Маргааш дэлхийд ганцхан монгол наадам эхэлнэ. Хүлэг морьдын тоос, хүчит бөхчүүдийн цог золбоо, эрхий мэргэн харваачдын уухайн дунд хорвоо ертөнцийг гайхуулан монгол түмэн цэнгэн наадна. Энэ өдөр УИХ-ын гишүүн, Монгол Улсын хөдөлмөрийн баатар, гавьяат тамирчин, дархан аварга Б.БатЭрдэнэ наадмын бөхийн барилдаан бас улс төрийн талаарх үзэл бодлоо бидэнтэй ийн хуваалцлаа.

-Та энэ жилийн наадамд зодоглох уу?

-Болж л өгвөл төрийнхөө их баяр наадамд зодоглоно гэсэн бодолтой байдаг. Гэтэл яагаад ч амжихааргүй болчихлоо. Хаврын чуулганаар нэн яаралтай хэлэлцэх, шийдлээ хүлээсэн олон асуудал бий. Хэсэг гишүунтэй хамтраад Усны сав газар, ойн сан бүхий газар ашигт малтмал эрэх, хайх, ашиглахыг хориглох тухай болон Ашигт малтмалын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл санаачлах зэргээр ажил маш их байгаа учир зав болсонгүй. Наадамд зодоглоход бэлтгэл хангагдсан байх хэрэгтэй. Тийм учраас энэ удаа барилдаж амжихгүй нь. Одоо барилдах биш, эрүул мэндээ хамгаалах, чийрэгжуүлэх чиглэлээр дасгал бэлтгэл хийдэг. Би Сүүж уулын амралтад 18 настай байхдаа анх бэлтгэлд гарч байлаа. Түүнзэс хойш 27 жил өнгөрчээ. Энэ хугацаанд манай галынхан улсын наадмын 17 түрүү авсан болохоор тэр газраа ихэд бэлгэшээдэг. Тэр уламжлалаар Суүж уулын амралтад гарч, бөхчүүдэд зөвлөгөө, юм аа хэлээд хэд хоносон.

-Танаас энэ жилийн наадмын өнгийг асуухгүй байж боломгүй. Наадмын үзүүр, түрүү, шөвгийн дөрөвт ямар бөх үлдэх магадлалтай вэ?

-Сүүлийн үед бөхийн сургууль олон байгуулагдаж, хүүхэд, залуучууд идэвхтэй хичээллэх болсон. Аймаг, орон нутгийн удирдлага, бизнесмэнүүд, олон түмэн нутгийн харьяат бөхчүүдээ дэмжиж, гал байгуулж, байнга бэлтгэлтэй байхад нь анхаардаг учраас жигд түвшинд бөхчүүдийн бэлтгэл хангагддаг болсон. Тэрийг турүүлнэ гэж тодорхой нэр хэлэхэд бэрх. Монгол бөхийн амжилт гэдэг хийморь, цог золбоотой шууд холбоотой байдаг. Хэн түүнээ өндөрт өргөж явна, тэр хэрээр амжилт ойр байдаг. Бөх хүн үргэлж зөв сэтгэл, явдал үйлсийг эрхэмлэж чадвал хийморь босоо байх учиртай, үйлс нь цагаан байдаг. Тийм учраас үйл зөв, хийморь, цог золбоотой бөгөөд бэлтгэлээ сайн хангасан нь түрүүлнэ дээ.

-Бид тантай наадмын босгон дээр ярилцаж байгаа учраас УИХ-ын гишүүн гэхээс түр түдгэлзэж аварга аа гэе. Таныг ид сайхан барилдаж байхад түрүү, үзүүр, шөвгөрех бөхчүүдийн нэр тодорхой байдаг байлаа. Гэтэл одоо бэрх болж...

