МХЕГ-ын Хүнс, хөдөө аж ахуй, үйлдвэрлэл үйлчилгээний хяналтын газрын дарга Ч.Энх-Амгалантай хүнсний нэмэлтийн аюулгүй байдлын талаар ярилцлаа.

- Манай зарим үйлдвэрлэгчид хориотой хүнсний нэмэлт бүтээгдэхүүн ашигладаг гэсэн яриа хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр багагүй явдаг. Энэ хэр үндэстэй вэ? Хэрэв тийм бол үүнээс гарах бодит үр дагавар ямар байх вэ?

Хүнсний нэмэлт бол өдөр тутмын амьдралд байдаг л зүйл. Хүн төрөлхтөн олон мянган жил хоол хүнсэндээ хэрэглэсээр ирсэн. Харин сүүлийн 50-60  жилд массын үйлдвэрлэл, технологи хөгжиж, дэлхийн хүн амын тоо өссөнтэй холбоотой нэр төрөл нь олширч, их хэмжээгээр хэрэглэх болсон. Ингэхдээ будагч, нөөшлөгч, өтгөрүүлэгч, тогтворжуулагч, исэлдэлтийн эсрэг, амт сайжруулагч, чихэрлэг амт оруулагч бодис хэлбэрээр ашиглаж байна. Хүнсний нэмэлтийг стандартынх нь дагуу хэрэглэвэл хүний биед ямар ч хор нөлөөгүй. Тун нь хэтэрвэл тэр нь хүний биед харшлах байдлаар илэрдэг. Түүнээс биш хортой гэж хэлэх нь өрөөсгөл. Өнөөдөр дэлхийд 2000 гаруй нэр төрлийн хүнсний нэмэлтийг ашиглаж байна.

Манай улсын хувьд Европын холбоо болон олон улсад мөрдөгддөг стандартыг мөрддөг. Саяхан МХЕГ-аас өнгөрсөн гурван жилд хэрэглэсэн хүнсний нэмэлтийн мэдээллийг холбогдох газруудаас цуглуулж хүнсний нэмэлтийн тандалт судалгааг хийлээ. Бид 274 аж нэгжид ашиглаж буй 224 нэр төрлийн хүнсний нэмэлтийг судалсан. Судалгааны дүнд олон улсад бүртгэгдээгүй дөрвөн төрлийн хүнсний нэмэлт манай улсад байдаг нь илэрсэн. Гэхдээ бас л хортой гэж үзэж болохгүй. Зүгээр л бүртгэгдээгүй бодисууд байсан.

- Манай улс Хүнсний бүтээгдэхүүний аюулгүй байдлын тухай хуультай болоод хэсэг хугацаа өнгөрлөө. Гэхдээ уг хуулийг дагалдаж гарах ёстой хүнсний нэмэлтийн тухай журам хараахан гараагүй л байна. Энэ журмыг хаанаас гаргах ёстой вэ?

Хүнсний нэмэлтийн импортыг аваад үзвэл Хятад улсаас оруулж ирсэн хүнсний нэмэлт зах зээлийн 43% -ийг эзэлж байна. Харин ОХУ-аас 34 хувь нь орж ирдэг. Бусад нь Европын орнуудынх. Хүнсний нэмэлт хилээр орж ирэхээс эхлээд үйлдвэрлэлд ашиглах хүртэл технологийн бүртгэл, норм байх ёстой. Хүнсний нэмэлт бүтээгдэхүүний бүртгэлийн журмыг хүнс хөдөө аж ахуйн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага буюу ХХААЯ гаргах ёстой гэж хуулиндаа заасан. Энэ ажил бага зэрэг удаашраад байна. Яамныхан энэ оны сүүл, ирэх оны эхээр уг журмыг гаргана гэсэн мэдээлэл өгсөн.

Аль улсын ямар компаний, ямар нэр төрлийн, юунд зориулсан хүнсний нэмэлт вэ гэдгийг хил гаалиар орж ирэхээс нь эхлээд ямар аж ахуй нэгж аль бүтээгдэхүүнд ашиглаж байна вэ гэдгийг уг журмаар бүртгэнэ. Журам гарчихвал хаана хаанаа ойлгомжтой болно. Түүнээс гадна эрсдлийн судалгаа хийхэд ч амар болно. 

