УИХ-аас Хөгжлийн банканд хийсэн шалгалтын дүнг танилцуулж, шалгалтын явцад илэрсэн зөрчил, зээлдэгчидтэй холбоотой мэдээллийг олон нийтэд зарласан билээ. Гэвч уг сүржин мэдэгдлийн цаана шалгалтаар илэрсэн гэх зөрчлүүд дунд сайн нягтлаагүйгээс үндэсний хэмжээний томоохон компаниудын нэр төрд халдсан, буруу ташаа зүйл байгаа юм.

Тухайн салбарын талаар дутуу дулимаг мэдээлэлтэй зарим хүмүүсийн гаргасан уг “шалгалт”-ын  цаана андуурч ташаарсан зүйл байгаа гэдгийг туршлагатай мэргэжлийн хүмүүс ярьж байна.  Хөгжлийн банканд шалгалт хийсэн Ажлын хэсгийнхний гаргасан дүгнэлт дунд “Хэт өндөр үнээр хийгдсэн төслүүд” гэсэн хэсэг байгаа. Ингэж цоллуулсан компаниуд нь голчлон замын компаниуд.

Хэт өндөр үнээр зам барьсан гэгдээд буй компаниудын тоонд багтсан “Наранбулаг хан” ХХК-ийг төлөөлөл болгож,бодит байдал дээр ямар үнээр ямар ажил хийснийг сурвалжиллаа. Тус компани 2013 онд “Гудамж” төслийн хүрээнд “Атар өргөө”-гийн уулзвараас “Мофрэш”-ийн уулзвар хүртэлх 1.2 км авто замыг 2.8 тэрбум төгрөгөөр барьж ашиглалтад оруулсан байна. Энэ нь зураг төслийн дагуу, зах зээлийн жишиг үнээр захиалагч, санхүүжүүлэгчийн хяналт дор гэрээний хугацаандаа ямар нэгэн зөрчилгүй хийгдсэн ажил аж. Гэтэл Ажлын хэсгийнхэн тоо баримтыг сайтар нягтлаагүйгээс үндэсний бүтээн байгуулагч компани гэмтэн буруутан болж харагдах болжээ.

“Наранбулаг хан” ХХК-ийн захирал Д.Балдандорж: Урьдчилгаа төлбөрийн гэрээний дүнг эцсийн гүйцэтгэлийн дүн гэж андуураад байна

-Та компанийхаа талаар товч танилцуулахгүй юу?

-Манайх худалдаа үйлдвэрлэл, авто замын салбарт 20 гаруй жил ажиллаж байгаа туршлагатай хамт олон. Нийслэл хот болон орон нутагт авто замын олон арван бүтээн байгуулалтын ажлыг нэр төртэй гүйцэтгэсэн 100 гаруй ажилтантай, салбартаа тогтвортой үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа компаниудын нэг. Бид улс орныхоо бүтээн байгуулалт, хөгжил дэвшилд хувь нэмрээ оруулж яваагаараа бахархдаг.

-“Гудамж” төслийн хүрээнд хэт өндөр үнээр зам барьсан гэх яриа гарах боллоо. Энэ ямар учиртай юм бол?

-Энэ асуудлыг өвөлжингөө л ярьж байна. Хүмүүсийн дунд “Замын компаниуд мөнгө иддэг. Тэр компани төд нугалж иджээ” гэсэн яриатай боллоо. Бид тухайн үед бүтээн байгуулалтад гар бие оролцож, сайн сайхны төлөө хамтдаа хөдөлмөрлөж, нийслэл хотынхоо хөгжил цэцэглэлтэд хүчин зүтгэж байна гэж их бэлэгшээж байсан. Манай компани сүүлийн 15 жилд нийслэлийн бүтээн байгуулалтад оролцохдоо энэ мэтийн элдэв яриа хөөрөөнд орж үзсэнгүй. Хийсэн ажлууд маань ч гологдол чирэгдэл болж асуудал үүсгэж байгаагүй. “Атар өргөө”-гийн урдах уулзвар, замыг 2013 онд “Гудамж” төслийн захиалгаар барьсан юм. Гэтэл гурав, дөрвөн жилийн дараа гэнэт л манай компанийг мөнгө идсэн уусан гэх ярианд ороод байна.