-Бидний үед өөр байсан юм. Тэр үеийн бидний хамгийн том зорилго нь их спорт буюу олимп байв. Тийм болохоор үндэсний бөхийн дээд цолтой бөхчүүд жүдо, чөлөөт бөхийн аль нэгээр давхар хичээллэдэг, бугд улсын шигшээ багийн тамирчин байлаа. Миний хувьд заалны барилдаан, наадмын өмнөх бэлтгэлийн хэд хоногт үндэсний бөхийн өмсгөлөө өмсдөг бусад үед жүдогийнхоо өмсгөлтэй маш их ачаалалтай бэлтгэл хийдэг байлаа. Түүнийхээ ч үр дүнд дээд цолтой бөхчүүд нь амжилтаараа бусдаасаа илт тасарсан. Одоо тэгж дэлхийн хэмжээний бэлтгэл хийдэг, түүндээ шимтдэг нь ховор болсноос бөхчүүдийн түвшин нэгэн жигд байдаг юм болов уу гэж ойлгодог.

-Аварга аа, та нарын үеийн бөхчүүд олон жил, тогтвортой амжилт гаргаж барилдсан байх юм. Гэтэл одоогийн бөхчүүд богино хугацаанд амжилт нь буурдаг. Залуу аварга, арслан, заанууд доогуур даваанд унаж харагддаг. Энэ юуных вэ?

-Нийгмийн эрч, нөхцөл байдалтай холбоотой юм болов уу. Спорт бол залуу насны ажил. Ид үедээ амжилт гаргаад дараа дараагийнхаа амьдралыг бодох хэрэгтэй болдог. Цаашдаа ч ийм л байна байх.

-Уран барилдаан, мэхний олон хувилбар гарахаа болиод харин жингээ нэмэхэд бөхчүүд анхаардаг бололтой. Бярддаг, барьц сонгож барилддаг болчихсон байх юм. Ингэснээр бөх хөгжих үү. Үүнээс болж сонирхолгүй тал руугаа яваад байх шиг.

-Чөлөөт, жүдогийн арга барил, ур чадвар үндэсний бөхөөс огт өөр шүү дээ. Хоёр өөр барилдааны арга зүйгээр хичээллэсэн хүмүүс үндэсний бөхөөр барилдахаар чинь хурц, өөр өөр л барилдаан гардаг байсан шүү. Одоо чинь зөвхөн ундэсний бөхөөрөө дагнаж бэлтгэл хийдэг, тэгээд бөхийнх нь дүрэмд өөрчлөлт оруулаад барьц сонгуулдаг болчихоор жингээ нэмэх, хүчний бэлтгэл их хийхэд анхаардаг болж.

-Та үүнд шүүмжлэлтэй ханддаг уу?

-Цаг үе нь л ийм юм даа. Үндэсний бөх гэдэг чинь монгол эр хунийг бэлддэг арга сургууль, уламжлалт ухаан, соёл юм. Тийм ч учраас монгол эр хүн бүр бөхөөр дамжуулж, сэтгэл болоод биеийн хүч, оюун ухааны соёл, түүхэн уламжлал, ихэс дээдсээ хундлэх, хүн хүнээ хайрлах, үнэнч шударга байх сайн авдаг, дамждагүй байсан байна. Өмнөх нийгмийн уед спортыг үзэл суртлын зэвсэг болгодог байсан учраас тухайн тамирчныг ашиглаад хаядаг тогтолцоо байсан. Энэ нөлөө үндэсний бөхөд туссан, алдагдсан зүйл их шүү.

-Саяхан баяр наадмын өөрчлөлт оруулж, шөвгийн дөрвөн бөхийг хугацаагаар шахаж, барьц сонгуулахаар боллоо. Үүнд хүмүүс дурамжхан байгаа юм билээ. Таиы хувьд...

-Өнөөгийн нийгмийн амьдрал энэ бүхэнд нөлөөлсөн гэж би дээр хэлсэн. Түүндээ зохицуулж барилдааныг цаг хугацаагаар шахах, барьц сонгуулах хэлбэрийг сонгосон. Үүнээс өөр арга алга. Дасан зохицохоос өөр аргагүй.

-Үндэсний бөхөөс авдаг сэтгэлийн баяр цэнгэл, таашаалыг барьц сонгуулдаг болсноор байхгүй болгосон гэлцэж байна шүү дээ.

