Хөдөлмөрийн үндэсний намын дарга, УИХ-ын гишүүн С.Ганбаатартай ярилцлаа.

-Та бие дааж сонгогдсоноосоо хойш бараг дөрвөн жил аль нэг хүчинд харьяалагдахгүй явж ирсэн. Гэтэл оны өмнөхөн ХҮН-ын (Хөдөлмөрийн үндэсний нам) гишүүн болж, уржигдар дарга нь болчихлоо. Тэгэхээр энэ намыг анх байгуулагдахад ард нь нэг улстөрч байгаа гэсэн яриа гарч байсны эзэн нь тодорчихлоо гэж ойлгож болох уу?

-ХҮН бол жирийн хүмүүс, тэр тусмаа залуусын байгуулсан нам. Энэ намд би гишүүнээр 2015 оны арванхоёрдугаар сарын 29-нд элсч орсон. Намайг дарга болгосон нь ямба өгч байгаа юм биш. 12 жил хүний төлөө зүтгэсэн улс төрийн туршлага байна. Бас энэ олон жилийн хугацаанд хүмүүс намайг хайрладаг болсон. Үйлдвэрчний холбоон дээр тулгуурласан тэр туршлагаа ХҮН-даа зориулна. Олонд танигдаагүй байж болно. Гэхдээ Монголын төлөө зүтгэх залуу хүмүүсийг шийдвэр гаргах түвшинд оруулж ирэхийг өнөөдөр Монголын нийгэм, улс төрийн нөхцөл байдал шаардаж байгаа. Тийм учраас би энэ намыг сонгож элсч орсон.

-Тэгэхээр анх байгуулагдаж байхад нь огт холбоогүй байсан гэж та хэлэх гээд байна аа?

-100 хувь тэгж ойлгож болно.

-Та намтай ч болж, бүр даргаар нь ч сонгогдлоо. Сонгууль зургаан сарын дараа болох гэж байна. Таны тэргүүлж буй нам ямар байдлаар сонгуульд оролцох вэ?

-Манай нам 2016 оны сонгуульд ялалт байгуулахын төлөө бүхнийг хийнэ. Одоо Монгол Улс үнэхээр хүнд байдалтай явж байна. Улс орон маань 20 гаруй тэрбум ам.долларын өрөнд орчихсон. Түүхэнд байгаагүй их ажилгүйдэлтэй байгаа. Тиймээс шинэ хүмүүс, үзэл бодол, эрч хүч гарч ирж байж улс оронд шинэ хөгжил авчирна. Өнгөрсөн 25 жилд улс орныг удирдсан хүмүүс цааш үргэлжлүүлбэл өнөөх байдал дахиад л хорин таван жил давтагдана. Улсаа аврах үүднээс 2016 оны сонгуульд амжилттай эрх барих хэмжээнд, үнэмлэхүй ялалт байгуулахаар оролцоно гэж бодож байгаа.

-Таныг цаашдаа Ерөнхийлөгчийн сонгуульд оролцохоо мэдэгдсэн гэсэн?

-2017 онд бид хоёр дахь ялалтаа байгуулна гэсэн мэдэгдлээ би намынхаа их хурлын индэр дээрээс хэлсэн. Мэдээж намын гишүүд, дэмжигчидтэйгээ ярьж байж шийдвэр гаргах хэдий ч би ямар ч байсан байр сууриа илэрхийлсэн. Өнөөдөр Монголын ард түмэнд эв нэгдэл, нийгмийн зөвшилцөл, ойлголцол хэрэгтэй байгаа. Үүнд гар бие оролцоно гэдгээ илэрхийлсэн юм.

-ХҮН-ын зүгээс сонгуульд бүх тойрогт хүмүүсээ нэр дэвшүүлнэ гэж дуулсан. Энэ талаар Их хурал дээрээ ярьсан уу?