-Юунаас болж ийм яриа гарсан юм бэ?

-800 сая төгрөгийн гэрээ нь замын ажлын эхний санхүүжилтийн урьдчилсан гэрээ байсан. Уг гэрээний 1.3-т “Энэхүү гэрээний нийт үнийн дүн нь ажлын нийт санхүүжилтийн эхний ээлжийн санхүүжилт байна. Ажлын нийт санхүүжилтийн хэмжээг Гүйцэтгэгч, Захиалагч, Санхүүжүүлэгч тогтоох бөгөөд энэхүү асуудлыг нэмэлт гэрээ байгуулан зохицуулна” гэсэн заалт байгаа. Урьдчилгаа төлбөрийн гэрээний дүнг /800 сая/ эцсийн гүйцэтгэлийн дүн гэж андуурч дүгнэлт гаргаснаас ийм яриа гараад байна.

-Хуучин үйлдвэрийн гэх тодотголтой Цагаан хаалга байсан газар шүү дээ. Бас төмөр замын гарамтай, олон уулзвартай нэлээд л ачаалалтай хэсэг?

-Уг зам нь 7м өргөнтэй, 2 эгнээ зам байсан. Энэ замыг 21м өргөн, 6 эгнээ зорчих хэсэгтэй, 2 үе нийт 10см зузаан асфальтбетон хучилттай, 2 талдаа 2.5м өргөн явган зам, 1м өргөн ногоон байгууламж, тэмдэг тэмдэглэгээ бүхий замын өргөтгөл шинэчлэлтийн ажил юм. Уг ажлыг 2.8 тэрбум төгрөгөөр хийж гүйцэтгэсэн.

-Нийтдээ 4.2 тэрбум гэж яриад байгаа шүү дээ?

-Замын өртөг 2.8 тэрбум, дэд бүтцийн ажлууд өөрөөр хэлбэл холбоо, дулааны шугам хүчитгэх, борооны ус зайлуулах, ил далд цахилгааны ажил, гэрэлтүүлэг, тролейбусны шон шилжүүлэх, төмөр замын гарам, пост шилжүүлэх зэрэг ажлууд нь 1.2 тэрбум төгрөг болсон. Энэ ажлуудыг мэргэжлийн тусгай зөвшөөрөлтэй компаниуд туслан гүйцэтгэгчээр хийсэн бөгөөд үлдэгдэл нь Захиалагчийн хяналтын зардал, Норм нормативын сан, магадалшгүй ажлын зардлууд байдаг.

-Замын төсөвт өртөг ямархуу дэс дарааллаар хийгдэж, баталгааждаг вэ?

-Зургийн зохиогч компаниас ажлын зураг, ажлын тоо хэмжээ, хяналтын төсөв, техникийн шаардлагууд ирдэг. Зургийн тоо хэмжээг газар дээр нь Японы зөвлөх компани болон Гудамж төслийн хяналтын инженерүүдийн зөвшөөрлөөр гүйцэтгэж, гүйцэтгэсэн ажлынхаа тоо хэмжээг баталгаажуулж, Гудамж төслийн эдийн засагч, төсөвчнөөр хянуулсны дараа эрх бүхий улсууд баталгаажуулж Сангийн яам, Хөгжлийн банканд хянуулсны дараа санхүүжилт авдаг журамтай байсан.

-Хотын зам, хөдөөгийн зам хоёрын үнэ өртгийн ялгаа нь хэр байдаг юм бол? -Хотын төвд зам барина гэдэг маш их хүндрэлтэй. Замын түгжрэл, зам доорх дэд бүтцийн ажлууд, хайрга,дайрга, замын далангийн шороон материалын олдоц ховор, тээвэр хол гээд түмэн бэрхшээл байдаг.