-Ёс жудаг, хүн чанар, бусдыг хайрлах, ах захаа дээдлэх ёс үндэсний бөхөд хамгийн чухал. Монголчууд Японы сүмог илүү шимтэн үздэг. Өнөөдөр Үндэсний бөхөөсөө авдаг байсан ёс жудаг, үлгэр дууриал сүмод харагдаад байгаа учраас тэр. Сүмочдын харилцаа, дэвжээ болон ах зах, үзэгч, шуүгчдээ хүндэтгэж байгаа байдал хүмүүсийг илүүтэй татаад байна. Үндэсний бөхийн уламжлалт ес жудаг, өв соёлыг сэргээхэд бид онцгой анхаарч ажиллаж байна.

-Таны үеийг залган гарч ирсэн зургаан зааны талаар та юу хэлэх вэ. Тэдний нэлээд нь гарьд, аварга болсон. Бүгд л тантай барилдаж байсан. Гэтэл богино хугацаанд зарим нь зодог тайлж, барилдахаа болилоо. Энэ талаар та юу хэлэх вэ?

-Ихэнхтэй нь хамт шигшээ багт хичээллэж, барилдаж явсан. Манай залуучууд их спортын зах зухаас амссан л хүмүүс. Сайхан ч барилдаж байсан. Дараагийнхаа үеийг сайн бэлтгэж, амжилтыг нь ахиулахын төлөө би хичээж ирсэн дээ.

-Тэднээс барилдахад хамгийн эвгүй нь таны хувьд хэн байсан бэ?

-Өсөхбаяр маань энэ жил сайхан барилдах байх. Сумьяабазар харин яагаад больсныг мэдэхгүй. Уг нь сайхан барилдах л ёстой залуучууд юм.

-Цэрэнпунцаг гарьд яагаад эрт барилдахаа больчихов. Тантай ойр байсны хувьд шалтгааныг нь мэдэх байх гэж бодож байна. Өөрөө энэ талаараа ер тайлбар хэлдэггүй юм билээ.

-Би хүний өмнөөс ярих эрхгүй. Цэрэнпунцаг үнэхээр мундаг барилдаж байсан. Бяртай, хурц, шударга барилдааныг үлгэр жишээч харуулдаг байсан бөх шүү дээ. Одоо өөрийнхөө хүслээр сайхан ажиллаж амьдарч явна. Бурханы шашиндаа хүндэтгэлтэй ханддаг, түүний гүн ухааныг судалж, өв соёлыг нь хөгжүүлэхэд хувь нэмрээ оруулж яваад нь баяртай байдаг. Ард түмний хүсэн хүлээдэг сайхан монгол бөхийн нэг шүү дээ.

-Таны амжилтыг эвдэх бөх залуучуудаас гарах болов уу. Одоогийн бөхчүүдийг харахад хэн нь түрүүлэх, илүү их амжилт үзүүлэхийг таахын аргагүй юм.

-Би чинь одоо ахмад бөхийн тоонд орон шүү дээ. 42-тойдоо гилээд сайн барилдана гэж тооцсон ч дөрөвт үлдэж байсан. Одоогийн амьдралын хэв маяг огт өөр болсон учраас бөхчүүд тодорхой амжилт гаргасны дараа өөр амьдралын хэлбэр сонгож байгааг би буруу гэхгүй. Өсөхбаяр, Сумьяабазар, Цэрэнпунцаг нар олон түмэндээ хэрэгтэй ажил хийгээд сайн сайхан явж байна. Заавал 40-50 нас хүртлээ барилдахыг хүн бүр хүсэхгүй шүү дээ.

-Та төрийнхөө их наадамд 12 түрүүлсэн цагийг эзэлсэн аварга. Эдгээрээс сэтгэлд хамгийн сайхнаар үлдсэн бахтай түрүүгээ дурсаж яривал...