-Ер нь нэр дэвшигчдээ намын дотоод сунгаагаар гаргаж ирнэ. Манай намын онцлог нь дээрээ шийддэг гишүүд нь өөрсдөө тэр дүүрэг, аймгаасаа хамгийн нэр хүндтэй хүнээ гаргаж ирдэг онцлогтой. Бид бүлэглэл дагасан, дээрээ шийдвэр гаргаад доошоо түүнийгээ тулгадаг нам биш. Гишүүд энэ намын эзэд. Энэ утгаараа үйл ажиллагаагаа зохион байгуулаад явж байгаа. Манай намын дэргэд бодлого судалгааны "Хөгжил хүн" гэдэг хүрээлэн ажилладаг. Энэ хүрээлэн Монгол орны эдийн засгийн болон цаашдын үйл ажиллагааг яаж явуулах вэ гэдэг судалгаа. төлөвлөгөөнүүдээ гаргадаг. Түүнийгээ гишүүд нь хэлэлцэж шийдвэр гаргаад намын дарга нь хэрэгжүүлдэг. Энэ ажиллагааг ХҮН-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Доржханд нэлээд сайн анхаарч ажиллаж байгаа.

-2016 оны сонгуульд ялалт байгуулна. 2017 оны сонгуульд өрсөлдөнө гэдэг байр сууриа та илэрхийлж байна. Улстөрчид эрх мэдэлд хүрэхээрээ нийгмийн сайн сайхны төлөө эрх баригчдын алдаа дутагдлыг дэлгэдэг чөлөөт хэвлэлийг боомилж эхэлдэг. Таныг намын дарга болоод удаагүй байгаа энэ үед цаашид хэвлэл мэдээллийн асуудал дээр хэрхэн ажиллах бол гэдгийг тодруулмаар байна?

-“Өдрийн сонин” бол үнэхээр түмний төлөө зүтгэж ирсэн Монголын ууган сонин. Энэ сонины уншигчдын дэмжлэг, энэ сонины ач буянаар бас ардчилал маань амьтай яваад байгаа. Хэрвээ сэтгүүлзүйн шударга ажилтнууд байгаагүй бол өнгөрсөн 25 жил ардчилал ингэж тоггохгүй байсан. Би дуу хоолойгоо гаргах боломжгүй байсан. Би үндсэндээ та нарын бүтээл. Би та нарт өртэй хүн гэсэн үг.

Таны асуултад дарга болоод өөрчлөгдөв гэдэг зүйл цухалзаж байна. Ямар ч байсан өнгөрсөн 12 жил зүтгэхдээ С.Ганбаатар анх ярьж байсан Оюу толгой, хүмүүсийн цалин тэтгэвэр, ажлын байрыг сайжруулах, ядуурлыг бууруулмаар байна гэдэг зүйлүүдээ одоо ч ярьж байгаа. Намайг юу гэж хэлэх хамаагүй өөрийнхөө үнэт зүйл, хүмүүсийн итгэл найдварын төлөө би ажилладаг. Тэр утгаараа би албан ёсоор хэлье. Хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөг шударга сэтгүүлзүйн салбарын ажилтнуудын эрх чөлөө болгомоор байна. Редакцийн эрх чөлөөг би баталгаажуулна. Харин телевиз, хэвлэл мэдээллийн зарим хэрэгслүүдийг улс төр, эдийн засгийн бүлэглэлүүд хянаж байгаа бол зогсоож тэр дотор бичиж байгаа шударга сэтгүүлзүйн салбарын ажилтны эрх чөлөө болгоно.

Өнөөдөр маш олон хэвлэл мэдээлэл улс төр, эдийн засгийн бүлэглэлүүдийн хяналтад байгаа. Байж болно, би түүний эсрэг биш. Тэр санхүү, мөнгө төгрөгийн эрх нь байж болно. Хэвлэлийн байгууллага л хөрөнгө оруулалт хийгээд ашиг олж байгаа үйл явцад оролцохгүй. Сэтгүүлчид захиалга өгч болохгүй гэдэг байр суурьтай байдаг. Хэвлэлийн эрх чөлөөг маш их дэлгэрүүлэх ёстой. Хүн үзэл бодлоо хэлэх эрхтэй. Үүний төлөө би тууштай ажиллана.

