Япон автомашин, гэхдээ 0-3 жил ашигласан бол импортын тариф тэг төгрөг, 4-6 жил ашигласан автомашин он тутам татвар нь буурах бол 10-аас дээш жил ашиглагдсан машины импортын татвар чөлөөлөгдөхгүй...

Зөвхөн автомашинаар жишээ авахад л импортын нэн таатай нөхцөлийг бий болгох Япон болоод Монгол Улсын хооронд хийгдсэн Эдийн засгийн түншлэлийн хэлэлцээр буюу "ЕРА" маргаашнаас эхлэн хүчин төгөлдөр хэрэгжиж эхлэх гэж байна. Тээврийнх нь зардпыг хасвал 2013 оноос хойш үйлдвэрлэгдсэн ямар ч автомашиныг бид Японы зах зээл дэх үнээр нь худалдаж авах нь. Энэ бол хоёр орны хооронд удаа дараа хийгдсэн хэлэлцээрийн үр дүнд бий болсон ажлын эхлэл юм.

Гадаад хэргийн яамны албан мэдээллээс үзвэл, өнөөдрийн байдлаар Монгол, Японы худалдааны эргэлт 300-500 сая ам.доллар байна. Өөрөөр хэлбэл, энэ нь Монголын нийт худалдааны 3-4 хувийг эзэлж байна. Харин ЕРА хэрэгжиж эхэлснээр энэ тоо 50-60 хувиар нэмэгдэж, нийт 97 бүлэг барааны 59.7 хувь буюу 3423 төрлийн бараа импортын таван хувийн тарифгүй, нөгөө талаасаа Япон улсын экспортолж байгаа 8004 төрлийн барааны тариф чөлөөлөгдөх юм. Жишээ нь, 100 мянган ам.долларын сүлжмэл бүтээгдэхүүн экспортоллоо гэхэд Япон руу экспортлоход төлдөг 10-14 хувийн татвар буюу 10-14 мянган ам.доллар бизнес эрхлэгчийн халаасанд орох юм.

Энэ бол Монгол Улсын анхны гадаад улстай хийж байгаа ЕРА юм. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж болон Япон улсын Ерөнхий сайд Шинзо Абэ нар өнгөрсөн оны долдугаар сарын 22-ны өдөр Токио хотноо ЕРА хийх тохиролцоонд хүрлээ гэсэн хамтарсан мэдэгдэл хийж байсан юм. Харин энэ хүртэл талууд нийт долоон удаа уулзалдаж, тохиролцоонд хүрч чадсан билээ.

Тэгвэл маргаашнаас эхлэн хэрэгжих ЕРА хүрээнд УИХ-ын дарга З.Энхболд тэргүүтэй албаны хүмүүс Япон улсад энэ сарын 1-3-ны өдрүүдийн хооронд айлчлаад ирсэн юм. Энэ талаар УИХ-ын дарга З.Энхболд, УИХ-ын гишүүн, Монгол-Японы парламентын бүлгийн дэд дарга Д.Ганбат, Хөдөлмөрийн сайд Г.Баярсайхан, Уул уурхайн сайд Р.Жигжид болон Дадлагажигч ажилтны шилжилт хөдөлгөөний төвийн дарга Ш.Батдэлгэр нар мэдээлэл хийлээ.

УИХ-ын дарга З.Энхболд: Түүхий нүүрсээ түүхийгээр нь гаргаад сайхан амьдарна гэдэг мөрөөдөлдөө цэг тавья

-Япон    Монгол хоорондын эдийн засгийн түншлэлийн хэлэлцээр хэрэгжиж эхлэх гэж байна. Та энэ үед бас Япон улсад ажлын айчлал хийгээд ирлээ. Айлчлалын гол зорилго юу байв?

-2014 онд байгуулсан Монгол, Японы стратегийн дунд хугацааны хөтөлбөрийн биелэлт 90 хувьтай байгаа. Дараагийн таван жилийн дунд хугацааны төлөвлөлтийг хийх нь энэ удаагийн айлчлалын нэг чухал зорилт байлаа. Энэ сарын 7-ны өдрөөс Монгол Японы эдийн засгийн түншлэлийн хэлэлцээр албан ёсоор хэрэгжиж эхэлнэ. АСЕМ-ын Гадаад хэргийн сайд нарын уулзалтын үеэр Япон Улсын төлөөлөгчид ирж, хариу мэдэгдэл гардуулснаар энэ хэлэлцээр хэрэгжиж эхэлнэ. Ингэснээр хоёр улс хооронд 8000-9000 орчим нэр төрлийн бараа татваргүй болж байгаа.