Манай гүйцэтгэсэн Атар өргөөгийн уулзвараас Монфрэшийн уулзвар хүртэлх 1.2 км авто замын ажлын цар хүрээ, тоо хэмжээ, төсөвт өртгөөр тооцоолбол хөдөөгийн 7 метрийн өргөнтэй 3.6 км авто зам барих ажилтай дүйцнэ. Замын хучилтанд орсон 2 үе 10 см зузаан асфальтбетоноор тооцвол 7 метрийн өргөн 5 см-ийн зузаантай 7.2км авто замыг хучих асфальтбетон орох жишээтэй байгаа юм.

-Танай компани хууль ёс, гэрээний дагуу заасан төсвийнх нь дагуу уг замыг бариад хүлээлгээд өгчихсөн. Гэтэл одоо ийм асуудал хөндөгдөж байгаа нь танай компанийн хувьд хүндрэлтэй л байгаа байх. Энэ талаар дээшээ хандаж, учрыг нь тодруулъя гэж бодож байна уу?

-Одоо хаана хэнд ч хандмаар юм бэ дээ.Хийсэн ажил нь бэлэн байж байна. Хөдөө орон нутагт барьсан бол хол байна гээд үзэхгүй байж болох. Гэтэл энд хот дотор энэ зам нь байна. Сангийн яамныхан газар дээр нь очоод үзэж болно. Яамнаас хүн томилоод ажлын тоо хэмжээг шалгаадтодорхой болгож болно шүү дээ. Орой болгон л зурагтаар тийм тийм компаниуд Хөгжлийн банкнаас төдөн зуу дахин мөнгө идсэн гэж ярих юм. Энэ нь бидний хувьд маш хүнд дарамттай байна. Бидний хамт олны 20 жилийн хөдөлмөрийг хариуцлагагүй хүмүүсийн мэдэгдлээс болж нийгэмд харлуулж байгаад үнэхээр харамсаж байна.

-Замын компаниуд, замчдын хувьд нөхцөл байдал хүнд байгаа. Хийсэн ажлынхаа хөлсийг олж авч чадаагүйгээс өрнөөс өрний хооронд явцгааж байна. Ажилчдынхаа цалинг тавих гэж техникээ банкны барьцаанд алдаад цасаа цэвэрлэж чадахгүй байгаа зам анги ч байна гэх юм?

-Манай замын компаниудын санхүү бүгд ерөнхийдөө уналтын байдалтай байна.Бүтээн байгуулалтаар зам барилгын ажил хийлгэчихээд төр засгаас мөнгөө өгөхгүй жил дамнуулдаг. Мөнгөний ханш нь унаад өрөнд ордог. Банкуудаас тоног төхөөрөмж, техник хэрэгсэл, орон сууцаа барьцаалж жилийн 20.4 хувийн хүүтэй  зээл авч үйл ажиллагаагаа явуулж байна.Манайкомпаний асфальтны үйлдвэрээс компаниуд зээлээр асфальт бетон авдаг, компаниуд маань зээлээр авсан асфальтныхаа мөнгийг санхүүжилт нь удааширснаас өгч чаддаггүй, тэгэхээр манайх нефтийн компаниудад битумныхаа төлбөрийг валютаар төлдөг, төлбөрөө хугацаанд нь өгч чадахгүй байх, валютын ханшийн өсөлтөөс алдагдалд орох гэх мэт салбар маань бүхэлдээ өрийн гинжин холбоос, сүлжээнд орчихоод байна.

Ийм хүнд нөхцөлд бүтээн байгуулалт хийгээд явж байгаа аж ахуйн нэгжүүд рүүгээ ингэж дайрч болохгүй. Тийм болохоор манай хэвлэл мэдээллийн байгууллагууд нэг талын эх сурвалж муутай, ташаа мэдээлэлтэй зүйлд жаахан няхуур хандаж байгаач гэж хүсч байна.