-ХҮН-ын залуучууд дундаас гадаадад төрийн сангийн зээлээр суралцсан атлаа эргээд мөнгөө төлөөгүй, өрөө дараагүй хүмүүс байдаг. Ийм хүмүүс урт холын замд хань болох уу. Намынхаа боловсон хүчний тухайд ямар сэтгэгдэлтэй байна вэ?

-ХҮН-ын боловсон хүчин дээр би сэтгэл өндөр байдаг. Үнэхээр зүрх сэтгэл, хүмүүсийн төлөөх үзэл бодлоор эх орныхоо хувь заяанд санаа зовсондоо нэгдсэн улсууд юм. Нөгөө талаар тэр хүмүүс хэрвээ ХҮН-д орж ирж энэ хэцүү улс төр эдийн засгийн бүлэглэлүүдийг тэтгэвэрт нь гаргаж ард иргэддээ сайн сайхныг авчиръя гэж зориглоогүй бол таны дурдсан яриа гарахгүй байсан. Би ч өөрөө хүний төлөө 12 жил зүтгэхдээ хамаг л бөөс, хуурсаа шалгуулж явна шүү дээ. Сүүлдээ гүтгэлгийн чанартай зүйлийг УИХ-ын дарга, Ерөнхий сайд нь ярьдаг.

Энд би хэзээ ч хуурамч дипломтой байгаагүй гэдгээ албан ёсоор хэлье. Харин төгсөх гэж оролдоод чадаагүй сургууль надад бий. Түүнийгээ би намтар дээрээ бичдэг. Том гадаад дипломтой болох гэж хичээж чармайж очоод мөнгө төгрөггүй ядраад ажил хийгээд дийлээгүй тохиолдол надад байгаа. Үүнийг би хэнээс ч нуудаггүй. Хэрвээ би хуурамч дипломтой юм бол эд нар яагаад түүнийг минь гаргаж ирдэггүй юм. Гаргаж ирэх хэрэгтэй шүү дээ. Энэ чинь ноцтой асуудал. Надад төгсөж чадаагүй сургууль байгаагаа би нуухгүй. Би Монголдоо ирээд эдийн засгийн мастер цолоо хамгаалсан. Энэ нь ухаан муутай байна гэсэн үг биш. Харин оюутан байхдаа мөнгө төгрөггүй ядарч байсан Монголын мянга, мянган залуусын зовлонг сайн ойлгох хүн намайг гэж бодож болно. Тэгэхээр яахав, тэмцэл хийгээд явж байхад янз бүрээр хэлүүлдэг л юм. Сайн юм нь Монголын ард түмэн хэн нь хэн бэ гэдгийг дэндүү сайн мэддэг, ойлгодог.

-ХҮН-ынхан таныг тойргоос суудал авах ганц хүнээ гэж харж байх шиг байна. Сонгуулийн тухай хуулиар уг намаас ямар нэг хүн суудал авч чадахгүй бол намын нэрээр авсан санал хүчинтэй болохгүй. Тэгэхээр та Дархан-Уулд дахиад нэр дэвших үү?

-Үнэн. Дарханыхандаа би танай нэр хүндтэй сониныг ашиглаж маш их баярлаж явдгаа илэрхийлье. Найман жил гадаа гудамжинд өлсөж, цангаж, даарч хөрч тэмцсэн олон ажлуудад минь урам егч намайг УИХ-д орж тэмцлээ хийх боломж өгсөн. Ямар ч байсан тэднийхээ дуу хоолой болж улсын хэмжээнд би дөрвөн жил дуугарлаа. Өнөөдөр миний хувьд бол Дархандаа очоод өрсөлдөхөд хэлэх үгтэй, хийсэн юмтай. Дарханчууд маань намайг хүрээлж, дэмжиж, хайрладаг гэдэгт би итгэдэг. Өөрийгөө бодвол Дархандаа очиж өрсөлдвөл надад их амар байх болно. Дарханчуудынхаа ивээл хайр, хүндэтгэлийг дахиад гуйхад надад арай илүү байх магадлалтай. Хувиа бодвол ийм байна.