Тандалт судалгаанаас харахад зарим нэр төрлийн хүнсний нэмэлтийг өөр нэр төрөлд ашигласан байсан. Сүүнийхийг бялуунд, бялууныхийг сүүнд гэх мэт. Тэгэхээр үйлдвэрлэгчид өөрсдөө ч гэсэн хүнсний нэмэлтийн талаар бүрэн ойлголтгүй байгаа нь харагдаж байна.

ДЭМБ, НҮБ-ын ХХААБ хүнсний нэмэлтийн талаар байнга судалгаа хийж ямар нэмэлтийг ямар хэмжээтэй хэрэглэвэл аюулгүй вэ гэдэг мэдээллийг гаргадаг.

- Журмаас гадна стандарт гэж бий. Манай стандарт одоогийн байдлаар дэлхийн  стандарттай нийцэж байна уу?

Хүнсний нэмэлтийн олон улсын стандарт өнгөрсөн долдугаар сард шинэчлэгдсэн. Манайх ч гэсэн дагаад шинэчлэх ёстой. Шинэ стандартад шинэ нэр төрлийн хүнсний нэмэлтүүд ч байгаа.

- Хүнсний нэмэлтийг хилээр оруулж ирэхэд Хилийн мэргэжлийн хяналтын газар ямар үүрэгтэй ажилладаг вэ?

Хүнсний нэмэлт бол импортын бараан дотроос эрсдэл өндөртэй бараанд тооцогддог. Тиймээс хилээр оруулж ирэхдээ бичиг баримтын бүрдэлтийг сайн шалгаж, лабораторит шинжилдэг. Манайд импортоор орж ирдэг хүнсний нэмэлтүүдийн ихэнхийг гурил, гурилан бүтээгдэхүүнд ашигладаг. Торт, нарийн боов гэх мэт. Түүнчлэн хиам, лаазалсан мах, сүү, сүү бүтээгдэхүүнд түлхүү ашигладаг.

- Монголд ашиглаж байгаа бүх хүнсний нэмэлтийг лабораториор шинжлэх боломж бий юу? 

Манай лабораторит 40 гаруй нэмэлтийг бүрэн шинжилдэг. Хэрвээ шинжилгээнд хэрэглэдэг урвалж бодис нь байвал үлдсэн бодисыг шинжлэх техникийн боломж бий. 

- Үйлдвэрлэгчид маань өөрсдөө хүнсний нэмэлтийн аюулгүй байдлаа хэр хангаж байна вэ?

Хуулиараа үйлдвэрлэгчид аюулгүй байдлыг өөрсдөө хариуцдаг болсон. Тиймээс дотооддоо хүнсний нэмэлтийн талаар мэдээлэл хөтөлдөг байх ёстой. Манай үйлдвэрлэгчид хүнсний нэмэлтийн хаяг шошгон дээр асуудалтай. Хуулиндаа Монгол, Орос, Англи хэлээр хаяг, шошгыг тавина гэж заасан. Гэвч саяны бидний хийсэн судалгаагаар гурван нэмэлт тутмын нэг нь дээрх гурваас өөр хэлээр бичигдсэн байсан. Хаяг шошгоны зөрчил их байна. Хаяг шошго бол тухайн хүнсний нэмэлтийн хадгалалт, тээвэрлэлт, ашиглалт гээд бүх талын мэдээллийг агуулдаг. Түүнчлэн хүнсний нэмэлтээ буруу хадгалсан тохиолдлууд ч байна.

- Хэрэглэгчдэд хүнсний нэмэлтийн талаарх мэдээллийг хэрхэн хүргэх вэ?

Хүнсний бүтээгдэхүүн дээр нэмэлт хэрэглэсэн гэдгийг мэдээлдэг “Е” кодыг заавал бичих ёстой. Гэхдээ Е кодтой бүтээгдэхүүн хортой гэж ойлгож яавч  болохгүй. Зөв хадгалсан, зөв ашигласан нэмэлт хор болохгүй. Тиймээс хэрэглэгч дэлгүүрээс хүнс худалдаж авахдаа Е код тавьсан эсэхийг нь шалгах хэрэгтэй.