Нийслэлийн авто замын газрын дарга асан Д.Нанзаддорж:-800 сая гэсэн ганц тоо харчихаад арынх нь хуудас, утга санааг ойлгохгүйгээр ард түмэнд буруу мэдээлэл өгч болохгүй

-Хөгжлийн банк, “Чингис” бондод хийсэн шалгалтын үр дүнг хэвлэл мэдээлэл, зурагт радиогоор цацаж байгааг хараад энэ салбарт 37 жил ажилласан, нийслэлийн авто замын газрыг сүүлийн дөрвөн жил удирдсан хүний хувьд сэтгэл нэлээд зовниж байна. Хөгжлийн банк, бондуудтай нэр холбогдож байгаа замын компаниудын асуудалд судалгаа явуулж зарим нэг тодруулгыг өөрийнхөө шугамаар олж авсан юм. Замын салбарт зүтгэж байгаа хүний хувьд, Монгол Улсын Гавьяат барилгачин хүний хувьд ч сэтгэл зовох ёстой.

Улаанбаатар хотод баригдаж байгаа замуудын технологи хийц нэг өөр. Хөдөө орон нутагт баригдаж байгаа замуудын технологи хийц бас өөр байдаг. Жишээ нь, “Атар өргөө”-гийн урд талын 1.2 км замыг барьсан “Наранбулаг хан” компани байна. Хуучин замыг нь өргөтгөөд эргэлт, тойруу, гарц уулзварыг өргөсгөж өгсөн. 21 метрийн өргөнтэй, 2 үе нийт 10см зузаан асфальтобетон хучилттай зам. Бүх хашлага, усны байгууламж, газар доорх холбоо, цахилгааны кабелууд, цэвэр бохир усны систем, төмөр замын гарц гармыг шинэчлэх гээд ажил ихтэй байсан. Улаанбаатар хотод зам дагасан маш олон инженерийн барилга байгууламж байдаг. Энэ бүгд тэр замын зурвас хэсэгт орсон. 800 сая төгрөгөөр гэрээ байгуулчхаад 4.2 тэрбумыг аваад идчихжээ гээд байгаа шүү дээ. Тэрнийг нь ерөнхийд нь аваад задлаад үзэхээртэр дөрвөн тэрбумынх нь бараг 1.2 тэрбум төгрөгөөр нь троллейбус, холбооны шугам, төмөр замын гармыг зайлуулсан гээд инженерийн бусад байгууламжтай холбоотой ажлуудыг шийдсэн. Замын нийт  өртөг нь 2.8 тэрбум юм билээ. Эхний гэрээгээ800 саяар батлуулсан байгаа юм. Гэрээнийх нь нөхцөл дээр ийм үг байна аа. “Гэрээний нийт дүн нь 800 сая төгрөг” гэж биччихээд дараагийн заалтад нь “Энэ гэрээний үнийн дүн нь анхны урьдчилгаа хэлбэрийн төлбөр юм. Гэрээний гүйцэтгэлийн эцсийн дүнг гүйцэтгэгчийн ажлын дүнгээр захиалагч, санхүүжүүлэгч тал хамтарч тогтооно” гэсэн байгаа юм. Үүнийг цагаан дээр хараар гэрээнд биччихсэн юм билээ. Гэтэл шалгалт хийж  байгаа хүн аливаа зүйлд ул суурьтай хандах ёстой.800 сая гэсэн ганц тоо харчхаад арынх нь хуудас, утга санааг ойлгохгүйгээр олон нийтэдбуруу мэдээлэл өгч болохгүй. Үүнийг ярьж байгаа гишүүд, ялангуяа туршлагатай гишүүд олон дахин яриад байгаа.Ямар учиртай юм гэдгийг нь сайн лавлах хэрэгтэй. Тэгэхгүй шууд л яамны нэг ажил мэдэхгүй, туршлагагүй хүний үгээр нийтэд цацаж байгаа нь харамсалтай. Яагаад ийм ажлын дүгнэлтийг мэргэжлийн байгууллагын оролцоогүйгээр ингэж өнгөцхөн яриад байгаа юм бол оо гэж гайхаж байна.

