Аж уйлдвэрийн талаар төрөөс баримтлах бодлого болон Үйлдвэржилтийг дэтжих тухай хуулийн төслийг эдүгээ УИХ-аар хэлэлцэж буй. Энэ талаар АҮЯ-ны Стратеги, бодлого төлөвлөлтийн газрын дарга Д.Баттогтохтой ярилцлаа.

-Улс орны хөгжлийн үндэс нь аж үйлдвэр гэдэг. Гэвч манай улс энэ салбарт нэгдсэн бодлогогүй явсаар сая л нэгтөсөл боловсруулж, УИХ-адр хэлэлдэж байна. Уг бодлого цогц хэмжээнд болж чадсан уу. Анхаарах ямар асуудлууд тусгасан бэ?

1990-ээд оноос хойш энэ салбарт нэгдсэн бодлого байгаагүй. Бүтцийн хувьд хэд хэдэн яаманд хуваагдчихсан байлаа. Энэ бүхнийг зангидахын тулд АҮЯ байгуулж, салбарын хөгжлийн нэгдсэн бодлогын төслийг боловсруулсан.

Бизнес эрхлэгчидтэй уулзахад худалдаа гэхээс үйлдвэрлэл эрхлэх сонирхол давамгайлдаг болсон нь эерэг хандлага. Аливаа бодлого өмнөх болон бусад баримт бичигтэйгээ давхцахгүй, зөрчилдөхгүй, хэрэгжихүйц байх ёстой.

Энэ бүх шалгуурыг хангасан төсөл боловсруулахын тулд эрдэмтэн судлаач, үйлдвэрлэл эрхлэгч, мэргэжлийнхний саналыг сонсож, хэлэлцүүлэг хийсэн. Уг бодлого үндсэн дөрвөн хүчин зүйл дээр тулгуурласан найман зорилттой. 2030 он гэхэд дэвшилт, өндөр технологи, өрсөлдөх чадвар бүхий үйлдвэрлэл хөгжүүлэх нь бодлогын гол зорилго.

-Үндсэн дөрвөн чиглэлээ тодорхойлохгүй юу?

Юуны өмнө эрх зүйн орчин чухал. Үйлдвэрлэл эрхлэгчдийг дэмжих, гадаадын хөрөнгө оруулагч нарт таатай хууль, эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх хэрэгтэй. Энэ хүрээнд бид өмнө нь УИХ-аас баталсан ч хэрэгждэггүй хэд хэдэн хуулийг сайжруулахаар, мөн шинээр Үйлдвэрлэлийг дэмжих хуулийг санаачлан ажиллаж байгаа.

Хоёрдугаарт, хүний нөөц. Энэ салбарыг хүн л авч явна. Тиймээс инженер техникийн ажилтнуудыг дотоод, гадаадын өндөр ур чадвар, технологи, мэдлэг олгох сургуульд бэлтгэх учиртай. Гуравдугаарт, санхүүгийн дэмжлэг чухал. Хөрөнгө сан- хүүтэй байж үйлдвэрлэл хөгжинө. Дэмжлэгийг бид Үйлдвэрлэлийг дэмжих сангаар дамжуулж хэрэгжүүлнэ.

Мөн зөвхөн хөнгөлөлттэй зээл өгөх биш, бусад хэлбэрийн дэмжлэгийг ашиглана. Тухайлбал, санхүүгийн түрээсийн үйлчилгээ буюу тоног төхөөрөмжийн лизингээр үйлдвэрлэлээ өргөжүүлэх, энэ нь нэмэлт барьцаа шаардахгүйгээр түүнийгээ барьцаалаад зээл авах боломжийг үйлдвэрлэл эрхлэгч нарт олгож байгаа юм. Мөн Зээлийн батлан даалтын сангийн үйлчилгээнд хамрагдаж болно. Барь- цаа хөрөнгө шаардлагатай үйлдвэрлэгчдэд төрөөс 60 хувь хүртэл батлан даалт гаргаж өгч болно. Дөрөвдүгээрт, технологийн хүчин зүйл. Үүнд төрийн бодлогыг чиглүүлэх хэрэгтэй.

-Уг бодлогын төсөлтэй уялдуулан боловсруулсан хуулиудын нэг нь Үйлдвэржилтийг дэмжих тухай хуулийн төсөл байх. Ялангуяа дэвшилт техник технологи бүхий экспортын үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэхэд төрөөс хоёр гол чиглэлээр дэмжлэг үзүүлнэ гэсэн. Үүнийг тодруулаач?

