бүх зүйлээрээ өдөр шөнө шиг ялгаатай.

Тухайлбал, зарим Монгол хүн сая танилцсан хүнтэйгээ их дотносдоггүй, яриа өрнүүлэх гэж ч зүтгэхгүй, таагүй санагдвал тэгсгээд нуруугаа үүрээд цааш алхчихна. Мөн тэрбээр гар барихдаа дуугарч ядаж байснаа хэдэн үг солиод, нутаг ус, нэр жилээ асуугаад сэтгэлд нийцтэй санагдвал олон жил ханилсан найзууд шиг юугаа ч уудлан ярьж хөөрөхөөс буцахгүй болно. Харин төрсөн нутаг, төрөл саднаа хөөрөлдвөл хэдэн ч цагийн яриа үргэлжилж мэдэх юм. Энэ удаад нэр бүхий эрхэм түшээдтэй нутаг усных нь талаар цайны хачир хийв…

Засагт ханы хөх харчуул гэж олноо яригддаг энэ нутгийн гишүүн Ж.Энхбаяр “Алтайчуудад бусдаас ялгарах гурван онцлог бий. Тэд хөдөлмөрч ард түмэн. Хатуу ширүүн байгаль цаг уурын нөхцөлд ажиллаж, амьдардаг шаргуу хүмүүс. Мөн шударга, шазруун улсууд байдаг. Өөрөөр хэлбэл, нэг байр сууриндаа бат зогсч чаддаг, голч нуруутай. Түүнчлэн оюунлаг ард түмэн юм. Энэ нутгаас Монгол Улсын урдаа барьдаг эрдэмтэн, доктор олноор төрсөн. Харин орон нутгийн хувьд ашигт малтмал, эрдэс баялгийн арвин нөөцтэй нутаг юм” хэмээн бахархаж байсан.

Мөн түүнээс “Энэ нутагт тахилгатай уул овоо олон байдаг. Танай гэр бүлийн хувьд хэдэн үеэрээ уламжлан шүтэн, залбирч ирсэн газар бий юу” гэж тодруулбал тэрбээр торох юмгүй “Байлгүй яах вэ. Манай нутагт төрийн тусгай хамгаалалттай хайрхан олон бий. Тухайлбал, Хасагт хайрхан, Бурхан буудай, Ээж хайрхан гэх мэт. Тэр ч бүү хэл сум төр засгийн улаан номонд ороогүй ч ард түмнийх нь шүтэн, тахидаг уул нуруу олон байгаа” гэв.

Мөн тэрбээр нутгийнхаа тухай “Говь-Алтай аймагт Монгол гэх Их улсыг байгуулахад оролцсон 22 гол овгийн таван нь энэ газраас улбаатай. Тухайлбал, Жалаар, Бэсүд, Урианхай, Боржгон гэх мэт. Миний удам судар гэвэл Жалаар овгийн хүн дээ, би. Монгол Улсын анхны Ерөнхий сайд, төрийн Гуо Мухлай гэдэг хүн бол Жалаар овгийн хүн байсан. Манай өвөг эцэг малчин ардаас гаралтай тийм л хүн байсан. Нутаг усандаа шаг Ламбаа хэмээн алдаршсан, бариа засал хийдэг номтой хүн байлаа. Тэр ч бүү хэл, төрж чадахгүй байгаа эхийн хүүхдийг гэдсэн дотор нь задлаад гаргаад ирдэг хүн байсан гэсэн. Харин аав маань эх орныхоо төлөө бүхий л ухамсарт амьдралаа зориулсан жагсаалын цэргээс төрийн сайд хүртлээ ажилласан ноён нуруутай, сайхан хүн байлаа. Өөрөөр хэлбэл, байлдагчаас цэргийн генерал болсон жинхэнэ эр хүн байсан юм. Ёстой л улс төр, нийгэмд бүхий л хүч чадлаа шавхсан Жадамбаа гэдэг сайхан буурал байлаа” гэж хуучилсан.

Миний эх орон сайхаан