Айлчлалын хүрээнд төлөөлөгчид гурван компанийн үйл ажиллагаатай танилцсан. Үүнд шинэ технологи ювтрүүлэн ажиллаж буй дулааны цахилгаан станц баггсан. Нүүрсийг шууд шатаахгүйгээр хамгийн өндөр үр ашигтайгаар, өндөр хүчин чадалтай 3-4 жил тасралтгүй ажиллаж байгаа энэ төрлийн станц зөвхөн Япон Улсад байдаг юм байна.

Энэхүү шинэ технологийн судалгаа, туршилтыг үргэлжлүүлэх зорилгоор  Монголд судалгааны баг байгуулагдсан юм байна. Түүнчлэн Монгол Улсад үйлдвэрлэсэн нарны зайгаар Япон Улсад нарны эрчим хүчний станц байгуулан ажиллуулж байгаа компанид Баянхонгор аймгийн залуу мэргэжилтнээр ажиллаж байгаатай уулзсан. "Монгол залуусыг Япон Улс руу дадлагажигчаар явуулах нь шинээр эхэлж байгаа ажил биш, хэрэгжээд 10-аад жил явж байна.

Тэр хүмүүс анх Японд очиж ажил сураад, эргэж эх орондоо ирж нарны зай үйлдвэрлээд, тэр нь Япон руу экспортлогдож байна. Эдийн засгийн түншлэлийн хэлэлцээр байгуулагдахаас өмнө хийгдсэн, зайлшгүй дэмжих ёстой ажлууд бий. Дээд сургууль биш гэхдээ дунд шатны мэргэжилтнүүд хэдэн зуун мянгаараа л хэрэгтэй байна шүү дээ. Бид одоо тоёототой өрсөлдөөд автомашин хийгээд дэлхийн зах зээл дээр гаргахад биднийг хэн ч хүлээхгүй. Гэтэл "Шибасаки" гээд үйлдвэр машины эд анги үйлдвэрлэдэг.       Хэчнээн машин зарагдана, тэднийх баталгаатай ажлын байртай. Тэнд монгол залуучууд ажиллаад чанар шалгаад байж байна. Мөн салбар нь Монголд байна. Одоо энэ эдийн засгийн түпшлэлийн хэлэлцээрийн дагуу иймэрхүү компаниудын       ажиллах нөхцөл улам сайжирна. Тэгэхээр нэг жилийн хугацаанд компаниуд ямар бэлтгэл хангасныг удахгүй та бүхэн харах байх.

Өнөөдөр онгоцонд суудал олдохгүй байна шүү дээ. Бизнесмэнүүд ирж байна. Маргаашнаас хэрэгжиж эхлэх хэлэлцээр бодитой болж байгаагийн жишээ онгоцонд суудал олдохгүй       байгаагаас харагдаж байгаа байх. Бизнесийнхэн энэ талаар хамгийн сайн мэдээлэлтэй байгаа.

Манай ноолуурын компаниуд маргаашаа хүлээгээд экспортоо зогсоосон байна. Өнөөдөр гаргавал 15 хувийн татвартай, маргаашнаас хойш гаргавал 0 хувийн татвартай болж байгаа учраас тэр. Үүнээс хойш бизнесийн      харилцаа улам сайжирна. Үүний зэрэгцээ бид мэргэжилтний солилцоог хоёр тийш нь чөлөөтэй хөрвүүлэх талаар ярьж байна. Энд ч байсан, тэнд ч ажилласан ялгаагүй нийгмийн даатгал, тэтгэврийн шимтгэл нь төлөгдөж байхаар ажиллаж байна гэх мэтээр хийх ажил маш их байгаа.

-Хэлэлцээрт боловсон хүчин бэлтгэх талаар орсон байгаа. Тэр дундаа хоёр улсын Засгийн газар нь Монгол Улсын тэргүүлэх салбарын боловсон хүчнийг бэлтгэж сургахад хамтран ажиллана гэж байгаа шүү дээ. Тэргүүлэх чиглэл гэхээр ашигт малтмал болж байна уу?