-Замын компаниудыг мөнгө иддэг, цаана нь ямар нэг улс төрч байна гэж харддаг ч үнэндээ замын компаниудыг өмгөөлж, замчдын нийгмийн байдлыг харж үзэж анхаардаг газар гэж байдаггүй шүү дээ?

-Хувийн хэвшил рүүгээ төр нь ингэж дайрч болохгүй. Хувийн хэвшлийн ажлыг үгүйсгэж мөнгө идсэн мэтээр ярьж бүр болохгүй.  Зүгээр нэг компани төслийг нь аваад дураараа ажил хийгээд ямар ч хяналтгүйгээр мөнгө, санхүүжилт авдаг ийм тогтолцоо хаа ч байхгүй. Тэр тусмаа авто замын салбарт байхгүй. Авто замд өдөр тутмын хяналтаас эхлээд ажлыг нь дуусах хүртэлх үе шатны ажлууд хяналтаар хийгдэж, гарын үсгээр баталгаажуулж явдаг. Энэ баталгаажуулалт байсаар байтал зүгээр л нэг урьдчилгааны гэрээний үнийн тоог аваад яриад байгаа нь дэндүү өрөөсгөл асуудал. Тийм учраас би энэ салбарт ажиллаж байгаа компаниудаа өмгөөлөх үүрэгтэй хүний хувьд энэ бүхнийг хэлж байгаа юм.Нэмэлт гэрээ байгуулахад “Наранбулаг хан” компани дангаараа гарын үсэг зурахгүй. Нэг талд нь санхүүжүүлэгч тал гээд Хөгжлийн банк,захиалагч тал гээд “Гудамж” төсөл оролцож баталгаажуулсан байгаа юм. Энэхүү төсөлд Японы зөвлөх компани хяналт тавьж ажилласан. Өдөр тутмын хяналтыг Зөвлөх компанийн инженерүүд хийж байсныг хотын замыг хариуцаж явсан хүний хувьд мэдэж байна. Ингээд хийчихсэн ажлыг улс төржүүлээд орой болгон зурагтаар ярьж байгаа нь буруу. Тийм учраас энэ асуудлыг нэг тийш нь болгох ёстой.

Асар том хийцийн өөрчлөлттэй замыг хөдөөний 7 метрийн өргөнтэй, хашлагагүй, явган зам, гэрэлтүүлэггүй замтай жишээд л нэг км замыг 650-800 саяар барьдаг. Эд нар нэг км замыг хэтэрхий өндөр үнээр бардчихаж гээд л нэг тоог нөгөө тоонд хуваагаад яриад байгаа нь дэндүү өрөөсгөл асуудал. Үнэхээр тэгж шалгуулах гээд байгаа бол мэргэжлийн өчнөөн олон хөндлөнгийн байгууллага байгаа.Тэднээр шалгуулах хэрэгтэй.

“Си Ти Ай ИнженерингИнтернэйшнл” ХХК-ийн Зөвлөх инженер Маруока Кенжи:-Нэг эгнээтэй замын нэгж үнийг зургаан эгнээтэй замын нэгж үнэтэй харьцуулаад байгаа нь арай л үндэслэлгүй байна