Харин дарханчуудынхаа дэмжлэгийг аваад олон олон монголчуудынхаа төлөө зүтгэх сонирхолтой, чадвартай залуу хүмүүст Монголын төрд гарах боломжийг олгох нь миний ажил. Тэр утгаараа би листэнд бичигдэх магадлалтай. Энэ хоёрын аль нь вэ гэдгийг нам дотроо шийдвэр гаргахаар удирдах зөвлөл дээр яригдана. Би ганцаараа яриад шийдвэр гаргахгүй. Хамтаараа шийднэ. 12 жил намайг тэмцэхэд хайрлаж, урам өгч байсан хүмүүсийн ачийг хариулахын тулд шинэ хүмүүсийг төрд гаргах нь миний ажил гэж би үзэж байгаа. Эцсийн шийдвэрийг ХҮН-ын гишүүд гаргана.

-Таныг популист гэж цоллох нь бий. Та тойрогтоо хэр ажилласан бэ?

-Миний ойлгож байгаагаар өнгөрсөн дөрвөн жил Дархан- Уул аймаг хөрөнгө оруулалтын нийт дүнгээрээ улсын хэмжээнд нэгдүгээрт зогсч байгаа. Нэг жилд нь манайх Ховдын ард орсон. Энэ нь бас бие даагчид Төсвийн байнгын хороог хариуцаж байсантай холбогдож болно. Гэхдээ манай нөгөө гишүүн Д.Хаянхярваа Ардын намын гишүүн, би бие даагч. Эрх барьж байгаа нь Ардчилсан нам. Энэ үед төсвийн хөрөнгө оруулалтаар Дарханд нэлээд ажил хийсэн байна гэдэг бол намтай намгүйгээс шалтгаалахгүйгээр хийгддэг нь харагдана.

Ер нь ажил хийхэд сэтгэл хамгаас их хамаардаг. Дарханы эрүүл мэндийн тоног төхөөрөмжийн хөрөнгө оруулалтад 3.4 тэрбум төгрөг орсон. Бүх парк шинэчлэлийг хийсэн. Найман цэцэрлэг шинээр ашиглалтад орлоо. Дэд бүтцийн хөрөнгө оруулалтад 34 тэрбум төгрөг тавигдаж Дархан хот тэлэх боломж нээгдсэн. Дарханд очоод харах юм бол өнгөрсөн 24 жил байгаагүй бүтээн байгуулалт буюу шинэ, хуучин Дарханыг холбосон зам баригдаж байгаа. Ганцаараа С.Ганбаатар хийгээгүй. Үүнийг дарханыхантайгаа хамтарч хийсэн.

-ХҮН ялаад эрх мэдэлд хүрлээ гэж бодъё. Тэгвэл ямар ажлуудыг гол чиг шугамаа болгох бол?

-Бид эрх баригч болсны дараа нэгдүгээрт хийх ажил бол монгол хүнийг л нэгдүгээрт тавина. Гадаадын хөрөнгө оруулалт эсвэл Хятадын түүхий эдийн бааз болох, ямар нэгэн инфляцийн төлөө биш монгол хүнийг л дээдэлье. Үүний тулд хамгийн эхэнд ажлын байрыг бий болгож, бүрэн хөдөлмөрлөлтийг бий болгоё. Тэгэхийн тулд мал аж ахуйг Монголын эдийн засгийн тэргүүлэгч салбар болгоно. Бүр онцгойрч анхаарч, түүнд хөрөнгө оруулалт хийе. Бэлчээрийн менежмэнт, усжуулалтын үйл ажиллагаа гээд бүхэл бүтэн цоГц төлөвлөгөө гаргасан байгаа.