-Одоогийн байдлаар Япон улсад 1500 гаруй дадлагажигч мэргэжпийн ур чадвараа дээшлүүлж, ажиллаж байна. Нүүрсээ нүүрс чигээо нь зарах боломжгүй болсон. Үнэ 300 хувиар унасан. Ажиллах хүч экспортлох ямар ч яриа байхгүй. Монгол залуучуудыг ажилд сургах, МСҮТ-д сураад, үргэлжпүүлэн гурван жил Япон Улсад дадлагажаад ирэх ийм л зорилгоор явуулж байгаа. Мэдээж ажил хийж байгаа хүн цалин авна. Тэр авдаг цалин нь манай энд авдгаас, Солонгост авдгаас өндөр. Тэгэхээр бид гурван жилийн хугацаанд цэргийн албанд явуулдаг бол гурван жилийн хугацаатай мэргэжилтэй, ажилтан болгох сургалтад явуулж байгаа юм.

Харин нүүрсээ нүүрс чигээр нь зарах боломжгүй болсон учраас нүүрсээ өөр хэлбэрт оруулна. Нэг тонн нүүрс өнөөдөр 30-хан ам.доллар байна. Нэг тонн нүүрснээс гаргаж авдаг бодисууд 1000-1500 ам.доллар байгаа. 30 ам.долларын түүхий эдийг далайн эрэг рүү төмөр замаар зөөх уү, 1000-1500 ам.долларын тонн жинтэй барааг далайн эрэг рүү зөөх үү гэдэг сонголт л бидний өмнө байна. Тийм учраас цэвэр нүүрснии технолбтйн төв байгуулж нүүрсээ хувиргана. Хувиргасны үр дүнд, өртөг Монгол Улсад үлдэнэ. Тэр хэмжээгээр ажлын байр бий болно.

Тэрийг эхлэхэд бидэнд энэ ажпыг хийж чаддаг, олон мянган монгол залуусыг Косен гэдэг сургуулиар нь. нь дамжуулан сургана. Цэвэр нүүрсэн дээр ажилладаг. Ийм маягаар ажил урагшаа явна уу гэхээс хэдхэн жилийн өмнө байсан 100 гаруй ам.долларын нүүрсний өндөр үнийг санагалзаад байх юм бол энэ улсын хөгжил явахгүй. Тийм учраас эдгээр ажлыг Япон улстай өндөр хэмжээнд ярьсан. Япон Улсын Парламентын дээд, доод танхимууд энэ гэрээг маш богино хугацаанд соёрхон баталсанд талархал илэрхийлсэн. Өөр ямар ч улсын яриа, хэлэлцээр парламентаар богино хугацаанд, ийм хурдан хэлэлцэгдэн батлагдсан түүх байхгүй юм билээ. Тиймээс бид Япон Улсын эдийн засагт тодорхой орон зай эзэлж, суралцаад, бидний хийсэн бараа бүтээгдэхүүн дэлхийн түвшинд зарагддаг болох нь манай гол зорилго. Түүхий  нүүрсээ түүхийгээр нь гаргаад сайхан амьдарна гэдэг мөрөөдөлдөө одоо бүгдээрээ цэг тавья. Тэр цаг дууссан.

-Нүүрсний зах зээлд япончуудтай хамтарна гэсэн үг үү?

-Ерөнхий сайд Ш.Абэтэй ярьсан гол зүйл бүх төслөө цогцоор нь авч үзье. Төмөр зам гэдэг бол энэ том төслийн нэг жижиг хэсэг юм байна. Цэвэр нүүрсний технологиор Япон Улс дэлхийд тэргүүлж байгаа учраас түүнийгээ манайд нэвтрүүлнэ. Тэр технологиор нь бид нүүрсээ өндөр үнэтэй түүхий эд болгон боловсруулаад, экспортлох боломжтой болно. Цаашид манай улсад байгуулагдах нүүрс-химийн цогцолбор, туршилтын үйлдвэрүүдэд ажиллах       ажилчдыг     Япон Улсад бэлтгэх юм.