-Зам барилгын ажлын нэгж үнэ гэж бий. Зам барилгын ажил бол зах дээр зардаг бараанаас ялгаатай. Зураг төслийн компани зураг төслийг нь зохионо. Түүн дээр нь үндэслэн ашиглагдах материалуудын тооцоог гаргаад нэгж үнийг гаргадаг.Чингисийн өргөн чөлөө буюу “Атар өргөө”-гийн урдах “Наранбулаг хан” компанийн барьсан зам бол хуучин хоёр эгнээтэй байсан. Уг зам дээр дөрвөн эгнээ нэмж зургаан эгнээ болгосон.Хоёр эгнээ замыг зургаан эгнээ болгоно гэхээр тоо хэмжээ нь гурав дахин нэмэгдэнэ гэдгийг хэн ч ойлгоно.Манай компанийн хувьд уг замын зургийг гаргаагүй.Зургийн компани нь зурган дээрээ үндэслээд тоо хэмжээг нь гаргана. Тэр төсвийг нь “Гудамж” төслийн тусгай эрх бүхий хүмүүс шалгаж баталгаажуулсны үндсэн дээр 4.2 тэрбум төгрөг гэдэг тоо гарч ирнэ гэсэн үг.4.2 тэрбум бол зурган дээрээс гаргаж ирсэн тоо. Яг бодит газар дээр нь очоод барилга барихад тэр нь 100 хувь шууд таардаггүй. Тийм асуудал гарч ирдэг. Замын ч юм уу, барилгын ч юм уу ажил хийе гээд газар ухтал судалгааны түвшинд мэдэгдээгүй шугам сүлжээ гарч ирэх ч юм уу, эсвэл ажлын явцад техник технологийн хувьд өөрчлөх шаардлагатай ажлууд гарч ирэх нь бий.

-Танай компани уг замын ажил дээр ямар хяналт тавьж ажилласан бэ?

-Барилгын ажил дээр нь хяналт тавьсан. Барилгын ажлыг аюулгүй байлгах талаас нь хяналт тавьсан. Мөн чанар дээр нь хянасан. Гуравдугаарт, гүйцэтгэл дээр нь хяналтаа тавьж ажилласан.

Гүйцэтгэлийн тоо хэмжээ гэдэг маань цаасан дээр биш бодит талбай дээр хийгдсэн тоо хэмжээ юм. Тэрийгээ анхны гаргасан нэгж үнээрээ үржүүлэхэд хэдийг зарцуулах вэ гэдэг нь гарч ирдэг.

-“Атар өргөө”-гийн уулзвар маш их ажиллагаа, нэлээд хөлс хүч, техник технологи шаардсан зам гэдгийг мэргэжлийн хүмүүс ярьж байна. Гэтэл авто замын салбарын мэдлэггүй зарим хүмүүс 4.2 тэрбумаар 8 км зам барих байсан гэж шүүмжлээд байгаа?

-Яг юуг үндэслээд ингэж яриад байгаа юм. Найман км зам барих байсан гэж ямар замыг хэлээд байгаа юм бол.  Нэг, хоёр эгнээтэй зам барих нэгж үнийг барьчихаадзургаан эгнээтэй замын нэгж үнэтэй харьцуулаад байвал арай л үндэслэлгүй байна. Өргөн нарийнаас гадна замын чанар гэж зүйл бий. Нарны замыг 2003 онд хүлээлгэж өгсөн ч 2002 оноос хэсэгчилсэн байдлаар ашиглалтад оруулсан. Тэрнээс хойш тэр замаар байнга л хүнд даацын машин явж байна. Тэрнээс хойш 15 жил өнгөрсөн ч тэр зам эвдрээгүй л байна.

Эвдрэлгүй ийм сайн зам барихын тулд асфальт нь зузаан байх ёстой. Зузаан байна гэдэг чинь үнэтэй болно гэсэн үг. Анхны үнэ нь үнэтэй туссан ч олон жилийн засвар арчлалтынхаа зардлыг бодоод үзвэл эсрэгээрээ үнэтэй зам маань олон жилийн туршид хямд тусна. Үүнийг монголчууд өөрсдөө ч ойлгож эхэлсэн.Энэ утгаараа энэ замын өргөн нь хэд билээ. Хэр зузаан билээ гэж үндэслэлтэй ярихгүй бол энэ тийм ийм зам гэж дураараа ярьж болохгүй. Ингэж үндэслэлгүй ярих нь тухайн замыг сэтгэлээ гарган байж хийсэн хүмүүсийн сэтгэлд яаж тусах вэ гэдгийг бас орхигдуулж болохгүй. Тэрийг бодох хэрэгтэй.гэж ярилаа.