Хоёрдугаарт, баялгийн шударга үзлийг бий болгоно. Өнөөдөр баялгийг тойрсон лицензтэй холбогдож байгаа учраас улстөрчид, Засгийн газар бохирдож байгаа. Баялгийн шударга үзэл бий болсноор төсөвт их мөнгө орж, ажпын байр бий болно. Боловсруулах үйлдвэрүүд баригдана. Үүнээс үүдэж цэвэр Засгийн газар бий болно. Цэвэр Засгийн газартай байснаараа шударга нийгэм бий болно. Баян хоосны ялгаа Монголд хамгийн их байна. Ийм оронд эдийн засгийн болон ёс суртахууны хувьд нийгэм оршин тогтнох үндэсгүй. Өнөөдөр нэг сая 270 мянга гаруй хөдөлмөрийн насны хүний 470 мянга нь ажилгүй байна. Энэ бол шударга биш нийгэм гэсэн үг.

Өнөөдөр мөнгө хүүлэлтийн эдийн засагт бид амьдарч байна. 60 сая төгрөгийн байр авъя гэвэл 180 сая төгрөг банкинд тушаана. Нэг өдөр хүүгээ төлөхгүй хоцроовол үл маргах журмаар хураая гэдэг хуулийг сая гаргачихлаа. Эсэргүүцээд дийлсэнгүй. Цэц эсэргүүцээд дийлсэнгүй. Энэ байдлуудаас гаргахын тулд ХҮН бүх хүчээ дайчлан ажиллана. Ажлын байрыг нэмэгдүүлнэ. Мөнгө хүүлэлт, лицензийн том луйвруудыг зогсооно. Хамгийн гол нь монгол хүнээ дээдэлнэ гэсэн бодлогыг хэрэгжүүлнэ.

-Танай намд боловсон хүчин байна уу. Олонд танигдсан нь ганцхан та харагдаад байна даа?

-2016 оны сонгуульд яг энэ янзаараа орох юм бол МАНАН дахиад л гарч ирнэ. Өөр ямар ч сонголт ард түмэнд байхгүй. МАНАН баталгаатай дахиад гарч ирэх хууль эрхзүйн орчин, пиарын бодлогоо бүгдийг нь хэрэгжүүлсэн байна. Үүнийг зогсоож хэмжээгүй эрхт намын дарангуйллыг зогсооё гэвэл төрд шинэ хүмүүсийг гаргаж ирэх ёстой. Оруулах гишгүүр нь хэн нэгэн танигдсан хүн байх ёстой. Энэ шинэ залуучууддаа тэр боломжийг олгохын төлөө ажиллана. Хэн нэгэн танигдсан хүн үүнийг хийх ёстой. Би сайндаа танигдаагүй. Өнгөрсөн 12 ажил өвөртөө өмгөөлөн хамгаалж байсан шударга сэтгүүлчдийн бүтээл нь би. Би хийхгүй бол өөр хэн ч хийхгүй. Төрд гарч ирээд боловсон хүчин байгаа юм уу гэдэг. Байхгүй байж болно.

МАН, АН яадаг вэ гэхээр бүхэл бүтэн цөөвөр чонын сүрэгтэй. Гарч ирэнгүүтээ төрийн албан хаагчдыг хуугаар нь хөөж хаяад тэднийгээ оруулна. Аль нь ч гарсан ийм үйлдэл хийдэг. Өнөөдөр төрийн албанд төрд итгэж ажилладаг хүн багасчихлаа. Бүлэглэлд, фракц, мафийн толгойлогчид итгэдэг болчихлоо. Энэ байдлыг таслан зогсоохын тулд бид гарч ирнэ. Халаа сэлгээ хийх боловсон хүчин бидэнд байхгүй нь үнэн. Харин тэр нь бидний давуу тал. Бид хамгийн чадвартай, туршлагатай, сэтгэлтэй хүмүүст ажил хийх боломжийг олгоно. Салбарын өөрийнх нь эрх чөлөө, тусгаар тогтнол гэж байх ёстой. Бидний мөрөөдөл энэ. Үр дүнд нь бидний хүүхдүүд илүү сайхан Монголд амьдарна гэж бодож явна.