Энэ хамтын ажиллагаа Японд ямар хэрэгтэй гэхээр Монгол Улсад цэвэр нүүрсний судалгааг дэлхийн номер нэг судалгаа болгож өргөжүүлээд тэндээс өөрсдийн экспортлох "IGCC” технологио, утаа гаргадаггүй цахилгаан станц, нүүрс хийжүүлдэг, шингэрүүлдэг төслүүдээ бусад улс оронд экспортлох юм. Япон Улсад нүүрс байхгүй, манайд байна. Хоёулаа хамтраад дэлхийн зах зээл дээр амжилт олох боломж бүрэн байна. Тиймээс энэ төсөл цогц болж дунд хугацааны зорилт болох юм, эхний       зорилт биелсэн. Дараагийн зорилтоо тодорхойлсон гэж хэлж болно.

 Р.Жигжид: Монгол Улсад нүүрс-химийн үйлдвэрийг хөгжүүлэх анхны суурь тавигдсан

Уул уурхайн сайд

Цэвэр нүүрсний технологийн салбарт хамтран ажиллах талаар санамж бичиг байгууллаа. Энэ хүрээнд Монгол Улсад нүүрсний үр ашигтай хэрэглээг дэмжих зорилгоор цэвэр нүүрсний технологийн солилцоог гүнзгийрүүлэх, талууд Монголын нүүрсийг ашиглан цэвэр нүүрсний технологийн судалгааг хамтран хийх, Монгол Улсад цэвэр нүүрсний технологи хэрэгжүүлж байгаа төслүүдэд Японы талын сонирхогчдын оролцоог хангах чиглэлээр хамтран ажиллах юм. Санамж бичгийн хүрээнд хоёр улсын мэргэжилтнүүдийн хамтарсан судалгааны баг ажиллаж, мэдээлэл солилцоно. Дэлхийн дулааралтай холбоотойгоор нүүрсний хэрэглээг бууруулах асуудал хөндөгдөж байна. Харин манай улс нүүрсний арвин их нөөцтэй. Өнөөдөр Монгол Улс нийтдээ 173 тэрбум тонн нүүрсний геологийн нөөцтэй. 34 сая тонн батлагдсан нөөцтэй. Бид энэ нөөцөө цаашид үр ашигтай ашиглах хэрэгтэй, үүний тулд нүүрсийг хэрэглэх технологийг сайжруулж, боловсруулалтын түвшинг дээшлүүлж, ашиглах шаардпагатай. Харин Япон Улсад амжилттай туршигдаад, үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэхэд бэлэн болсон дэвшилтэт технологи ажиллаж байна.

Г.Баярсайхан: Монгол улсын хөгжилд шаардлагатай хэмжээгээр дадлагажигч хүлээн авахаар тохиролцлоо

"Хөдөлмөрийн салбар дахь хамтын ажиллагааны санамж бичиг"-ийг байгуулах талаар гэрээ, хэлцэл хоёр орны Засгийн газар хооронд сүүлийн найман сарын хугацаанд тасралтгүй явагдаж байлаа. Энэ сарын 1-ны өдрөөс хүчин төгөлдөр болох Монгол Японы эдийн засгийн хамтын ажиллагааны хэлэлцээрийг хэрэгжүүлэх хүрээнд эдийн эасгийн харилцааг идэвхжүүлж, худалдаа,хөрөнгийн эргэлтийг нэмэгдүүлэхийн зэрэгцээ манай улс Япон Улсаас өндөр технологи, ноу-хау импортлох гол зорилготой. Үүний тулд монгол залуусыг тус улсад мэргэшүүлэх, дадлагажуулах шаардлагатай. Монгол Улсын Хөдөлмөрийн яам, Япон Улсын Эрүүл мэнд, Хөдөлмөр, нийгмийн халамжийн яам хооронд уг санамж бичгийг байгуулснаар энэ боломжийн цар хүрээг өргөжүүлэн тэлж байна. Санамж бичгийн хүрээнд хоёр орны Засгийн газар хэлэлцээд, Монгол Улсын хөгжилд шаардлагатай хэмжээгээр Япон Улс дадлагажигч хүлээн авахаар тохиролцлоо. Хөдөлмөрийн яамны зүгээс монгол залуусыг МСҮТ-өөр дамжуулан хэлний бэлтгэлд хамруулан, Япон Улсад дадлагажуулах юм. Энэ ажлыг яамны зүгээс даруйхан эхлүүлэх болно.