-Монгол бөхийн сайхан орчинд орсондоо би бахархдаг.Манай бөхчүүд монгол ахуй, байгальдаа ойр хүмүүс шүү дээ. Аав минь намайг багад сумын наадамд дагуулж явдаг. Бөх харуулдаг байсан. Бага наснаасаа бөхөд дурлаж тэднийхээ сайхан ёс жудгийг мэдэрч өссөний хувьд бөхөд шимтэн, улмаар үндэсний бөхийн хамгийн дээд цолд хүрсэн. Өөрийгөө эртэй, чадалтай гэхээсээ илүү монгол бөхийн дэг, хүмүүжил, хийморь цог золбоо, дотоод бясалгал, зөв бодол, үйлийн үр дүн гэж боддог. Ямар амжилт үзүүлсэн маань их сонин биш. Хамгийн гол нь монгол бөхийнхөө ёс жудаг уламжлалыг зөв хадгалж явахыг л хичээдэг. Насан туршдаа ингэж амьдарна гэж бодож, ухамсарлаж явдаг даа.

-12 түрүүлнэ гэдэг гайхамшигтай амжилт. Тэгвэл тэдгээрээс хамгийн хүнд нөхцөлд түрүүлсэн нь аль наадам байсан бэ?

-Олимпийн бэлтгэл хийсэн жил юм. Японы хүнд жингийн алдарт бөх Шинахаратай 1996 оны гуравдугаар сард Мюнхенд болсон олон улсын тэмцээнд барилдаж ялсан. Дараа хамтарсан бэлтгэл хийж байх үедээ шагайгаа мултлаад, хөлөө шилбээр нь хугалчихсан юм. Тэр жилээ гипстэй байхдаа хэвтрийн хатгаа тусаж, орой бүр халуурдаг байлаа. Миний ойр дотныхон намайг барилдахгүй байх гэж бодож байсан байх. Би өөрөө барилдмаар санагдаад болдоггүй, 11-ний өглөө цүнхээ бариад очтол багш маань хориглож чадаагүй. Тэр жилийн наадмын түрүү, үзүүрт Мөнх-Эрдэнэтэйгээ үлдэж түрүүлсэн. Тэр маш хүнд барилдаан байсан.

-Бүхий л барилдаан тань дурсамжтай. Онцлоод дурдвал...

-Улсын цол авсан барилдаан. Тулгаа заан 1985 онд дөрвийн даваанд намайг амласан. Тавын даваанд Балжиннямтай таарч давснаар начин цол хүртсэн. Тэр их дурсамжтай шүү.

-Мөнх-Эрдэнэ арслан тантай таван удаа түрүү, үзүүрт үлдэж байсан. Түүнд нэг удаа ч болов наадмын түрүүг өгчихье гэсэн бодол төрж байв уу?

-Тэр талаар бидний хэн нь ч огт бодож байгаагүй байх. Манай МөнхЭрдэнэ гайхамшигтай тамирчин, агуу хөдөлмөрч хүн шүү дээ. Хамгийн гол нь бид сайн л барилдах ёстой байсан. Балжинням аварга бид маш сайн барилдах үүрэгтэй байлаа. Улсын байнгын хангамжинд, дэлхийн түвшинд бэлтгэгдэж байсан юм. МөнхЭрдэнэ маань тэгэхэд ЗХУ-д нисэхийн сургуульд явж суралцахын зэрэгцээ, самбо, жүдогоор амжилттай хичээллэсэн. Тийм хүн улсад тав үзүүрлэсэн амжилт гаргана гэдэг бол гайхамшиг шүү дээ.

-Таны зодоглохгүй наадам ямар байх бол. Та морь үзэж, сурын харваа харж чаддаггүй байсан байх.