“Гудамж төсөл”-ийн дэд захирал Б. Батболд:- 4.2 тэрбум төгрөг чинь Барилгын хөгжлийн төвөөр ороод магадлангаар баталгаажчихсан дүн -Энэ замыг яаралтай хийх зайлшгүй шаардлага тухайн үед байсан. 2013 онд Шинэчлэлийн Засгийн газраас үүрэг авч ажиллахдаа манай баг Улаанбаатар хотын түгжрэлийг нэг зуны дотор 25-30 хувиар бууруулж чадна гэж амлалт аваад бид ажилдаа орцгоосон. Хамгийн их түгжрэл үүсдэг замуудын нэг бол “Атар өргөө”-гийн урдах зам буюу Яармагийн гүүр хүртэлх зам байлаа. Нисэх рүү явахын тулд гурван цагийн өмнө гэрээсээ гараад онгоцноос хоцорч байсан тохиолдол байж л байсан. Тиймээс тэр замыг яаралтай засах хэрэгтэй болсон. Урьд нь 2007 онд Нийслэлийн Авто замын газрын захиалгаар зурагдсан дөрвөн эгнээтэй зам байсан юм. 2007 оноос хойш 2013 он гэхэд авто машины ачаалал ихэсчихсэн, дөрвөн эгнээгээр тухайн замыг нэмэгдүүлэх нь ачаалал даах боломжгүй байсан учраас уг зураг дээр шинэчлэл хийгээд одоогийн 6 эгнээтэй зургийг зуруулсан. Тэр үед буюу зургаан жилийн дараа хуучин төсвийг нь шинэчилж хийхгүй бол болохгүй байсан. Тиймээс хуучин тѳсвѳѳр шууд гэрээ хийх боломж тэр үед байгаагүй юм. Тэгээд зургийг нь шинэчлэхдээ дээр нь хоёр эгнээ нэмээд нийт зургаан эгнээтэй болгож ѳѳрчлѳгдѳхѳд ажлын зураг нь батлагдаж, магадлан хийлгэж дуусах хугацаа наанадаж 5-6 сар шаарддаг.  Урин дулаан зуны улирлыг алдахгүйн тулд ажлаа эхлүүлсэн тал бий. Тиймээс уг компани эхлээд өөрийн хөрөнгөөр ажлаа явуулж байгаад хөрөнгө нь дуусаад ирэхээр нь бид урьдчилгаа гэрээ хийж 800 сая төгрөг буюу нэг км орчим зам барих төгрөгөөр тооцож урьдчилгаа мөнгө өгч байж уг замын ажлыг дуусгуулж байсан юм. Зураг төсөл нь гараагүй байхад яагаад та нар гэрээ хийдэг юм гэх яриа гарах байх л даа. Засгийн газрын 2009 оны 204 дүгээр тогтоол гэж бий. Зураг төслийг хоёр үе шаттай явуулж болно гэсэн. Хэсэгчилсэн байдлаар экспертизээр оруулж болно гэсэн тогтоол одоо ч хүчинтэй байдаг юм. Тэр дүрэм, тогтоолыг л бид барьж ажилласан. Наадмын дараа эхэлсэн ажил л даа. Тэр ажлыг хурдан хугацаанд гүйцэтгэх ёстой байсан учир гүйцэтгэгч болон манай баг зѳвлѳхийн хамтаар хѳдѳлгѳѳнийг нэг ч ѳдѳр хаалгүйгээр 24 цагаар ажиллаж байсан. Хэрвээ зураг төслөө хүлээсэн бол уг замыг 2013 онд ашиглалтад оруулах боломжгүй байв. 4.2 тэрбум төгрөг чинь Барилгын хөгжлийн төвөөр баталгаажаад магадлангаар баталгаажчихсан дүн байхгүй юу. Тийм л учиртай юм. Цаг хугацаа алдахгүйн тулд яаралтай хэрнээ чанартай хийсэн ажил. Ингэснээрээ ч бид үр дүнд хүрсэн. Аудитын дүгнэлт ч байдаг юм.