Манай экспортын бүтээгдэхүүний 97 хувь нь технологийн агууламжгүй буюу нам технологитой байгаа. Бид дэвшилт технологи, мэдлэг шингэсэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж байж экспортын бүтээмж өсөж, өрсөлдөх чадвар сайжирна. Энэ үүднээс дээрх хуулийн төслийг боловсруулсан. Төсөлд үндсэн хоёр дэмжлэг тусгасан. Үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнийхээ 50-иас дээш хувийг экспортод гаргаж байгаа үндэсний үйлдвэрт технологийн шинэчлэл хийсэн хөрөнгө оруулалтынх нь50хувьтай тэнцэх хэмжээний хөнгөлөлттэй зээлийг төрөөс 10 жилийн хугацаатай олгоно.

Мөн үйлдвэрлэлийн өндөр үр ашиг бүхий технологи, бүтээгдэхүүн бий болгохоор ажиллаж буй үндэсний үйлдвэрүүд бий. Зарим нь шинэ технологи нэвтрүүлж нутагшуулж байна. Тэдгээр технологи, бүтээгдэхүүн судалгаа хөгжлийн(R&D) ажлын үр дүнд бий болдог. Тиймээс шинэ бүтээгдэхүүн, технологи бий болгохоор зорьж байгаа үйлдвэрүүдэд судалгаа хөгжлийн зардлынх нь 75 хүртэлх хувийг буцаан олгохоор тусгасан.

Гэхдээ ашигт малтмал ялган авах, олборлох, түүнтэй холбоотой үйл ажиллагаа явуулж буй үйлдвэрлэл эрхлэгчид, гадаадын хөрөнгө оруулалттай болон хөрөнгө оруулалтын  хуулийн гэрээ байгуулсан аж ахуйн нэгжүүд хамрагдахгүй. Жижиг, дунд үйлдвэрлэл эрхлэгчид тусдаа хуулиараа дэмжлэг хүлээж буй учраас бас хамаарахгүй. Зөвхөн экспортын чиглэлийн үйлдвэрлэл эрхэлдэг, шинэ бүтээгдэхүүн, технологи, бий болгож буй үйлдвэрүүд л үүнд хамрагдана.

-Бүтээгдэхүүнийхээ 50-иас дээш хувийг экспортолдог аж ахуйн нэгж хэр олон байгаа юм бэ?

Экспортын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж буй компанийн тухайд нэг сая ам доллараас дээш экспорт хийдэг 200 гаруй аж ахуй нэгж бий. Дээрх шаардлагыг хангах нь цөөн л дөө. Гэхдээ хангахын төлөө үйлдвэрлэл эрхлэгчид ажиллах хэрэгтэй.

-Уг хуультай холбогдуулаад хэд хэдэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулж буй юм билээ.

Тийм, НӨАТ-ын хуульд экспортод гаргасан бараа, ажил үйлчилгээний НӨАТ-ын хувь хэмжээг тэг хувиар тооцдог заалт бий. Түүхий эд гаргасан ч, бүтээгдэхүүн хийж экспортолсон ч НӨАТ авдаггүй. Үүнийг өөрчилж, зөвхөн эцсийн бүтээгдэхүүн экспортолбол татвар авахгүй, түүхийгээр бол татвар авдаг зохицуулалт оруулж байна.

Үүнийг ноос ноолуур, арьс ширний салбарт хэрэгжүүлнэ. Үүнээс гадна, үйлдвэрлэл эрхлэгчид “Бид бараа бүтээгдэхүүн хийгээд байдаг. Гэтэл төр гэдэг том худалдан авагч биднээс биш, импортын бараа, бүтээгдэхүүн худалдан аваад байгааг зохицуулж өгөөч” гэдэг.

Одоо тэгвэл Төрийн болон орон нутгийн өмчөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай хуульд “Чанар, стандартын шаардлага хангасан барааг дотоодын үйлдвэрлэлээсээ хангах боломжтой тохиолдолд тендер шалгаруулалтад гадаадын бараа нийлүүлэгчийг шалгаруулахыг хориглоно” гэсэн заалт оруулж байгаа.

Хэрэв төр, орон нутгийн удирдлага үүнийг зөрчиж, импортын бараа авбал тухайн байгууллагын удирдлагын төрийн албанд ажиллах эрхийг 10 жилээр хасах, хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 10 дахин нэмэгдүүлж торгох арга хэмжээ авахаар төсөлд тусгаж байгаа.

Импортын бараа, бүтээгдэхүүний гаалийн албан татварын тухай УИХ-ын тогтоолд мөн өөрчлөлт оруулна. Гол өөрчлөлтийн агуулга нь дотооддоо үйлдвэрлэдэг зарим бараа, бүтээгдэхүүнийг импортолбол өндөр татвар ногдуулах юм. Ингэж байж бид дотоодын үйлдвэрлэлээ хамгаалан, үйлдвэрлэл эрхлэх илүү боломж олгоно.

Түүнчлэн Үйлдвэржилтийг дэмжихийн тулд тусгай сан байгуулна. Иймээс Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулж байгаа. Ер нь л үйлдвэрлэлийг эрх зүй, санхүү, хүний нөөц, технологи талаас цогцоор нь дэмжихээр ажиллаж байна.