-"Хан Хэнтийн аварга" хэмээх гал байгуулсан. Даншгийн болон Ардын хувьсгалын үед олон аварга төрүүлсэн нутгийнхаа бөхчүүдийг тэндээ бэлтгэж байгаа. Сар болгон сум бүрийн нэрэмжит барилдаан зохион байгуулдаг. Долоо хоногт хоёр удаа "Аварга" дээд сургуульд бэлтгэл хийлгэдэг. Ер нь манай нутгаас нэг юм төрвөл "мундаг" амьтан гардаг шүү дээ. Тийм агуу, гайхамшигтай ард түмэн, манай Хэнтийнхэн. "Хан Хэнтийн уяа" гал бас байгуулсан. Улсын наадамд морьдоо уралдуулна. Барилддаг байхад наадам үзэж чаддаггүй байсан. Морь, сураа үзэх бололцоо гарна. УИХ-ын гишүүний хувиар төрийн ёслолын арга хэмжээнүүдэд оролцоно. Сайхан наадна даа. Ард түмнийхээ адил сэтгэл тэнэгэр баярлахаар хүлээж сууна.

-Та сур харваж байсан уу?

-Ганц нэг сум тавьж байсан. Монголчууд бидний сайхан соёлын нэг шүү дээ.

-Аваргын хэдэн сайхан хурдан буян байдаг гэж сонссон. Уяа сойлго хэр таарав, хаана сойж байгаа вэ?

-Миний бор азарга бий. Их Монгол-800 жилийн ойгоор зүүн бүсийн уралдаанд айрагдсан. Сум, аймагтаа олон удаа хурдалсан, түүнээ улсынхаа наадамд сойж байгаа.

-Ид амжилттай барилддаг байсан үеийн сэтгэл хөдлөл, одоо ингээд зодоглох тань илт цөөрөөд ирэх үеийн хооронд ямар ялгаа мэдрэгдэг вэ?

-Их өөр болно л доо. Сэтгэлийн хат тэвчээрийг олон жил барьж явна гэдэг асар их шалгуур, хүнээс их зүйл хариуцлага шаардсан ажил даа. Одоо бол монгол хүн баяр наадмаа яаж сэтгэл догдлон хүлээдэг билээ. Тийм л сэтгэлийн хүлээлтээр баяр наадмаа хүлээж байна.
Улс төрийг аль эрт бохирлосон хүмүүс шинэ хүн хүлээж авахдаа таагүй ханддаг

-Ард түмний хайртай алдартай бөхөөс гадна та УИХ-д хоёр дахиа сонгогдсон улстөрч. Хоёулаа л хариуц-лагатай асар хүнд ачаа. Гэхдээ аль нэг нь жин дарж таариа.

-Хоёулаа л асар их хариуцлага. Спорт бол богино хугацааны, баяр гуниг, амжилт гаргах хүсэл тэмүүлэл, бэлтгэл гээд өрнөлтэй байдаг. Төрийн түшээ бол байнгын ачаалалтай. Монгол бөх, монгол ахуйгаас олсон чанараа алдахгүйг хичээж л улс төр, төрийн их ажилд зүтгэж явна.

-Тамирчин хүн амжилт гаргахын тулд сайн бэлтгэл хийхтэй адил улс терд шинээр ирж байгаа хүнд ч бэлтгэл хэрэгтэй байдаг. Улстөрч болохын хувьд таны бэлтгэл хэр хангагдсан байсан бэ. Зарим хүн таныг огтын бэлтгэлгүй ирлээ гэдэг.

-Улстөрчид гээд байгаа зарим хүн маань улс төрийг бохирлочихоод, шинэ хүн орж ирэх гэхээр хүлээж авахдаа таагүй ханддаг. Бий болгосон бохир улс төрөө хэвээр байлгахыг харамсалтай нь хүсдэг. Хэвлэл, мэдээллийн хүчтэй хэрэгсэлтэй, түүгээрээ бусдыг байнга дайрч байдаг. Би Байнгын хороо болон чуулганы хуралдаан дээр хэлдэг. Та нарын олон жилийн улс төр хийсний үр дагавар ямар болсныг эргэж хар, түүндээ дүгнэлт хий гэдгийг нь сануулдаг. Их спорт, багын олсон хүмүүжил, ард түмэнтэйгээ хамгийн ойр байдаг гэдгээрээ би зарим улстөрчөөс давуу чанартай байж магадгүй. Эх орон, ард түмнийхээ язгуур эрх ашгийн төлөө гэсэн зарчмаар би ажилладаг. Цаашдаа ч тийм л байна.