-Хөгжлийн банкинд шалгалт хийсэн. Шалгалтын ажлын хэсэгт замын талаар мэдлэггүй, туршлагагүй хүн орсноос ийм байдал үүсчээ гэж дүгнэж болох нь. Ийм андуу ташаа зүйлийг нийтэд цацсанаар нэг компани гэлтгүй авто замын салбар, нийт замчдын нэр хүндэд халдсан хэрэг болж байна гэж ойлгож болох уу?

-Хөгжлийн банкийг шалгахад би өөрөө очиж шалгуулж байсан юм. Би бүх тайлбарыг нь өгсөн. Сангийн яамнаас Цэрэнлхам гэж мэргэжилтэн ирж ажилласан. Би хэлэхдээ, энэ ийм учиртай шүү, энэ гэрээ урьдчилсан гэрээ. Гэрээнд хоёр үe шаттай гэдгийг гэрээний 1.3-аар зохицуулсан байгаа гэж түүнд бүгдийг нь сайн тайлбарлаж өгсөн. Тэгтэл тэр мэргэжилтнээс болоод энэ их бүтээн байгуулалтыг хийсэн хүмүүс, “Гудамж төсөл”-ийн ажлыг тэр чигээр нь харлуулаад хаячихлаа шүү дээ. Захиалга өгч хийлгүүлсэн бид маш их харамсч байна. Энэ ажилд хамтарч ажилласан компаниудын ч нэр хүнд гэж авах юмгүй шороонд хутгалдлаа. 4158 хувиар давуулан мөнгө идсэн гэвэл сонссон хэний ч уур хүрнэ шүү дээ. Би ч гэсэн ийм зүйл үнэхээр болсон байвал дүргүйцнэ. Тэгтэл шалгасан хүнд нь бүх зүйлийг тайлбарлаад байхад үнэн мөнийг нь цааш нь дамжуулчихсан бол болчих л асуудал байсан.  

Хөгжлийн банкны санхүүжилтээр замын ажил хийсэн компаниудыг мөнгө идсэн уусан гэж олон сарын турш шуугиж байна. Энэ шуугианд нэр холбогдсон ганцхан компаний тухайд асуудлыг мэргэжлийн хүмүүс болоод холбогдох байгууллагуудаас нь тодруулахад ийм хариултууд өглөө. Хөгжлийн банкинд шалгалт хийсэн Сангийн яамны мэргэжилтнээс энэхүү 800 сая болоод 4.2 тэрбум төгрөгийн асуудлыг тодруулахыг хүстэл ямар нэг тоймтой зүйл хэлээгүй юм.

Үүнээс юу харагдаж байна вэ гэхээр Хөгжлийн банкинд хийсэн шалгалтын дүнд андуу ташаа зүйл гарсан нь тодохой байна. Ажлын хэсгийн зарим мэргэжилтэн хайнга хандсанаас болж улс төрчид зөрүүтэй мэдээллээр мэдэгдэл хийж, түүнийг хэвлэл мэдээлэл нийгмийн сүлжээгээр дэвэргэж буй нь тодорхой байна.

Цаашид ингээд хийж бүтээсэн, хийж бүтээхийг зорьж ажиллаж байгаа үндэсний үйлдвэрлэгч, үндэстний компаниудаа чичилж, ямар нэг байдлаар цохин унагах гэж оролдох нь эцэстээ манай нийгэм, эдийн засгийн өсөлтөд муугаар нөлөөлнө гэдгийг төгсгөлд нь хэлье. Монголчуудад нэг гоё үг бий ш дээ “Урмыг нь хугалахаас ууцыг нь хугал” гэж.

Д.САРНАЙ