-УИХ-ын гишүүн бүрт барьж авдаг, ойр нэг сэдэв байдаг. Таныг экологийн асуудалд нэлээд анхаарч, байналь, уул, усаа хамгаалсан чиглэлээр хууль тогтоолын төсөл нилээдийг боловсруулсныг мэднэ. Зарим үед гол, мөрнөө хамгаалах хөдөлгөөнийхөнтэй нийлээд давхиж яваа харагддаг.

-УИХ-д сонгогдохын өмнө МУИС-ийн Хууль зүйн сургуульд академич С.Нарангэрэл багшийн удирдлагад спортын эрх зүйн чиглэлээр судалгаа, докторантурын ажил хийсэн юм. Түүнийхээ дагуу Биеийн тамир, спортын хуулийн төсөл боловсруулах Ажлын хэсэгт ажилласан. Анх удаа Монгол улс БТС-ын хуультай, биеийн тамир, спортын талаар баримтлах төрийн бодлого тодорхой болж, спорт хариуцсан төрийн байгууллагын статус нэмэгдлээ. Үр дүн нь 2008 оны олимпиор гарсан гэж үздэг. Өөрийгөө энэ том салбарыг төлөөлж суугаа гэж боддог.
Нөгөө талаар монгол хүн байгальтайгаа шүтэн барилдаж амьдардаг ахуй соёлтой хүмүүс. Бид бусдаас өвөрмөц өөр зан заншилтай ард түмэн. Монголчуудын өмнө тулгамдсан хамгийн чухал асуудал бол байгаль экологийн асуудал. Хотын хүмүүс, тэндээс сонгогдсон улс байгаль орчинд учирч байгаа, учирч мэдэх аюулыг бага мэддэг учраас ач холбогдол өгдөггүй. Иргэд, сонгогчид, байгаль орчноо хамгаалах чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллагууд надад байнга ханддаг. Тийм учраас экологийн чиглэлээр нэлээд идэвхтэй байр суурь баримталдаг.

-Зөвхөн Монголын төдийгүй дэлхийн нийтийн хамгийн их анхаарал татсан асуудал нь байгаль орчноо хамгаалах болж байиа. Экологийн сүйрэлд орвол улс төрөөр бид яах билээ. Манай сонины бодлого ч байгаль орчны тулгамдсан асуудлаар түлхүү анхаардаг. Хүний хүчин зүйлээс болж байгаль орчин сүйдэж байгаа учраас эргээд хүн өөрийн гараар байгалиа сэргээж болно. Манай улс усны нөөц багатай. Ихэнх гол мөрөн гадагшаа урсдаг. Үүнийг гадагшлуулахгүйгээр дотооддоо ашиглах талаар ямар бодолтой явдаг вэ?

-Хэрлэнг говь руу салаалахыг эсэргүүцлээ гээд надад дургүй хүн байгаа. Хэрлэнгийн эхийг хараарай, ямар болсныг. Ийм байхад салаална гэж юу байсан юм. Энэ чинь бүтэхгүй. Түүний оронд гол, мөрнийхөө эхийг хамгаалах талаар бодлогоо боловсруулалцъя гэдгийг улстөрчдөд байнга сануулдаг. Хэрлэн Монголын нутгаар таван аймгийг дамжиж, 1100 км урсдаг хамгийн эх оронч мөрөн. Хэрлэнг салаална гэж байгаа бол Хэрлэнгийн эхээс бус гадагшладаг адгаас нь ус хуримтлуулах сангаа байгуулж эхэл гэсэн шаардлага тавьдаг. Үүнийгээ хэзээд ч зөв гэж үзнэ. Шунахай сэтгэлээсээ болж манайхан Хангай, Хэнтий, Саяны гурван нурууны нэг болох Хангайн нурууг хавтгайлаад хаясан шүү дээ. Хан Хэнтий нуруугаа бид урдаас нь хамгаалдаг ч ар талаас нь одоо сүйтгээд эхэллээ. Энэ жил Саяны хүргүүлсэн боловч харамсалтай нь хариу өгөөгүй. Бид хуульд заасан бүрэн эрхийнхээ дагуу УИХ-д өгсөн барьсан. Ашигт малтмалын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах асуудлыг авч үзэлгүй Оюутолгойн ордын нөөц, ТЭЗҮ, бусад үр дүнг нарийвчлан авч үзэлгүй яаравчлан шийдэхээр улайрч байгааг би буруу гэж үзэж байгаа. Энэ байр сууриа цаашид ч илэрхийлнэ. Бидэнд буруу замаар будаа тээвэл, буцахдаа шороо тээхийн гашуун сургамж их бий. "Бороо гоулд", "Шинхуа МАК", "Алтан дорнод", "Цайрт минериал" гээд жишээ хангалттай байна. Хариуцлагатай уул уурхайг хөгжүүлэхийн төлөө л ажиллая. Үүнээсээ болж би цөөнгүй улстөрчтэй зөрчилддөг.

-Энэ асуудал таныг маш их бухимдуулдаг юм байна. Тэвчээр алдаад чуулганы болон байнгын хорооны хуралдааныг хаяад гарсан үе байсан уу?

-Би тэвчээртэй хүн шүү дээ. Уйгагүй, тасралтгүй шаардлага тавьдаг. Гэхдээ дуугаа өндөрсгөөд байдаггүй.

-Таныг сахилга бат сайтай гишүүн гэдгийг мэднэ. Арай ч дээ гэмээр гишүүн ч цөенгүй. Наад захын жишээ хэлэхэд л эзгүй гишүүний картаар бусад нь санал егеед сууж л байдаг. Хүний өмнеес та картыг нь шургуулсан тохиолдол байсан уу?

-Миний дэргэд байгаа гишүүн, "би энэ асуудлыг дэмжиж байгаа шүү. Та миний саналыг өгчихөөрэй" гэвэл л картаар нь санал өгдөг. Түүнээс бус хувь хүний дотоод итгэл үнэмшил, гаргах шийдвэрт хөндлөнгөөс нөлөөлөхийг таашаадаггүй. Наад асуудлаа унагаа, дэмж гээд сууж байдаг нөхдүүд бий шүү. Улс төрд орж ирээд хүн их өөрчлөгддөг юм байна. Түүнээ ч ойлгож байгаа. Гэхдээ үндсэн суурь хүмүүжил, зарчмаа хэзээ ч алдахгүй гэсэн бодолтой явдаг хүн.

-Хууль тогтоох байгууллагад алдартай тамирчид орж суудаг боллоо. Та нарын араас Сумьяабазар, Өсөхбаяр нар улс төрд орж ирэх юм шиг байна. Энэ ер нь зөв үү?

-Олон нийтийн тархийг угаадаг нөхөд л тэрийг улс төрд оруулна, үгүй гэсэн байдлаар ханддаг. Хэнийг сонгох эсэхээ ард түмэн л мэднэ. Би залуучуудын сонголтыг буруутгахгүй байгаа. Спорттой салшгүй холбоотой УИХ-ын олон гишүүн бий. Дамба-Очир гишүүн гэхэд олон улсын хэмжээний мастер. Сумын заан цолтой хүн ч байна. Спортын мастер, дэд мастер, зэрэгтэй тамирчин олон шүү дээ. Манай залуу аваргууд нийгмийн олон салбарт идэвхтэй, үр дүнтэй ажиллаж, амьдарч байгааг би дэмждэг.

-За Танд баярлалаа. Сайхан наадаарай.

-Монгол түмэндээ дэлхийд хосгүй баяр наадмаараа сайхан наадахын ерөөлийг өргөе. Та бүхэн эрүүл энх, элбэг дэлбэг үйлс тань үргэлж өөдрөг байг.

Б.Бат Эрдэнэ: Монгол бөхийн ариун ёс, жудгийг би насан туршдаа сахина